Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.1985, Síða 13

DV. MÁNUDAGUR 30. SEPTEMBER1985.
13
Hja öldruðum
er hver geisli
kærkominn
Kjallarinn
HELGI SELJAN
ALÞINGISMAÐUR FYRIR
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
„Mannleg hamingja er svo viða i veði að einskis má leita ófreistað að
finna farsælustu lausnirnar og þar þarf einmitt fyllsta samráð við þá
sem eiga að njóta þessara lausna."
Oftlega leitar á hug minn hversu
leysa megi málefni hinna öldruöu í
þjóðfélaginu svo aö farsæld ráöi ferö.
Máske er ég þegar farinn aö hugsa til
þess tíma sjálfur, máske samvizkan
séaöverki.
Blessunarlega hefur meöalaldur
hækkaö mjög og um leið hefur fjöldi
hinna öldruöu þ.m.t. hinna háöldr-
uöu aukizt mjög.
Aldraðir verða að vera
virkir
Læknavísindi og lifskjarabylting
segja þar helzt til sín. Þróunin í
þessa átt heldur áfram og þó gleöileg
sé þá fylgja henni ýmis þau vanda-
mál sem viö þarf aö snúast. Þau
vandamál þarfnast skjótra úr-
lausna, úrlausna þar sem byggt er á
hinum mannlega þætti fyrst og síö-
ast. Að leiðum þurfum og eigum viö
öll aö leita og þar eiga hinir öldruðu
aö vera virkir í allri mótun.
Sú stefna hefur verið ríkjandi og
leitt margt gott átak af sér aö leysa
vanda hinna öldruðu með byggingu
íbúða, vistheimila og hjúkrunar-
heimila — eöa deilda.
Þar hefur þróunin víöa á lands-
byggöinni oröiö mjög ör og komið
mörgum til góöa. I raun er þaö ekki
vansalaust fyrir hvern meðalstóran
stað aö eiga ekki athvarf af ein-
hverju tagi fyrir aldurhnigna íbúa
byggðarlagsins. Nógu erfið og sárs-
aukafull er sú röskun sem veröur
þegar aldrað fólk þarf að skipta um
verustaö, getur ekki lengur búiö að
sínu heima, þó ekki bætist þar viö aö
flytja þarf í fjarlægan staö og
höggviö er á allar rætur samskipta
og tengsla viö ættingja, vini og um-
hverfi allt. Nóg er breytingin samt,
þó fólk fái áfram að lifa í sínu um-
hverfi, á sínum heimaslóöum.
Víöa — alltof víöa hefur ekkert eöa
lítiö veriö aöhafzt og þar þarf aö ráöa
bót á sem allra fyrst.
Áfram þarf því að halda á þessari
braut og reyna nýjar leiðir þar sem
enn frekari áherzla er lögö á langan-
ir og þarfir þess fólks sem njóta á og
verðskuldar ellidaga sem allra
bezta.
Sjálfur hefi ég á Alþingi bent á einn
möguleika til athugunar, heimili í
sveit fyrir aldrað búandfólk, með
vissri aöstoð, en um leið möguleikum
til athafna á sama starfssviöi, þó í
litlum mæli muni veröa.
Sú tillaga hefur fengiö góöar undir-
tektir, en síöan ekki söguna meir.
Ein af mörgum leiöum til lausnar,
vel þess verö aö hún sé reynd, enda
hugmyndin komin frá öldruöu
sveitafólki eystra, sem gleggst finn-
ur hvar skórinn kreppir.
Átaks er þörf
En æ meira leitar þaö á hugann
hvort viö eigum ekki aö gera virki-
legt átak í því aö gera öldruðu fólki
kleift aö búa að sínu eöa hjá sínum
sem allra lengst. Veit ég vel um
heimilishjálp og umönnunargreiðsl-
ur trygginganna og þetta er af hinu
góöa, aöeins þarf miklu meira til.
