Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.1986, Blaðsíða 29

LAUGARDAGUR 15. L VEMBER 1986.
29
GRANTA
~ MORE DIRT
ö -r'A \\níiiiu Ironi Aiwhgi
Nýttfrá
Ameríku
GRANTA 19.
Ritstjóri: Bill Buford.
Granta Publications og Penguin Books,
1986.
Fyrir þremur árum birti tímaritið
Granta verk ungra bandarískra
rithöfunda undir samheitinu Dirty
Realism. Það nafn gaf nokkuð til
kynna viðfangsefni og frásagnar-
máta höfundanna. Sögur þeirra
lýstu gjaman mannlífi í öngstræt-
um ríkasta samfélags jarðarinnar.
Þetta nýjasta tölublað Granta er
á sama hátt helgað bandarískum
höfundum. Sumir em þeir sömu
og í áðumefnda tölublaðinu, aðrir
yngri og óþekktari. En sögusviðið
er áþekkt.
Meðal þekktari höfundanna em
John Updike og Louise Erdrich,
sem vakti mikla athygli með fyrstu
skáldsögu sinni, Love Medicine,
fyrir fáeinum árum.
Af öðm efni þessa tölublaðs er
ástæða til að vekja athygli á frá-
sögn i máli og myndum frá
Norður-írlandi og grein eftir Primo
Levi um tilurð ævisögu sinnar, The
Periodic Table.
RUGHBROGAN
t THE [’KUCAK HISTOKV or ÍHE
UnitedStatesof
America
Saga Banda-
ríkjanna
THE PELICAN HISTORY OFTHE UNITED
STATES OF AMERICA.
Höfundur: Hugh Brogan.
Penguin Books, 1986.
Saga Bandaríkja Norður-Amer-
íku er að mörgu leyti ævintýri
líkustu. Þetta land, sem á að baki
einungis rúmlega tvö hundmð ára
sögu sem sjálfstætt ríki, hefur á
þeim sögulega séð örskamma tíma
risið úr smauð í öflugasta risaveldi
jarðarinnar. Slík þróun á sér ekki
stað án mikilla átaka og ríks hæfi-
leika landsmanna til að grípa þau
tækifæri sem gefast, nýta þær auð-
lindir sem til staðar em, sækja
óhikað fram á veg þrátt fyrir and-
streymi og áhættu.
Þessa merkilegu sögu segir
breski sagnfræðingurinn Hugh
Brogan á afar læsilegan og
skemmtilegan hátt í þessari um sjö
hundmð blaðsíðna bók. Reyndar
fer hann mun lengra aftur í fortíð-
ina, því bókin hefst á landnámi
Ameríku fyrir tugþúsundum ára,
en megináherslan er á þróun mála
eftir að Bandaríkin heimtu sjálf-
stæði í blóðugri styrjöld við Breta,
allt fram til ársins 1974 að Richard
Nixon neyddist til að segja af sér
forsetaembætti.
Þetta verk á fyllilega skilið það
mikla lof sem á það hefur verið
borið af leikum sem lærðum
áhugamönnum um sögu Banda-
ríkjanna.
Erlend bóksjá
Sovésk íhlutun í stríðs-
átökum í þriðja heiminum
THE USSR IN THIRD WORLD CONFLICTS.
Höfundur: Bruce D. Porter.
Cambridge University Press, 1986.
Staða Sovétríkjanna í samfélagi þjóð-
anna hefur tekið umtalsverðum
breytingum á þeim áratugum sem
liðnir eru frá lokum síðari heimsstyrj-
aldarinnar. Meginbreytingin er sú að
■ stjómendur þessa risaveldis hafa
markvisst unnið að því að komast
jafhfætis Bandaríkjunum að hemað-
armætti og stórveldisáhrifum. Og eftir
því sem aukið jafhræði hefur komist á
í hemaðarmætti risaveldanna hafa
sovéskir ráðamenn látið meira til sín
taka á alþjóðavettvangi, meðal annars
í þróunarríkjunum.
I þessari yfirveguðu og velrökstuddu
bók bandaríska stjómmálafræðingsins
dr. Bmce D. Porter, sem hefúr einkum
kynnt sér utanríkisstefnu Sovétríkj-
anna, er rakið hvemig sovésk íhlutun
í hemaðarátökum landa þriðja heims-
ins hefur magnast stig af stigi. Hann
gefúr greinargott yfirlit um þessa þró-
un og skýrir þá eflingu hemaðarmátt-
ar á mörgum sviðum sem var forsenda
aukinna afskipta Sovétmanna af
vopnaviðskiptum fjarlægra þjóða. En
meginefni bókarinnar er samanburð-
arathugun á fimm styrjöldum þar sem
Sovétmenn komu við sögu með einum
eða öðrum hætti.
