Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1984, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR17. JANUAR1984.
13
FÁEIN ORD UM
BARNAVINI
Fyrr í vetur, á einhverri ýlisóttu
heimsmálanna, gjöröi ég athuga-
semd viö það hér í blaðinu, að ég
teldi að Islendingar ættu ekki neina
samleið meö Svíum í hermálum, en
þá stundina lögðu þeir mikiö kapp á
svonefnda frystingu kjarnorku-
vopna, sem liggja víst undir
skemmdum. Ennfremur hafði ég
tortryggt sænskt kjamorkulaust
belti á Noröurlöndum. Taldi ekki
ástæðu til að lýsa yfir að engin kjam-
orkuvopn væru á stöðum þar sem all-
ir vissu að þau voru ekki fyrir. Og al-
menningsálit var aukinheldur and-
snúið öllu sprengiefni.
Ekki var þá vitað um önnur kjarn-
orkuvopn á Norðurlöndum en um
borð i strönduðum rússneskum kaf-
báti í Svíþjóð er fyrir elli sakir hafði
ráfaö af leiö. Og áriö 1970 höföu
rússneskar flutningavélar með lok-
aðar farmskrár tekið eldsneyti á
Keflavíkurflugvelli á leið sinni til
Kúbu. En svoleiðis vélar nefna
farma sína oft heftiplástur eða
hjúkmnarvörur fremur en vopn,
samanber h'býsku þoturnar sem
kyrrsettar vom á dögunum í
Brasihu, en þær vom þá í „sjúkra-
flugi” til S-Ameríku.
Ástæöumar er ég gaf voru meðal
annars þær, aö Svíar væru miklir
vopnaframleiðendur og vopnasalar,
og þótt við eigum að sjálfsögðu mikil
og vinaleg samskipti við þá á öörum
sviðum, ber okkur aö hliðra okkur
sem mest frá sænskum hergögnum
og markaösmálmum sænska her-
gagnaiðnaðarins.
I raun og veru er annars fremur
Utlu við þetta að bæta, öðm en því, aö
•^ég hef í einkasamtölum orðið tals-
vert var við aö menn efuðust um að
ég færi með rétt mál, þó það væri að
vísu viðurkennt að sænski herinn
væri öflugur og að vopn væru smíðuö
í Svíþjóð.
Hitt væri meira virði, að Svíar
væru þó aö reyna aö snúa heims-
myndinni til betri vegar, og því gæti
það veriö hættulegt að gera þá tor-
tryggilega í hópi friðelskandiþjóða.
Tindátinn bannaður
Maðurinn í bankanum gekk meira
að segja svo langt að saka mig um
Svíahatur, sem er víst sérstök list-
grein, og hann varð dapurlegur 6
svipinn eins og hann væri að leika i
sænskri kvikmynd. Hann benti mér
á, að Svíar hefðu þó dregið úr vlg-
búnaði á bamaheimilum, meö þvi aö
banna með lögum tindátana og önn-
ur stríðsleikföng, sem flæddu inn á
jólamarkaðinn ár eftir ár hjá þjóö-
um, sem segðust elska friðinn.
Jájþettaerrétt. Maðuráaömeta
alla viðleitni til þess að laga heiminn,
sem einmitt þessa dagana er eitt-
hvað svo vonlaus, að jafnvel Suður-
landsvegurinn, eða þjóðvegur númer
eitt, minnir á ástandið á austurvíg-
stöðvunum, eftir að orrustan um
Stalingrad var töpuð, því stríðið
fraus í hinum rússneska vetri. Yfir-
gefin ökutækin í vegkantinum
minntu á þessa tíð, sem svo margir
viröast nú því miöur vera byrjaðir að
gleyma, þrátt fyrir aö byrjað hafi
verið að afvopna böm í leikfanga-
búðum í Svíþjóð fyrir áratug eða
meira.
En hvað sem því öllu líður, þá fæ
ég nú ekki séð, að heimsfriöurinn
hafi hvílt alveg sérstaklega á herð-
um Svía, og þar sem ég vil hvorki
vera sakaður um aö blanda saman
menningarþáttum, ellegar tengjast
neinum ofsóknum, þá tel ég rétt að
greina ofurlítiö betur frá sænska her-
gagnaiðnaðinum, sem blómstrar nú,
aö því er virðist, með hinni mestu
prýöi, þótt leikfangadeildin hafi ver-
ið afvopnuö og stofnaö sé til mikilla
hugsjóna í heimspressunni um
kjamorkuvopnalaus Norðurlönd,
frystingu kjarnavopna, eða hvað þau
nú annars heita heimsfriðarmálin
sænsku, það er að segja þau sem bar-
1 ist er fyrir opinberlega.
Samkvæmt því sem ég les í Snall-
póslinum sænska, eða Sydsvenska
Dagblaðið, þá hefur síðan árið 1950
komið 107 sinnum til styr jaldarátaka
í heiminum. Sænska ríkisstjómin
hafði heimilað hergagnasölu til
beggja hinna stríðandi aðila, eða
annars aðilans í 63 þessara styrj-
alda, ef miöað er viö seinustu tvö ár-
in, áöur en styr jaldir þessar brutust
út.
