Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1984, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR17. JANUAR1984.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáhjfélag: FRJÁLS FJÖLMIDLÚN HF.
Stjórnarformaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgátustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó'ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Rrtstjórn: SIDUMULA 12—14. SÍMI Sééll. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsta, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27 022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., SÍOUMÚLA 12. P rentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverö á mánuöi 250 kr. Verö í lausasölu 22 kr.
Helgarblaö25 kr.
Vegiö að láglaunafólki
Neyð vofir yfir hjá hinum lakast settu. Kjaraskerðingin
hefur staöiö svo lengi, að þetta fólk kemst ekki lengur af.
Vonir hafa verið bundnar við, að um þessar mundir kæmi
til kauphækkun, sem hinir lægstlaunuðu nytu sérstak-
lega. Þessar vonir eru að bregðast.
Verkalýðshreyfingin virðist enn einu sinni ætla að
svíkja láglaunafólkið.
Tekjuháir hópar reiða til höggs. Hangandi hendi bar
verkalýösforystan í nóvember fram tillögur um sér-
stakar kjarabætur til handa hinum tekjulægstu. Þeim til-
mælum var hafnað. Atvinnurekendur og stjórnvöld töldu
ekki grundvöll fyrir skammtímasamninga. Nú er farið að
ræða kjarasamninga til lengri tíma. En hvaö gerist þá í
verkalýöshreyfingunni ?
Starfsfólk í álverinu hefur einhver hæstu laun launþega
í landinu. Þeim er nú ætlað að brjóta á bak aftur hug-
myndir um, að láglaunafólkið fái mestar kjarabæturnar.
Þessi hálaunahópur heimtar 40 prósent kauphækkun.
Straumsvíkurmenn vitna til þess, að Svisslendingar í
Alusuisse hafi meira fé en íslenzkir atvinnurekendur. En
auðvitað kemur ekki til álita aö skipta launþegum lands-
ins þannig, að annars vegar sé forréttindastétt, sem vinn-
ur hjá útlendingum, hins vegar láglaunafólk, sem vinnur
hjá innlendum atvinnurekendum. Enda sagöi Hallgrímur
Pétursson, formaöur Hlífar, í viðtali í DV í gær: „Ég tel
ekki óeölilegt, að þessi krafa komi fram á almennum
vinnumarkaði.” Níu verkalýðsfélög standa líka að verk-
fallsboðun í álverinu hinn 27. þessa mánaðar til að undir-
strika kröfur Straumsvíkurmanna.
Þetta sýnir, að hinir hærra Hunuöu í verkalýðshreyf-
ingunni hafa vegiö að láglaunafólkinu. Þeir vísa á bug
hugmyndum um, að hinir lægstlaunuðu fái obbann af
þeim kauphækkunum, sem verða, og heimta í staðinn
miklu meira en hámark þess, sem hugsanlegt er.
Allir vita, að nú er ekki svigrúm til verulegra kjarabóta
fyrir launþega almennt. Þjóðarbúiö stendur einfaldlega
ekki undir því. Búast má við, að framleiðsla þjóðarinnar
minnki í ár um 4—6 prósent. Halli á viðskiptum við útlönd
kann í ár að verða 2,5 prósent af framleiðslunni. Almenn-
ar kauphækkanir að einhverju marki þýða því auövitað
gengisfellingu og vaxandi viðskiptahalla og skuldasöfnun
við útlönd. Þær mundu þýða nýja óðaverðbólgu.
Verkalýðsforingar, sem láta sig hag láglaunafólksins
einhverju varða, tala nú opinberlega um svik foryst-
unnar. Það á að skilja láglaunafólkið eftir og nota
Straumsvíkurmenn til að brjóta niður tilraunir til að bæta
hag þess.
Tveir forystumenn láglaunafólksins lögðu til í Morgun-
blaðsviötali um helgina, að reynt yrði að tryggja hag
hinna tekjulægstu meö sérstökum greiðslum af almanna-
tryggingum, því að aðrar leiðir væru ekki færar.
Neikvæöur tekjuskattur yrði hentugri til þess en
tryggingabætur. Með því er átt við, að hinir tekjulægstu
fengju á grundvelli framtala greiðslur frá hinu opinbera.
Ölíkt atlögu starfsmanna álversins með fulltingi níu
verkalýðsfélaga hefur Bandalag starfsmanna ríkis og
bæja sett fram rökstuddar kjarakröfur, sem miða sér-
staklega að því að bæta hag hinna tekjulægstu.
Hugsanlega mætti á grundvelli þeirra krafna finna
lausn, sem styddi hina lægstlaunuðu án þess að valda
kollsteypu í efnahagsmálum.