THE IISSR
tNTHIRD WORLD

Soviet Arms
and Diplomacy
in LocaS Wars
1945-1980
BRUCE D. PORTFR
Þau dæmi sem dr. Porter greinir
sérstaklega em borgarastyrjöldin í
Jemen á sjöunda áratugnum, 'borgara-
styrjöldin í Nígeríu, októberstríð
ísraelsmanna og Araba árið 1973,
borgarastyrjöldin í Angóla eftir að sú
fyrrum nýlenda Portúgala fékk sjálf-
stæði og Ogadenstríðið milli Sómalíu
og Eþíópíu árið 1977. í hverju tilviki
gerir höfhndur grein fyrir sögu áta-
kanna, orsökum þeirra, vopnasend-
ingum og annarri hemaðaraðstoð
Sovétmanna, þar á meðal notkun
hemaðarsérfræðinga og í sumum til-
vikum kúbanskra hermanna, samspili
risaveldanna vegna stríðsrekstursins,
þætti Kínverska alþýðulýðveldisins og
loks niðurstöðu deilunnar með sér-
stöku tilliti til taps eða gróða Sovét-
manna.
Sú mynd sem dr. Porter bregður upp
af sovéskum ráðamönnum sýnir okkur
gætna en kaldrifjaða tækifærissinna.
Hann telur Ijóst að Sovétmenn hafi
ekki átt upptökin að neinum þeirra
stríðsátaka sem hann fjallar um en
þeir hafi sýnilega byggt ákvörðun sína
um íhlutun á staðgóðri þekkingu á
aðstæðum og raunsæu mati á líklegri
niðurstöðu. Þeir hafi gripið þau tæki-
færi sem gáfust og orðið frakkari við
hverja nýja lotu. I þeim árangri, sem
íhlutun til dæmis í Angóla og Ogad-
en-stríðinu skilaði, liggur vafalaust ein
af rótum vanhugsaðrar innrásar Sov-
étmanna í Afganistan.
Mikilvægi þeirrar sögu sem hér er
rakin er óumdeilanlegt. Og gildi
verksins felst ekki hvað síst í því að
hér er fjallað um hápólitísk ágrein-
ingsefni af viðamikilli þekkingu.
nákvæmni og hleypidómalausu raun-
Gagnleg heilaleikfimi
MIND BENDERS: GAMES OF SHAPE og
GAMES OF CHANCE.
Höfundur: Ivan Moscovich.
Penguin Books, 1986.
Hér eru tvær bækur sem reyna svo
sannarlega á heilasellumar. Höfund-
urinn, Ivan Moscovich, hefur safhað
og búið til heilabrot af ýmsu tagi árum
saman, en er annars kunnastur fyrir
að hafa 'komið á laggimar og stjómað
um árabil merkilegu tækni- og vís-
indasafhi i ísrael.
Hér hefur hann safnað saman ri.'cim-
ur tegundum þrauta sem drátthagir
menn hafa síðan fært í mjög aðlaðandi
búning. Annars vegar er höfðað til
þess hvort lesendur séu talnaglöggir,
hins vegar hversu auðvelt þeir eiga
með að átta sig á lögun hluta þegar
mörg aukaatriði blekkja augað.
Sumar þessara þrauta em næsta
auðveldar, en aðrar vemlega flóknar.
Að sjálfsögðu fylgja lausnir og skýr-
ingar i lok bókanna.
Bækur sem þessar sameina það
tvennt að vera til nokkurs gamans og
skerpa athyglisgáfuna. Þess má geta
að sjálf forsíða bókanna felur í sér
þraut. Þegar myndunum er raðað sam-
an mynda þau tvö orð, á ensku að
sjálfsögðu. Reynið nú!
Metsölubækur - pappírskiljur
Bretland
1. Bob Geldof:
IS THAT IT? (1)
2. Jean M. Auel:
THE MAMMOTH HUNTERS.
(2)
3. M. Smith & G. R. Jones:
THE LAVISHLY TOOLED
SMITH AND JONES INSTANT
COFFEE TABLE BOOK. (-)
4. Douglas Adams:
THE UTTERLY, UTTERLY
MERRY CHRISTMAS COMIC
RELIEF BOOK. (-).
5. Edmondson, Leigh og Lepine:
HOW TO BE A COMPLETE
BASTARD. (7)
6. P. D. James:
A TASTE FOR DEATH. (3).
7. Jolliffe & Mayle:
WICKED WILLIE’S GUIDE TO
WOMEN. (-)
8. Maureen Lipman:
HOW WAS IT FOR YOU? (4)
9. Clive James:
FALLING TOWARDS ENG-
LAND. (-)
10. Peter Acroyd:
HAWKSMOOR. (5)
(Tölur innan sviga tákna röö viökomandi bókar
vikuna á undan. Byggt á Tha Sunday Tlmea).
