Eimreiðin - 01.01.1912, Blaðsíða 63

63
til. Tacítus sagnaritari hefir sagt frá, hvernig hann fór að því, en
síðar höfundur skáldsögunnar Quo vadis, með nokkurum ýkjum
og misskilningi.
IV.
Pað þarf langan aðdraganda að manni eins og Cæsar var. I
framætt hans stefndi kynslóð eftir kynslóð, öld eftir öld, að sama
takmarki, sem var gjörtaminn líkami, stálhörð karlmenska. Ættin
verður aðalsætt, valdaætt og lið eftir lið erfist valdfýsnin og eykst,
en líka hæfileikinn til að beita valdinu, valdfimin. Seinna kom
viljinn til mentunar, í þeim skilningi, sem vér nú leggjum í orðið.
I þau 2000 ár, sem liðin eru frá því Cæsar var á dögum, hefir
sennilega enginn þjóðhöfðingi verið eins vel að sér eins og Cæsar,
eða jafnmikill vísindavinur og bókmenta. Ágústus mun hafa kom-
ist þar nálægt. Og undarlegt er, hvað þessir menn, og eins Tíbe-
ríus, leggja mikið kapp á að halda fram latínunni og reyna að
varna því, að grískan verði yfirsterkari, og þótti þeim þó að sumu
leyti vænna um grískuna og unnu Hómer varla minna en Alexander
mikli. Og líldegt virðist mér, að latínan sé betra mál, þegar öllu
er á botninn hvolft, heldur en grískan. Hún er líkari íslenzkunni.
Pó að ég kunni ekki svo mikið í grísku, að ég tali þar öðruvísi
en af mestu varúð, þá verð ég að segja, að mér finst stundum
eins og einhver þýzkukeimur að grískunni, og er þó auðvitað synd
að jafna henni saman við nokkurt af nýju málunum, þó að þýzk-
an muni þar vera einna skárst. Að íslenzkan er fornmál og telst
ekki til nýju málanna, svo að meiri munur er á íslenzku og dönsku,
en á íslenzku og latínu, ef rétt er að gáð, ætti varla að þurfa að
taka fram í íslenzku tímariti.
V.
Eg var einusinni þeirrar trúar, að bók Cæsars um hernað hans
í Gallíu mundi vera ein af allra leiðinlegustu bókunum, sem til væri.
Pað var um það bil, sem ég var að byrja að læra latínu. Ég man
ekki eftir, að mér hafi þótt annað ófróðlegra þá, en þessi þrí-
skifta Gallía. Og það var engin furða, því að það var flest annað,
sem mér reið meira á að fræðast um, þegar ég var tólf og þrettán
ára. Fyrir nokkrum árum, þegar ég sá, hver nauðsyn mér var á,
vegna sumra rannsókna minna, að læra betur latínu, fór ég aftur