Haukur Helgason.
„Það sem ég vil að menn átti sig á er að islendingar þurfa að þróa eigin fiskræktaraðferðir sem henta
þeim aðstæðum sem hér eru. "
STEFNUMÖRKUN
ÍFISKELDI
Fiskeldisaðferö er í fæstum tilfell-
um uppskrift sem hægt er að flytja á
milli landa og nýta óbreytta. Til dæmis
eru ólikar aöstæöur fyrir fiskirækt hér
á landi og í Noregi. Stærsti alhliða
mismunurinn liggur í aö þar ganga
fjöll í sjó fram með snöggdýpkandi
fjörum og mikið af skjólgóöum fjörð-
um og sjó, sem ekki verður of kaldur
viö yfirborð á vetrum.
Hér viö land eru þessar aöstæður
vandfundnar allar á sama stað. Þar
sem sjávarhiti er nægur er venjulega
hægt dýpkandi sandfjara og lítið skjól.
Þó að þeir hafi þetta fram yfir okkur
þá höfum við ýmislegt fram yfir þá.
Nægir í því sambandi að nefna hitaork-
una, sem býöur upp á óhemju mögu-
leika. Og margt fleira má nefna.
Þaö sem ég vil að menn átti sig á er
aö Islendingar þurfa að þróa eigin
fiskiræktaraöferöir, sem henta þeim
aöstæðum sem hér eru.
Þó að Norömenn séu nú farnir að
rækta um 20 þús. tonn af laxi á ári áttu
þeir sína erfiðu aðlögunartíma h'ka.
Þetta er vel fimmtíu ára saga, sem ein-
kennist framan af af bash og erfiöleik-
um fárra einstakhnga, sem lengi unnu
að því óstuddir aö sanna fyrir sam-
félaginu aö ala mætti upp lax á arö-
bæran hátt. Þegar það var gert tóku
stjórnvöld loks viö sér og settu lög,
sem mörkuðu ákveðna stefnu í máhnu,
hin svoköUuöu leyfislög (konsesjons-
loven). Þá fyrst fór þessi atvinnu-
vegur aö blómstra. Stefnumörkunin
byggist í grófum dráttum á því að
nefnd fræðimanna meðhöndlar aUar
umsóknir um stofnun eldisstöðva.
Þessar umsóknir veröa að innihalda
nákvæmar mælingar og staðarlýsing-
ar, auk þess sem þeim verður aö fylgja
fjárhags- og rekstraráætlun til 5 ára.
Markaðshorfur ráöa mestu um hve
margar umsóknir fá jákvæða meö-
höndlun. En þeir sem fá að byrja
ganga sjálfkrafa inn í fjárhagsstuön-
ingskerfi tU 5 ára og eru þannig studdir
yfir erfiðasta hjaUann.
Nú er svo komið í Noregi að sem
arðbærasta atvinnugrein, aðoUuiðnað-
inum undanskildum, kemur fiskeldi
meö næsthæstu útflutningsnettótekjur.
Við Islendingar hins vegar stundum
rányrkju á flestum fiskistofnum og ræð-
um stóriöjuframkvæmdir á borð viö ál-
ver, en látum svo að seg ja ónýtta þessa
arðvænlegu möguleika á margs konar
fiskirækt. Nú er mál til komið að
íslensk stjórnvöld marki stefnu í fisk-
ræktarmálum. Að mínu áUti mætti í
því sambandi hafa norsku leyfislögin
til hUösjónar.
Þess má geta að íslenskir fiskeldis-
aöilar eru flestir í þeirri aðstöðu, þrátt
fjrir arðvænlegt útíit, að þeir hafa veð-
sett aUar sínar eigur fyrir stuttum,
vaxtaháum bankalánum. Þeir eyða
margir miklum tíma í að ganga á milli
banka til aö láta enda ná saman í
fjármögnum fyrirtækisins. Þetta leiöir
til að hinni hagkvæmu rekstrarein-
ingu, sem áætluö var, er hafnað vegna
GUÐMUNDUR V.
STEFANSSON
STUNDAR NÁM í FISKIFRÆÐI
MEÐ FISKELDI AÐ SÉRGREIN VID
HÁSKÓLANNÍBERGEN.
fjárskorts. Sú leiö sem menn gjarnan
eygja í þessum byrjunarerfiðleikum er
aö fá fjársterkan, erlendan aðUa inn í
fyrirtækiö. Mörgum finnst þetta slæm-
ur kostur og vildu gjarnan eiga um
annaöaðvelja.