Og við rekum okkur fljótlega á
vegg þar sem f jármunir vega þyngst
hjá fjölda mörgum. En fleira kemur
til. Mér ógnar í raun sú ríka tilhneig-
ing minnar kynslóöar og annarra
einnig aö koma hinum öldruöu af sér
sem allra fyrst, losna viö amstur og
ýmsa annmarka sem umör.nun og
aöstoð viö þá fylgir. Hins vegar
gleymist margt í þessari áráttu.
Fólk missir nefnilega líka af miklu
í samskiptum — hinir yngstu þjóðfé-
lagsþegnar ekki hvaö sízt.
Eöa teljum viö það ekki lengur
þroskandi fyrir unga, leitandi barns-
sál að mega hverfa á vit ömmu og
afa meö spurningar og vandamál
sem önn hversdagsins gerir mörgu
foreldri ókleift eöa illa kleift að sinna
og leysa úr. Hér er um mikilvægan
9 leit að leiðum til betri og far-
sælli lausna þurfum við á því að
halda að leita til hinna öldruðu
sjálfra.”
uppeldisþátt að ræða sem huga þarf
aö.
Máske er hin tryllta tækniöld svo
ærandi í öllum sínum hraða og erli,
lífsgæöakapphlaupið svo yfirþyrm-
andi aö allt þetta gleymist og málum
sem þessum því vikið til hliðar meö
öllu sem einhverju óþægilegu og erf-
iöu sem endilega þurfi aö losa sig viö.
öfgar kunna þetta aö þykja en í ljósi
þessa er hollt að hugleiða þetta mál
allt.
Að horfa í eigin barm
Eitt er a.m.k. víst aö hollt er aö
horfa í eigin barm og spyrja sig
hvort við höfum gert okkar skyldu
undanbragöalaust. I leit að leiöum til
betri og farsælli lausna þurfum viö á
því aö halda aö leita til hinna öldruðu
sjálfra, samtaka þeirra sem ein-
staklinga, svo sjónarmiö þeirra fái
sembezt notiösín.
Engir hugsa þessi mál betur,
ígrunda þau oftar en einmitt þessir
þolendur ellinnar og þangað er því
hollt aö sækja ráö, auk þess sem slíkt
samráð er jafnsjálfsagt hér og ann-
ars staðar þar sem þess er talin þörf.
Eg mun áfram á mínum starfs-
vettvangi viöra hugmyndir til úrbóta
og þá sér í lagi þá möguleikaað aldr-
aöir fái notiö aöhlynningar sinna í
heimahúsum sem lengst, þó þaö
kunni að kosta ákveöna fjármuni
samfélagsins í auknum mæli til að-
stoöar því fólki sem gjarnan vildi
hafa sína hjá sér lengur, ef aöstæður
og efnahagur leyföi, en geta þaö t.d.
ekki í dag einfaldlega vegna kapp-
hlaupsins viö aö hafa í sig og á eöa af
öörum áþekkum aöstæðum. Og vel
aö merkja, þá hygg ég aö verja
mætti til þessa allgóöum fúlgum mið-
að við kostnaö af umönnun þessa
fólks á stofnunum.
Eg hygg aö þaö f járhagsdæmi gæti
litið vel út, þó aöeins sé til hinna bein-
liöröu fjármuna litiö. En hér er
miklu stærra og veigameira mál á
ferð en svo að þaö veröi metið og veg-
iö á þá mælistiku eina.
Eitt er Ijóst: Mannleg hamingja er
svo víða í veöi að einskis má láta
ófreistað að finna farsælustu lausn-
irnar og þar þarf einmitt fyllsta sam-
ráö viö þá sem njóta eiga þessara
lausna.
Þrátt fyrir átök af ýmsu tagi og
áform góö eru málefni aldraöra enn
skuggi á velferðarþjóöfélagi okkar.