I 39 tilfellum héldu Svíar áfram
hergagnasölunni eftir að stríö hafði
brotist út, hefur blaöið eftir heim-
ildarmanni sínum, Henrik Westsand-
Eftir helgina
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
er, sem er formaöur í sænsku friðar-
félagi, sem m.a. hefur fengið nóg af
hræsni yfirvalda og „hertum regl-
um” í sænskum vopnaútflutningi.
Og í sex tilfellum hafa Svíar selt
vopn til beggja stríðsaðila meðan
styrjaldarátökin stóðu yfir, að sögn
Westsander.
Bisnesslega séð er þetta að vísu
dálitiö vel gert hjá Svíum, og minni
ég hér einnig á að sænsk hergögn eru
nú seld bæði til Irans og Iraks, þótt
forsætisráðherra Svíþjóðar sé for-
maður friðarumleitana milli þessara
landa, tilnefndur af Sameinuðu þjóð-
unum, sem líklega er ekki minna af-
rek.
Þá tilgreinir Westsander 16 lönd,
sem nú fá keypt sænsk vopn, þótt þau
uppfylli alls ekki reglur sænskra
yfirvalda um þjóðir, sem trúandi er
fyrir vopnum.
Harðlegast átelur hann mikinn
vopnaútflutning Svía til Indónesíu á
síöasta ári, en þar hafa t.d. um 200
þúsund manns fallið í átökum á
Austur-Timor, eöa viölíka margir og
allir Islendingar, en þetta er lítil
eyja, þar sem ófriður geisar og þján-
ingin breytist í hagvöxt íSvíþjóö.
Óhamingjan atvinnugrein
Þaö kann að vera Svíum til nokk-
urrar vorkunnar, að hergagnafram-
leiðsla er gömul atvinna í Svíaríki.
I frétt, sem lesin var í útvarpinu
fyrir nokkru, var sagt frá nýlegri
skýrslu, sem m.a. fjallar um að í
a.m.k. 30 tilfellum hafi sænsk lög um
vopnaútflutning verið brotin gróf-
lega nýverið og útvarpiö greindi frá
mannréttindabrotum.
Ástæöan fyrir þessu er að sjálf-
sögöu ekki hernaðarlegs eðlis, held-
ur er þarna verið að græða peninga á
hörmungum. Þannig veittu 13
stærstu vopnaverksmiðjur eða her-
gagnaverksmiöjur í Svíþjóö 40.000
manns vinnu árið 1983 að sögn út-
varpsins, og er þá ekki talinn blóm-
legur hliöariðnaður, sem bókstaflega
á allt sitt hka undir dauðanum, eða
hergögnunum, þótt að nafninu til
framleiði menn þar ekki hergögn.
Er þar átt við stáhðnað og vélaiönaö,
sem tengist hergagnaiönaðinum hkt
og samsölubrauöið tengist mjólkur-
iönaöinumogfjósinuálslandi. Þrátt
fyrir þetta, fara þó aðeins 40% af
vopnaframleiöslu Svía til útflutnings
og þykja Svíar því vera góðir í bók-
haldihka.
Nú kann svo að virðast sem hér sé
verið að hlutast til um sænsk innan-
ríkismál, það sé einkamál sænsku
þjóðarinnar, ef hún vih brauðfæða
sig á þjáningu heimsins. Og það skal
fúslega viðurkennt, að þetta er á
vissan máta einkamál Svía. En þar
sem stöðugt er verið aö reyna aö fá
Islendinga til þess að vinna sem
sviðsmenn í sænska friðarleikhús-
inu, þá verður ekki hjá því komist aö
spyrna við fótum. Þessutan eru
sterk tengsl á öUum sviöum mUU
Norðuriandanna og þau í einlægu
samfloti á kjaftaþingum og ráðstefn-
um um allan heim. Á þau er oft Utið
sem heUd, og því varðar það íslenska
æru beint aö taka þátt í sænskum
heimsfriði.
Trúnaðarmenn í hundrað
skólum
En þrátt fyrir dapurlegan sviðs-
búnaö og allan þann óhugnað, sem
styrjöldum fylgir, þá miöar Islandi
nokkuð á öðrum sviðum friðarbar-
áttunnar. Miklar og almennar
friðargöngur hafa farið fram og
lokaátak er nú í söfnun E1 Salvador
nefndarinnar, aö því er ÞjóðvUjinn
segirfránúí vikunni. Þarstendur:
„Frá því fyrir jól hefur E1 Salva-
dor-nefndin á Islandi staðið fyrir
fjársöfnun til skólabama á frelsuðu
|svæðunum í E1 Salvador. Jólagjöf til
Ibama í E1 Salvador. Þaö sem safnast
irennur óskipt til kaupa á
kennslugögnum.