IMýting fiskislógs
og botnkvíaeldi
Við þróun íslenskra fiskú-æktarað-
ferða kemur vissulega fleira til greina
en laxeldi. Ein af þeim aöferðum sem
þarf að fullreyna hér er botnkvíaeldi
með lúðu eöa þorsk og nota fiskislóg tU
fóðurs. Það veltur fyrst og fremst á
hitastigi sjávar hvort sUkt eldi er
mögulegt eða ekki. Eg tek það fram aö
ekki er hægt að styðjast við mælingar
sem geröar eru við yfirborö sjávar,
heldur verður aö mæla við þann botn
sem til greina kemur (helst að hafa
samanburö á fleiri stöðum). Þaö er
mikilvægt að mæUngar fari fram helst
daglega, að minnsta kosti yfir köldustu
vetrarmánuöina.
Blóö fisksins hefur um það bU 10
0/00 seltu og frýs þar af leiðandi
kringum - 1°C, þannig að ef hitastig
sjávar fer niður fyrir 0°C er vafasamt
aötakaáhættuna.
Kvíarnar má staðsetja nálægt botni
eða viö botn á 10—20 m dýpi og losna
þannig við áhrif veöurs, ölduhæðar og
ísregns. Reynslan hefur sýnt að hita-
stig er oft hærra á þessu dýpi aö
vetrarlagi en viö yfirborðið.
IMýting fiskislógs
I Noregi er komrn reynsla á aö nota
má fiskislóg óbreytt eða 'Utilsháttar
vítamínbætt til fóöurs fyrir þorsk, og
geri ég ráð fyrir að sama gildi um lúöu.
Einnig er um þaö bU tveggja ára
reynsla komin á að nýta fiskislóg tU
laxeldis. Er það gert á tiltölulega auð-
veldan hátt. Slógtanki er komið fyrir í
fiskiskipunum, slógiö rennur þá í tank-
inn í staðinn fyrir í sjóinn án nokkurrar
aukavinnu fyrir sjómennina. Viö fisk-
móttökustöövarnar er komiö fyrir
stórumtanki, þar sem slógið er látið
fara í upplausn og aðskilst þá í fljót-
andi fitu, sem er léttari og flýtur ofan
á, og í fljótandi eggjahvítuefni
(prótern), sem er þyngra. Meö hita-
meöhöndlun má breyta þessu í þurr-
efni, ef þörf er á. Síðan er þetta notað
blandað saman við aöra fóöurtegundir
tUaðfóðralax.
Eins og fyrr segir gæti hentað okkar
íslensku aðstæðum að ala lúðu í botn-
kvíum, þar sem uppistaöa fóðursins er
slóg. Mætti aö öllum líkindum nota
svipaö slógsöfnunarkerfi og Norð-
menn gera.
Þjóðhagsleg
nýting
Islendingar veiddu í kringum 700
þús. tonn af fiski, sem gefur af sér slóg,
á árinu sem var aö líða. TU aö fyrir-
byggja misskilning þá meina ég með
orðinu slóg aUt þaö affiskinum, sem
ekki er nýtt, innyfli, lifur, beingarða,
haus, roðo.s.frv.
Við saltfiskverkun, þar sem haus og
lifur er nýtt, er slógið í kringum 15%.
En við flökunarvinnslu, þar sem haus
og lifur eru ekki nýtt, er mögulegur úr-
gangur u.þ.b. 60% miöaö við þorsk. Eg
gef mér þaö sem forsendu að þetta sé
aö meðaltali 25%. Islendingar hentu þá
á síðastUönu ári um 175 þús. tonnum af
slógi. Gefum okkur aö þaö aUt hefði
veriö nýtt til lúðueldis og að fóður-
faktorinn hefði verið 5 (5 kg slóg
verður 1 kg lúða). Mundum við þá
auka aflaverömæti um 35 þús. tonn.
Utflutningsverð á lúðu er venjulega
yfir 100 kr. pr. kg og vinnslunýting
50%, eða 17.500 tonn lúða fullunnin, eða
aflaverðmætiö mundi aukast um 1,75
mUljarðkr.
Aðferö sem hugsanlega
hentar útgerð
DalvUringar og Olafsfirðingar
veiddu u.þ.b. 12 þús. tonn af botnfiski
hvorir um sig, eða það fellur til um 3
þús. tonn af slógi hjá hvorum. Eftir
sömu forsendum og áður heföu þessir
aðUar geta aukiö aflaverðmæti um 30
millj. kr. á síðasta ári.
• „Þess má geta aö íslenskír fiskeldisaðilar
eru flestir í þeirri aðstöðu, þrátt fyrir
arðvænlegt útlit, að þeir hafa veðsett allar
sínar eigur fyrir stuttum, vaxtaháum
bankalánum.”