Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.1985, Page 10

10
DV. MÁNUDAGUR 30. SEPTEMBER1985.
Útlönd
Útlönd
Utlönd
Útlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Sænska akademían 200 ára:
Þeir byggja víðar en í nýja miðbænum:
Presley og 200
undir einu þaki
Óskar Magnússon, DV, Washington:
Þaö byggja fleiri en Hagkaup. Hér
í Bandaríkjunum eru til vinsæl fyrir-
brigði á viöskiptasviðinu sem nefnd
eru á enskri tungu MALL.
MALL er samsafn verslana af
ýmsum toga en undir einu þaki. Hér
er ekki um aö ræða vöruhús (maga-
sín) í venjulegum skilningi heldur
rúmar eitt MALL margar smá-
verslanir og oftast nokkur vöruhús
líka.
Eins og ráöa má af þessu eru þau
oft giska mÐöJ aö vöxtum og víöfeðm.
Eitt MALL af þessu tagi er nú veriö
aö opna hér í Washington, Potomac
Mills Mall. Þar veröur áherslan lögö
á verslanir sem selja vörur beint frá
verksmiöjum, ásamt heföbundnum
verslunum. Samtals veröa verslan-
imar um 200 talsins þegar húsnæöiö
hefur veriö fyllt í lok ársins. Þar
fyrir utan eru svo auövitaö í þessu
sama húsi nokkrir veitingastaöir.
Utandyra er ekki mikill glæsibrag-
ur á húsnæðinu, enn sem komið er aö
minnsta kosti. Innandyra á tæknin
aö vera allsráðandi. Hægt verður aö
ýta á takka á tölvum víöa í bygging-
unni til þess að fá upplýsingar um
hvar ákveðna vörutegund sé að fá.
Tölvurnar láta svo hverjum og ein-
um í té prentaöan leiöarvísi aö viö-
komandi verslun. Þessi kort eru lit-
prentuð og verslanir, sem selja sams
konar vörur, eru litaöar sama lit á
kortinu.
Fingraför af foreldrunum
Á veggjum uppi er komiö fyrir
stórum sjónvarpsskjáum sem varpa
út tískusýningum, þjónustuauglýs-
ingum og ekki síst upplýsingum um
hvar útsala sé aö hef jast rétt í þessu.
Að sjálfsögðu verður barnagæsla i
samstæðunni. Börn, eldri en sex
mánaða, fá gæslu og tekin eru
fingraför af foreldrum þeirra svo aö
unnt sé aö bera örugg kennsl á þá
þegar þeir koma að sækja börn sín.
Þeir sem aö þessari miklu
verslanasamstæöu standa gera ráö
fyrir aö 28 þúsund viöskiptavinir
sýni sig daglega á virkum dögum.
Um helgar vænta þeir 40 þúsund
manns á dag. — Á svæðinu, sem
MALL-inu er ætlaö aö þjóna, búa um
sex milljónir manna. Eigendur gera
einnig ráö fyrir að fá eitthvaö af
þeim 20 milljón feröamönnum, sem
árlega heimsækja höfuöborgina, til
þess aö líta inn hjá sér.
Stærsta verksmiðjuútsala
Eigendur fullyröa aö umrædd
samstæöa verslana muni hýsa fleiri
verksmiöjuútsölur en dæmi eru til
um á einum stað. Þaö telja þeir að
geti orðiö aödráttárafl fyrir fólk frá
fjarlægari svæöum. Af 200 verslun-
um er ráðgert aö 120 að minnsta
kosti veröi verslanir sem selji á af-
sláttarveröi. I Bandaríkjunum er
það alsiöa að menn leggi á sig þó
nokkurn akstur til aö gera betri kaup
í verksmiöjubúöunum. Þær eru
venjulega í eigu verksmiðjanna
sjálfra og telja sig því geta selt
vöruna á lægra verði.
Alveg eins og í Hagkaupi heima á
Fróni verður í Potomac Mills-mall-
inu stórverslunin IKEA og fleiri
álíka aö stærö og gerö og af evrópsk-
um uppruna. En ekki nægja verslan-
irnar einar. Sitthvað annaö er gert til
þess aö laöa aö viöskiptavini.
73 Lincoln
Continental
Elvis Presley-safn verður þarna til
húsa. Þar veröur komiö fyrir löngum
og þjóöhöfðingjalegum Lincoln
Continental, smíöaár 1973. Þaö mun
síöasti eöalvagn rokkstjörnunnar.
Auk límósínunnar verða á safninu
ýmsir aðrir persónulegir munir
Presleys. Ein sjónvarpsstööin hér
sýndi um daginn nærbuxur meö
ameríska laginu sem sagðar voru úr
prívat nærbuxnaskúffu Elvis.
Framkvæmdastjórinn fyrir þessu
öllu saman áætlar að tölvan ein, sem
leiöbeinir viöskiptavinum á rétta
staöinn, muni skapa 5% meiri
verslun en ef tölvunni væri sleppt.
Upplýsingar um skyndiútsölur eru
líka nauösynlegar því aö stundum
eru útsölur aöeins látnar standa í tíu
eða tuttugu mínútur í senn á örfáum
vörutegundum. Þá er nauösynlegt aö
vera fljótur að koma sér á rétta hillu.