Kennarasamband Islands
og Hið íslenska kennarafélag
standa aö mestu undir kostnaði
vegna söfnunarinnar, kosta m.a. út-
gáfu htils bækhngs um frelsuðu
svæðin og lestrarherferð kennara-
sambandsElSalvadorþar. Andviröi
bækhngsins rennur hka óskipt í söfn-
unina. Söfnunarbaukar og bækhng-
ar voru sendir trúnaðarmönnum í
hundi'að skólum um aUt land.”
Svo enn sannast sú sænska regla
um tindátann, að bragð er aö þá
barnið finnur.
Annars hefur verið tíðindalaust á
austurvígstöðvunum, eins og útvarp-
ið sagði svo oft í stríðinu, þegar ég
var barn.
Jónas Guðmundsson rithöfundur.
Um Bandalag jaf naðarmanna:
Stjóramál eru fyrir fólk
„í stjórnmálaályktun landsfundarins og
niðurstööum starfshópa er ítrekað að
stefnumál BJ eigi ríkt erindi við samfélagiö og
snerti meginstrauma í íslenskum stjórn-
málum.”
2. grein
Einn grundvaUarþátturinn í stefnu
BJ er að stjórnmálahreyfingar eigi
að vera lýðræðislegar og byggjast
upp á virkni fylgismanna en ekki
fölsuöum félagaskrám og hanaati á
hænsnaprikum flokkanna. Því hefur
verið lögð áhersla á aö virkja al-
menning til þátttöku og kynna starf
og málefni BJ. Aö þessu hefur verið
og er unnið á ýmsan hátt.
-a) Gefin hafa verið út fjölrituð
fréttabréf þar sem kynnt hafa
verið þingmál BJ, niðurstöður og
ályktanir ráðstefna og lands-
fundar, reifaöar nýjar hug-
myndir um starfiö o. fl.
b) Þingmenn hafa ferðast um kjör-
dæmi sín, átt skoðanaskipti við
kjósendur og haldið vinnustaða-
fundi eftir kosuingar!
c) Áformaö er að gefa út blöð í ein-
stökum kjördæmum, eða jafnvel
á landsvísu, tU að kynna starf og
stefnu BJ. Þegar hefur verið
gefiö út shkt blaö í Suðurlands-
kjördæmi.
d) Við undirbúning þingmála er
höfö samvinna við áhugasama
félaga. Þannig hefur virkjast at-
orka og hugmyndaauður.
e) A þingtíma hefur þingflokkurinn
haft vikulega opna fundi í há-
deginu á fimmtudögum í Vonar-
stræti 8. Þannig hafa BJ bæst
hösmenn og umræða orðið um
störf þingflokksins. Þar hefur
iðulega komið fram gagnrýni á
störf þingmanna, kviknað hafa
hugmyndir um málatilbúnað og
afstaða þingmanna tU þingmála
hefurmótast.
f) Einstök aöUdarfélög hafa haldið
kvöldfundi og ráöstefnur. Má þar
nefna ráðstefnu um kynfræðslu í
skólum sem haldin var í Reykja-
vík í nóvember. Fyrirhuguð er
ráöstefna í febrúar um hættu á
hagsmunaárekstrum í stjórn-
málum og almennri stjórnsýslu.
g) Dagana 5. og 6. nóvember sl. var
landsfundur BJ haldinn í
Munaðamesi. Hann var öUum
opinn og mættu þar nærri eitt
hundrað manns úr öllum lands-
hlutum.
Kjallarinn
GUÐMUNDUR
EIN ARSSON
ALÞINGISMAÐUR I
BANDALAGI
JAFNAÐARMANNA
A ráðstefnunni voru flutt erindi
um ýmis mál og starfshópar f jölluðu
um skipulagsmál BJ, efnahags- og
stjómkerfismál, félagsmál og
sveitarstjómarmál.
I stjómmálaályktun landsfund-
arins og niöurstöðum starfshópa er
ítrekað að stefnumál BJ eigi ríkt
erindi við samfélagið og snerti
meginstrauma í íslenskum stjórn-
málum.
Fjölmiðlar sáu hins vegar feitari
fréttir i þeirri ákvörðun landsfund-
arins að kjósa Bandalaginu ekki for-
mann.
Landsfundurinn samþykkti drög
að leikreglum BJ sem em sem hér
segir:
1) BJ berst fyrir jöfnuði, vald-
dreifingu, virkara lýöræði og
aukinni ábyrgö og frelsi sjálf-
stæðra eininga og einstaklinga.
2) Bandalagið mynda félög og ein-
stakhngar sem styðja stefnu þess
að hluta til eöa í heild sinni.
i) Landsþing fer með æðsta vald í
málefnumBJ.
1) Landsþing markar meginstefnu
BJ og setur því leikreglur. Lands-
þing skal haldiö ár hvert að
hausti og skal til þess boðaö af
samráðshóp. Landsþing er öllum
opið.
5) Landsþing kýs samráðshóp sem
skipaður er 5 mönnum. Hlutverk
samráöshóps er að efla kynningu
og tengsl milli bandalagsfélaga,
sjá um sameiginlegar fjárreiður
BJ, undirbúa landsþing og gera
drög að dagskrá þess.