Hver geisli sem berst inn í þann
skugga er kærkominn. Hann er gjöf
handa okkur öllum.
Helgi Seljan.
Framtíð reyrð í fjötra fortíðar
Fjárlög hljóta aö vera mikilvæg-
asta stjórntæki hverrar ríkisstjórn-
ar. Þau ættu aö endurspegla stefnu
hennar og hvernig hún hyggst ná
markmiðum sínum. Fjárlög á Is-
landi eru bókmenntir af allt ööru
tagi. Þau endurspegla aö vísu póli-
tíkina í landinu og snúast eins og hún
um liöna tíö. Þeim er ætlaö aö breiða
yfir mistök gærdagsins og helst aö
koma sökinni yfir á aðra, útlendinga,
þjóöina eða landið og oftast allt í
senn. Sá háttur að gefa árlega út bók
til aö lappa upp á fortíðina og afla
efnis í næstu bók er í hæsta máta
fávíslegur. Fjárlög þessa árs eru enn
ein staðfesting þess aö fjárlög síö-
asta árs voru vitlaus og var senni-
lega aldrei ætlað aö ganga upp. Ráö-
herrar í jólasveinaleik eru ekki
vandinn heldur jólasveinar í ráö-
herraleik og meöan mannval ís-
lenskra stjórnmálaflokka er í líkingu
viö þaö sem stjórnmálaumræða sum-
arsins endurspeglaði er ekki breyt-
inga von.
Fátæktin vöxtuð í út-
löndum
Viö Islendingar erum fátæk þjóö,
fátækt okkar má lesa í dálkum er-
lendra lánardrottna undirstrikaö
getuleysi innlendra stjórnvalda. Á
þessu veröur engin breyting meðan
loddaramennska og sjónhverfingar
verða hvaö eftirsóknarverðastir eig-
inleikar þeirra sem stjórna eiga
landinu. Fjárlagaumræða öll hefur
oröið makalaust bull. Aðhald og
sparsemi eru lögö aö jöfnu viö dug-
Kjallarinn
KRISTÓFER MÁR
KRISTINSSON
FORMAÐUR LANDSNEFNDAR
BANDALAGS
JAFNAÐARMANNA
leysi til að taka á helstu vanköntum
hins opinbera fjármálakerfis. Otti og
pólitískt kjarkleysi kallast á fjár-
lagamáli; varkárni. Nýsköpun og
efling nýrra atvinnugreina reynist
ómerkileg auglýsingabrella, jafnvel
auvirðilegri en framkvæmdastofn-
unarrugliö. Meö stjórnleysi viröist
eiga aö halda óbreyttu atvinnustigi,
koma í veg fyrir atvinnuleysi. Þing-
flokkakrumlan á bankakerfinu hefur
gelt peningamarkaöinn og opnaö
smugur fyrir fáránlegan bílskúrs-
markaö meö peninga.
Breytt viðhorf, nýjar leiðir
Fjárlög eru ekki fyrir fyrirtæki og
atvinnuvegi, fjárlög eru ekki fyrir
rikisstofnanir, f járlögum er ekki ætl-
aö aö fullnægja kosningaloforöum og
metnaði einstakra ráðherra. Fjárlög
eru fyrir fólk, þau snúast um fólk,
rétt þess til mannsæmandi afkomu
og öryggis. Fjárlög hafa mikil áhrif
á líf fólks. Þess vegna eiga þau að
stefna í átt til einföldunar, þau eiga
aö miöa aö því aö fólk haldi sem
mestu eftir til ráöstöfunar eftir eigin
geöþótta en ekki duttlungum þing-
flokka. Fjárlög sem eru á kafi í fyrir-
tækjabraski, hallarekstri og viö-
brenndri skuldasúpu Kröflutöffar-
anna veröa alltaf bæði vont og óþarft
innlegg í jólabókaflóöið.
Kristófer M. Kristinsson.