Eimreiðin - 01.01.1912, Blaðsíða 2

2
Islendingum mundi — ekki síður en Dönum — þykja fróðlegt að fá
að vita, hver þessi íslenzki hershöfðingi hafi verið. Vér Islending-
ar höfum ekki átt svo marga hershöfðingja nú á seinni öldum,
að ekki væri vert að halda nöfnum þeirra til skila, sem getið hafa
sér góðan orðstír. En hér er ekki svo hægt um vik, þar sem
nafnsins er ekki getið, enda óvíst, að það gæfi næga leiðbein-
ingu, þó svo hefði verið. Eví Islendingar hafa svo oft tekið sér
ný nöfn, eða önnur í útlöndum en heima fyrir, og gat það vel
hafa átt sér stað hér. Hins vegar mun þess hvergi finnast getið í
islenzkum ritum, að nokkur íslendingur hafi gengið í herþjónustu
í Savoyen, og er þá ekki annað fyrir hendi til úrlausnar spurn-
ingunni, en að beita sennilegum líkum og tilgátum, þó engin vissa
geti með því fengist að svo stöddu.
Sá maður, sem böndin virðast helzt berast að í þessu efni,
er Guðmundur Guðmundsson, sonarsonur Jóns Guðmundssonar
lærða, þess er Pormóður Torfason kallaði Plinius lslandicus og
sem Guðbrandur Vigfússon segir um í formála sínum fyrir »Is-
lenzkum þjóðsögum«, að fáir hafi þá verið svo fjölfróðir og víð-
lesnir sem hann. Enda var hann göldróttur talinn og slapp með
naumindum frá að verða brendur á báli. Sonur Jóns lærða, en
faðir Guðmundar, var séra Guðmundur Jónsson, sem fyrst var
prestur á Hvalsnesi (vígður 1633), en síðan (1654—1683J á Hjalta-
stað, og dó 1685.
Guðmundur, sonur Guðmundar prests Jónssonar, var fæddur
1643 og var 15 vetra gamall (haustið 1658) sendur utan til náms
í Frúarskóla i Kaupmannahöfn. Pá var ófriður milli Svía og Dana
og var Guðmundur hertekinn af Svíum. En Danir hertóku aftur
skip það, er Guðmundur var á með Svíum, og hefir það líklega
verið skip það, er hinn hrausti Manarbúi Jakob Nielsen Dannefer
tók af Svíum 2. okt. 1658 og varð frægur fyrir. Var þá Guð-
mundur hernuminn í annað sinn, og hafði sætt svo illri meðferð,
að hann var »af sér kominn af sulti, klæðleysi og órækt«. Hætti
hann þá við lærdómsnám sitt og gekk á mála sem hermaður, og
var 4 ár í herþjónustu, unz hann var leystur úr henni af dönskum
herramanni (1662), »því hann var skarpvitur og ritari góður«, segir
Espólín í Árbókum sínum. Var hann svo sveinn herramanns
þessa í önnur 4 ár, unz hann (1666) gekk í þjónustu Soffíu Ama-
líu, drotningar Friðriks III., »og fékk náð hennar mikla«. Var þá
einveldi fyrir skömmu á komið í Danmörku, og gerðist drotning