T.d. er ein aðferöin sú aö blikka ljós-
unum og auglýsa þúsund króna galla-
buxur á bás nr. 21 á hundrað krónur
næstu tíu mínúturnar.
Framkvæmdamennirnir, sem aö
Potomac Mills-mallinu standa, vita
vel að konur gera um 80% af öllum
en aö velja nóbelsverðlaunahafa.
M.a. er þeim uppálagt aö standa
vörö um sænsku og sænska- menn-
ingu meö ýmsu móti.
I akademíunni eiga margir rit-
höfundar sæti, svo og málvísinda-
menn. Stundum hefur veriö aö því
spurt hvernig á því standi að margir
af helstu rithöfundum Svía hafi ekki
fengið sæti í akademíunni. Má nefna
menn eins og Bellman, Stagnelius
Almquist, Strindberg, Hjalmar
nýrra
verslanir
innkaupum í þessum almennu vöru-
flokkum. Þeir hafa því komið fyrir
fleiri sætum og hægindastólum en
dæmi eru um hjá keppinautum
þeirra. Stólarnir eru ætlaöir
örþreyttum eiginmönnum.
Á meðal þess sem boöiö er upp á í
nýtísku verslunarmiðstöðvum af
þessu tagi, og ekki hefur þegar
veriö tínt til, má nefna sendingar-
þjónustu hvert á land sem er,
pökkunarþjónustu, ógrynni salerna,
sem alltaf vantar í stórmörkuöum,
hjólastóla, barnakerrur, almenn-
ingssíma og auövitaö. . . .næg bíla-
stæöi.
Sœnska akademían saman komin
veröiaunanna fer jafnan fram.
Efnt til
Sænska akademían, sú er úthlutar
nóbelsverölaunum í bókmenntum ár
hvert, veröur 200 ára á næsta ári. Af
því tilefni hefur veriö ákveðið að
efna til einna bókmenntaverðlaun-
anna til sem veitt veröa árlega, í
fyrsta sinn áriö 1986. Þau verðlaun,
sem í fyrstu munu nema 100 þúsund
sænskum krónum, eöa um þaö bil 400
þúsund íslenskum, veröa veitt nor-
rænum rithöfundi fyrir skáldverk —
eöa öðrum sem afrekaö hafa eitt-
hvað á því sviði sem akademían gef-
ur gaum. Eöa svo er þetta orðað í
frétt í Dagens Nyheter í síöustu viku.
Gústaf 3. stofnaði
akademíuna
Þaö var Gústaf 3. Svíakóngur sem
stofnaði akademíuna í Kauphallar-
salnum viö Stórtorgiö í Gamla Stan í
Stokkhólmi þann 5. apríl 1786, ein-
mitt sá sami Gústaf sem óperan
Grímudansleikur er um — þar lýsir
Verdi aðdragandanum aö moröi
þessa einvaldskonungs. Ekki er því
út í hött aö á afmælisdegi aka-
demíunnar þann 5/4 næstkomandi
veröur Gústafs þriöja minnst með
því aö Grímudansleikur Verdis
veröur fluttur í Stokkshólmsóper-
unni. Eins og kunnugt er sýnir
Þjóöleikhúsiö hér á Islandi Grímu-
dansleikinn um þessar mundir.
18 sitja í
akademíunni
I akademíunni sitja jafnan 18
manns og hafa ýmsar skyldur aðrar
verðlauna
Bergman, Sjöberg og Vilhelm Mo-
berg. Ritari akademíunnar, rithöf-
undurinn Lars Gyllensten, svarar
þessu til: „Ein ástæðan er sú aö aö-
eins 18 sitja í akademíunni. Önnur er
sú aö þaö telst ekki vera sérstakur
heiöur aö fá þar sæti. Akademíumeð-
limir taka á sig vissa ábyrgö, þeir
gangast undir merki akademíunnar
og þurfa aö veita henni sinn tíma og
sína krafta — og ekki eru allir tilbún-
irtilþess.”
Nóbelsverðlaun
síðan 1901
Akademían hóf aö veita nóbels-
verölaun árið 1901. Síöan hefur þaö
veriö gert ár hvert — og nú bætast
nýju verðlaunin viö.
Sem stendur eru aðeins tvær konur
í akademíunni. Lars Gyllensten
segir að sú staðreynd endurspegli
stööu kvenna í samfélaginu. Konur
eru ekki verri skáld en karlar, segir
hann — en færri. ,,Og hvernig er
þaö,” spyr hann — „annars staöar í
samfélaginu? Hve margar konur eru
ritstjórar stóru dagblaðanna eða
fréttastofanna?”
Önnur þeirra kvenna, sem í aka-
demíunni eiga sæti, er rit-
höfundurinn Kerstin Ekman. (Hin er
Gunnel Vallquist). Ekman vinnur nú
aö bók um inngönguræður aka-
demíufélaga gegnum tíðina. Þeirri
bók verður væntanlega dreift víða —
og mun þá umheimurinn verða
nokkru nær um þann anda sem innan
hinnar viröuleguakademíu ríkir.
-GG.
uppi á sviði hljómleikahallar Stokkhólms þar sem afhending nóbels-