Bandaríkin:
1. Danielle Steel:
SECRETS.
2. Joseph Wambaugh:
THE SECRETS OF HARRY
BRIGHT.
3. Stephen King:
THE BACHMAN BOOKS.
4. Tom Clancy:
THE HUNT FOR RED
OCTOBER.
5. V. C. Andrews:
DARK ANGEL.
6. Carl Sagan:
CONTACT.
7. Anne Rice:
THE WAMPIRE LESTAT.
8. Irving Wallace:
THE SEVENTH SECRET.
9. Anne Tyler:
THE ACCIDENTAL TOURIST.
10. Kurt Vonnegut:
GALAPAGOS.
Rit almenns eðlis:
1. Shirley MacLaine:
DANCING IN THE LIGHT.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
3. Beryi Markham:
WEST WITH THE NIGHT.
4. Tracy Kidder:
HOUSE.
4. Lee lacocca og W. Novak:
IACOCCA:
AN AUTOBIOGRAPHY.
5. Chuch Yeager, Leo Janos:
YEAGER.
(Byggt á The New York Times Book Review.)
Danmörk
1. Alice Walker:
FARVEN LILLA. (1).
2. Tove Ditlevsen:
BARNDOMMENS GADE. (3).
3. Isabel Allende:
ÁNDERNES HUS. (2).
4. Régine Deforges:
PIGEN MED DEN BIÁ
CYKEL. (4).
5. Régine Deforges:
I KRIG OG KÆRLIGHED. (8).
6. Stefan Sweig:
SKAKNOVELLE. (5).
7. Umberto Eco:
ROSENS NAVN. (6).
8. Régine Deforges:
DJÆVELEN LER STADIG. (9).
9. Desmond Morris:
DEN NÖGNE ABE. (10).
1 . Fay Weldon:
EN HUNDJÆVELS BEKEND-
ELSER. (-).
(Byggt a Politiken Söndag).

wmmmmmim
YASHARKEMAL
Umsjón: Elias Snæland Jónsson
Sjómaður á
Marmarahafi
THE SEA-CROSSED FISHERMAN.
Hölundur: Yashar Kemal.
Methuen, 1986.
Tvrkneski rithöfundurinn Yas-
har Kemal er sagnaskáld af guðs
náð. Fyrsta skáldsaga hans. sem á
enskri tungu kallast „Memed. my
Hawk“'og hefur verið kvikmyn-
duð, hlaut verðskuldaða viður-
kenningu og hefur verið þýdd á
fjölmörg tungumál.
Nýjasta skáldsaga Kemal er
áhugaverð og oft hrífandi frásögn
af lífshlaupi aldraðs sjómanns. Se-
lim, og nánu sambandi hans við
sjóinn, Mai-marahafið, þar sem
hann hefur stundað veiðiskap um
áratuga skeið á litla bátnum sín-
um. Sagan fjallar um ást hans á
konu endur fyrir löngu, og á höfr-
ungunum sem af græðgi er útrýmt
á skömmum tíma. Selim er um flest
sérstæður, fer sínar eigin leiðir án
mikilla samskipta við aðra menn.
Engu að síður verður fundur hans
og ungs morðingja, Zeynel Celik,
afdrifarikur fyrir þá báða.
Eftirminnileg saga um gamlan
mann sem leitar á hugann löngu
eftir að lestrinum er lokið.
CHARLES ÐICKEJíS
Jólasaga
Dickens
A CHRISTMAS CAROL.
Höfundur: Charles Dickens.
Myndskreytingar: Peter Fluck og Roger
Law.
Penguin Books, 1986.
Charles Dickens var kominn á
hátind frægðar sinnar þegar hann
samdi A Christmas Carol árið 1843.
Upphaflega hafði hann í huga að
semja ritgerð um ömurleg lífskjör
fátækra barna og nauðsyn aðgerða
til að bæta aðbúnað þeirra og
menntun. En við nánari athugun
fannst honum mun áhrifameira að
skrifa stutta sögu sem vafalaust
yrði lesin af mun fleirum en þurr
ritgerð. Þannig varð til sagan um
nískupúkann Scrooge sem varð að
nýjum og betri manni við að hitta
anda fortíðar, nútíðar og framtíð-
ar. Hún hlaut strax við fyrstu
útgáfu geipilegar vinsældir sem
haldist hafa fram á okkar daga.
Þessi útgáfa sögunnar er hin
veglegasta þar sem margar lit-
myndir af mögnuðum brúðum, sem
gerðar hafa verið af helstu sögu
persónunum, prýða hana. Höfund-
ar brúðanna eru þeir hinir sömu
og eiga heiður af brúðunum í sjón
varpsþáttunum „Spitting lmage‘
sem sýndir eru á Stöð 2.