Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1984, Blaðsíða 10

DV. ÞRIÐJUDAGUR17. JANUAR 1984.
10 !
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón: Herdís Þorgeirsdóttir
„Andúðar” á
Evrópu farið
að gæta í
Banda-
ríkjunum?
„And-ameríkanismi” er fyrirbæri
sem hefur ekki fariö fram hjá nokkr-
um sem á annað borö hefur fylgst
með stjórnmálum hér, á Noröur-
löndunum og á meginlandi Evrópu.
A íslandi hefur þetta aöallega tengst.
veru varnarliösins hér. I Evrópu
þróast það með Víetnamstríöinu og
ýmsum félagsöflum undanfarna ára-
tugi. 1
Vestrænt varnarsamstarf hefur í
gegnum tíöina oft veriö skoðað í ljósi
þess að þaö grundvaliaöist á sam-
vinnu tveggja aöila, annars vegar
Bandaríkjanna og hins vegar allra
hinna. Nú í síöustu viku gerir breska
blaöið The Economist „and-evrópu-
isma” frá sjónarhóli Bandaríkjanna
aö umtalsefni. Segir blaöiö aö þaö sé
ekki nóg meö aö Bandaríkjamenn
séu orönir þreyttir á sífelldri gagn-
rýni (samanber nýleg úrsögn
Bandaríkjanna úr UNESCO) heldur
séu þeir líka orðnir leiöir á Evrópu-
búum (en þess ber aö gæta aö þaö er
rík tilhneiging í Bandaríkjunum aö
líta á Evrópu sem eina heiid).
Efst á lista orsaka „andúöar”
Bandaríkjamanna á Evrópubúum er
hversu óvingjarnlegir þeir séu.
öldungadeildarþingmaöurinn Larry
Pressler skýröi frá því nýlega aö í
ferö til Vestur-Þýskalands heföu
bandarískir hermenn þar tjáð
honum aö þaö væri ekki aðeins aö
þeir fyndu sig óvelkomna í Vestur-
Þýskalandi heldur mættu þeir mikilli
andúö — sérstaklega þegar þeir
væru í einkennisbúningum. Þá sagöi
Pressler aö kvartaö væri undan því
aö þýsk yfirvöld sektuöu bandaríska
herinn um svimandi háar upphæðir
ef þau sæju sér færi á því. En
umræddur öldungadeildarþing-
maöur reyndi að sannfæra starfs-
félaga sína um aö viturlegast væri aö
skera niður fjölda bandarískra her-
manna um helming næstu fimm árin.
En þessum rökum um andúö í
Evrópu er iðulega beitt af þeim sem
vilja skera niöur f jölda bandarískra
hermannaþar.
Næstefst á kvörtunarlista
Bandaríkjamanna er aö ríki Evrópu
greiði ekki sinn hluta til vamarmála.
A þessu hamra bandarískir þing-
menn stööugt. Samkvæmt nýlegri
skoöanakönnun, geröri í
Bandaríkjunum kom í ljós aö 68
prósent töldu aö Evrópuríki slyppu
of ódýrt úr vamarsamstarfinu, þótt
aðspurðir Evrópubúar teldu aö þeir
greiddu sinn skammt. Þá töldu
Evrópubúar aö hlutverk Bandaríkj-
anna í vörnum E vrópu væri nauðsyn-
legt og aö þeir geröu því hlutverki
næg skil. Hins vegar telja
Bandaríkjamenn aö hlutur Evrópu í
eigin vörnum sé alit of lítill.
Alltaf þegar Bandaríkjaþing fer aö
skera niöur útg jöld til vamarhös síns
í Vestur-Þýskalandi hefur þaö þótt
benda til þess að þeir væru aö gefa
Ólíklegt...
HáðfugUnn Art Buchvald sagöi um
áramótin aö eftirfarandi fólk ætti
ekki eftir aö segja eftirfarandi hluti
árið 1984 — og forvitnilegt er hvort
annaö á eftir að koma í ljós:
Ferdínand Marcos, forseti FiUpps-
eyja: „Þaö er tími tU kominn að viö
leyfum frjálsar kosningar hér á
Filippseyjum. Best væri að nefnd á
vegum Sameinuðu þjóöanna hefði
yfirums jón með þeim”.
Imelda Marcos, eiginkona hans:
,,Ég er þér hjartanlega sammála.”
Jesse Jaekson: „Eg hef engan
áhuga á aö hræra upp í flokki demó-
krata. Eg er fullkomlega sáttur viö
„flokksapparatiö” í núverandi mynd
— enda þjónar þaö hagsmunum aUra
frambjóðenda.”
Frank Sinatra: „Nei, sjáöu aUa
ljósmyndarana. Komdu, viö skulum
fá þá til aö taka mynd af okkur.”
Yuri Andropov: „Eg held ég
skokki aöeins í kringum Kreml.”
Henry Kissinger: „Eg hef ekkert
um þetta mál aö segja.”
Ayatollah Khomeini: „I nafni
AUah, þótt ég sé ekkert aö halda því
fram að hann sé tU.... ”
Viðskiptamálaráðherra Japans:
„Japan getur ekki lengur staðið í
þessum útflutningi sem er miklu
meiri en innflutningurinn án þess að
skaöa vöruskiptajöfnuö viðskipta-
landa okkar. Viö ætlum því aö leyfa
ótakmarkaðan innflutning inn tU
Japan og skapa samkeppni á
markaönum.”
Ritstjóri Pravda: „Þegar við
höfum rangt fyrir okkur þá höfum
viö rangt fyrir okkur og við eigum aö
viöurkenna það. Sovétríkin brugöust
aUt of harkalega við þegar Bandarík-
in hófu uppsetningu Pershing H eld-
flauganna í Evrópu. Þær ógna ekki
ríkjum Varsjárbandalagsins eins og
viö héldum og við vUdum gjarna
snúa aftur til Genfar eins fljótt og
unnter.”
Reagan beinir sjónum sinum iaðrar áttir frá Evrópu yfir ti/ Kyrrahafsins.
bandamönnum sínum í Evrópu
merki um óánægju sína. Arið 1966
reyndi öldungadeUdarþingmaöurmn
Mike Mansfield aö fá bandarískum
hersveitum í Þýskalandi fækkaö
niður um helmmg án árangurs. Þessi
tih-aun Mansfield kom í kjölfar þess
aö De Gaulle Frakklandsforseti dró
Frakkland út úr vamarsamstarfinu
þótt Frakkland héldi áfram aö vera
aöiU aö Atlantshafssamningnum.
Allt fram til 1974 reyndi þó Mansfield
aö fá hersveitunum fækkaö um
helmmg í Evrópu enda fuU þörf á
þeim annars staöar, þ.e. í Víetnam.
Stundum haföi hann næstum
helmings stuöning en aldrei
nægjanlegan — því þótt sýna ætti
þessum þrjósku bandamönnum í
Evrópu í tvo heimana mátti ekki
taka þá áhættu að gefa Rússum
græntljós.
A síöasta ári var ekki talið heppi-
legt innan Bandaríkjaþings aö
hreyfa þessu máU um niðurskurð
herafla Bandaríkjam^nna í Evrópu.
Þótt mikils taugatitrings gætti
vegna friöarhreyfinganna í Evrópu
meðal bandarískra stjómvalda og
Reagan væri orðinn þreyttur á
ásökunum um aö hann ætti sinn þátt í
efnahagsvandræðum Evrópuríkja
vegna hávaxtastefnu sinnar, var
ekki taUð heppilegt aö ráðast í
breytingar á vamarsamstarfinu.
Stevens öldungadeildarþingmaður
sagði í nóvember aö beöiö væri eftir
viðbrögöum vegna staösetningar
Pershing H í V-Þýskalandi og á því
stigi málsins væri ekki rétt aö ræöa
um aö styrkja herafla. Stevens
ásamt fleiri öldungadeildarþing-
mönnum stendur í vegrnum fyrir því
aö gerðar verði breytingar. En þetta
viöhorf þarf aUs ekki aö vera tákn
andúðar á Evrópu, segir Economist.
ööru gegnir um ýmis ummæli
bandarískra öldungadeildarþing-
manna eins og Jake Gam frá Utah
sem taldi sjálfsagt aö minnka
heraflann í Evrópu vegna þess aö
Evrópubúar væm svo smjaðurslegir
við erkióvininn. John Rodes,
öldungadeildarþingmaöur frá Ari-
zona, sagði aö Evrópa væri löngu
búin aö vera sem eitthvert heims-
veldi og hann sæi engan tUgang í aö
vera í varnarsamstarfi viö ríki þar.
Aörar umkvartanir Bandarikj-
anna á hendur Evrópuríkjum varöa
efnahagsmál á alþjóöavettvangi.
Þeir saka Evrópubúa um viðskipti
viö Sovétríkin og um verndarstefnu
vegna innflutnings. Þaö sem þó fer
mest í taugamar á Bandaríkjamönn-
um em ásakanir evrópskra stjóm-
valda um áhrif hárra vaxta
Bandaríkjanna á efnahag í Evrópu
og heiminum almennt. Segja ýmsir
að Evrópubúar ættu aö kvarta minna
ogaðhafastmeira.
Segir Economist aö margar
ástæöur geti legið til þess aö
Bandaríkjamenn séu orðnir leiðir á
Evrópubúum. Ein ku vera sú að
þeim finnist ríki Evrópu búin að
þurrausa sig. Hagkerfum Evrópu-
landa mætti út frá því líkja viö illa
rekiö, staönaö fyrirtæki þar sem ekki
er til snefill af frumkvæði.
Ronald Reagan er Kalifomíubúi.
Kyrrahafiö stendur honum nær en
Atlantshafiö. Segir Economist að
bandarísk stjórnvöld og stórfyrir-
tæki horfi æ meiri löngunaraugum til
Asíu og þeirra girnilegu markaöa
semþarmáfinna.
Bandarísk stjómvöld eða íbúar
þar eru ekki að verða óvinveittir
Evrópuríkjum heldur er þeim farið
að standa meira á sama um þau. Ef
hægt heföi verið að líkja sambandinu
viö ástarævintýri hefur þróunin
færst út í aö líkjast meira kunnings-
skap. Evrópurikin skipta Bandaríkin
ekki lengur öllu máli. Hagsmunir
þeirra annars staöar sitja alveg eins,
ef ekki frekar, í fyrirrúmi, segir
Economist.
Hér er ekki á ferðinni nýtt
einangmnartímabil í utanríkis-
málum Bandaríkjanna heldur er aö
sögn fræðimannsins og diplómatans
Helmut Sonnenfeldt meira við hæfi
aö kalla þetta „einhliöa alheims-
stefnu” og einkennir stefnan ekki
bara Reaganstjómina því það var'
þegar tekiö aö bera á henni hjá
Carter. Hins vegar hefur þessi stefna
aö mati Sonnenfeldts fest i sessi á
timabili Reaganstjórnarinnar.