Dagblaðið Vísir - DV - 24.05.1988, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 24. MAÍ 1988.
Frjálst.óháð daqblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð I lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Gliðnun í Framsókn
Efnahagsaðgerðirnar leiddu í ljós gliðnun í þingflokki
Framsóknarflokksins. Sumir þingmenn mótmæltu
kröftuglega, að ekki skyldi lengra gengið í aðgerðum.
Framsóknarmenn eru yfirleitt óánægðir með þær veiku
gerðir, sem hrossakaup stjórnarflokkanna þriggja
leiddu til. Gliðnunin í flokknum verður vafalaust ríkis-
stjórnarsamstarfmnu erfið, þegar fram í sækir. Stjórnin
hefur auðvitað nægan meirihluta. En uppreisnarmenn
í Framsókn eru fylgissterkir í þeim flokki. Þeir hafa
einnig nokkuð til síns máls. Líklegt er, að þetta verði
til þess, að flokkurinn sæki bráðlega af meiri þunga,
að gripið verði til hvassari aðgerða í efnahagsmálum.
Stjórnarsamstarfið gæti brátt enn riðað til falls.
Fyrst er að nefna Ólaf Þ. Þórðarson, þingmann Fram-
sóknar frá Vestfjörðum, sem nú hefur hætt stuðningi
við ríkisstjórnina. Ólafur hefur lengi verið sér á parti í
flokknum, en nú mælir hann fyrir munn margra ílokks-
manna sinna. Ólafur sagði í yfirlýsingu, að stjórnin
sýndi ábyrgðarleysi í stjórn efnahagsmála landsins. Við
þær aðstæður, sem upp hefðu komið, hefði gengisfelling-
in þurft að vera 20 prósent. Jafnframt hefði þurft að
koma á kreppulánum til að fækka nauðungaruppboð-
um. Beita hefði þurft ríkissjóði til aðgerða til að draga
úr verðbólgu. Þetta voru nokkur atriði úr yfirlýsingu
Ólafs.
Meira máli en yfirlýsing Ólafs Þ. Þórðarsonar skiptir
bókun Guðmundar G. Þórarinssonar, þingmanns Fram-
sóknar fyrir Reykjavík. Guðmundúr hefur um skeið
sagt, að við svo búið mætti ekki standa í efnahagsmál-
um. Stjórn ætti ekki að sitja undir þeim viðskiptahalla,
sem stefndi í, eftir mikið góðæri. Verðbólguþróunin
væri óþolandi og hætt við, að við værum að komast í
vítahring. Guðmundur G. Þórarinsson talar í þessu fyr-
ir munn margra framsóknarmanna. Mótmæli hans gegn
aðgerðum eða aðgerðaleysi stjórnarinnar, gætu þýtt
endalok stjórnarbræðslunnar innan tíðar. Margir fram-
sóknarþingmenn eru sama sinnis, þótt þeir beygðu sig
að þessu sinni til að freista, að svo hti út, sem samstaða
væri í ríkisstjórninni. Mikið skortir á þá samstöðu, eins
og kunnugt er.
Afstaða framóknarþingmanna er að mörgu skiljan-
leg. Ríkisstjórnin skilur svo við mál nú, að viðskipta-
halli verði ekki innan við 10 milljarðar á árinu. Verð-
bólguhraðinn fer upp í 40 prósent fyrst í stað, sé miðað
við heilt ár. Útflutningsatvinnuvegir eru enn skildir
eftir með tapi. Þetta mun samanlagt sennilega kalla á
nýja gengisfellingu síðar á árinu með tilheyrandi nýju
stökki verðbólgu. Ekki er von, að mönnum þyki slíkt
fýsilegt fyrir ríkisstjórn. En framsóknarmenn hafa tekið
þátt í ábyrgð á svo síðbúnum aðgerðum. í fyrri stjórn
áttu framsóknarmenn sinn hlut að því, að íjárlög voru
með miklum halla, þenslan fór úr böndum og verð-
bólgan fór brátt vaxandi, þegar fram í sótti. Framsókn-
arþingmenn geta ekki þvegið hendur sínar af því.
Ríkisstjórnin stóð í vetur að ákveðnuum fyrirheitum
í tengslum við kjarasamninga. Stjórnin verður að bera
sökina, þykist hún nú ekki hafa vitað, hvert stefndi. Það
er ófyrirgefanlegt að ætla að koma aftan að þeim mönn-
um, sem sömdu í góðri trú byggðri á fullyrðingum ríkis-
stjórnarinnar, og hyggjast hirða kjarabætur, sem áttu
að mæta verðbólgu. Því hefur ríkisstjórnin farið illa að
ráði sínu. Henni hefur mistekizt hvað eftir annað.
Haukur Helgason
Garðastræti eða
Gólanhæðir
Þegar gengið var um gömlu’Kvos-
ina í Reykjavík nú á vordögum og
litið til vesturs blöstu við byggingar
Landakotshæðarinnar og Garða-
strætisins eins og endranær.
Reykjavík er borg byggð á mörgum
hæðum eins og Róm hin forna, en
hún var byggð á sjö hæðum eins
og kunnugt er. Hjarta Rómaborgar
var Forum Romanum eða Róm-
verjatorgið, en vestur af því var sú
hæð Rómar þar sem margir helstu
keisarar heimsveldisins bjuggu frá
og með Ágústusi. Einhvern veginn
minnti Garðastrætið nú á Platín-
hæðina eða jafnvel Gólanhæðir
sem ísraelar hafa breytt í varðstöð
gegn hættulegustu andstæðingun-
um.
Stefna ísraels er hörkuleg og
þrælskipulögð og á margan hátt
aðdáunarverð, en í senn er hún
hættuleg og ómanneskjuleg. Það er
sagan sem mun leggja dóm á þá
hörku og stefnu sem mörkuö er á
hæðum örlaganna.
Launamál Guðjóns B. felldu
Garðastrætissamningana
Það er gömul saga og ný að
kommúnistar hafna launaköku-
kenningunni. Þeir segja að sú
kenning sé handverk íhaldsins til
þess að sundra verkalýðnum. Með
því að skilgreina sjálfir hvað sé til
skiptanna í laun er hægt að henda
launakökunni í verkalýðinn og láta
hann síðan rífast um hana eins og
hundar um kjötbita. Þjóðarsátt í
tvígang er sigur launakökukenni-
meistaranna.
Það er vanþakklátt hlutskipti fyr-
ir forseta ASÍ að vera hagfræðing-
ur og bera umhyggju fyrir íslensk-
um verkaiýð á sama tíma og hann
veit að verðbólgan er versti óvinur
íslenskra lífskjara. Lengi vel virtist
sem þjóðarsættirnar tvær ætluðu
að skila árangri á sama tíma og þær
skiluðu Alþýðubandalaginu af-
hroði. í Garðastræti var sett jafnað-
armerki milh launhækkana og
verðbólgu og auðvitað er það rétt
innan vissra marka og að gefnum
ákveðnum forsendum. En það eru
fleiri verðbólguvaldar á ferðinni og
sumir þeirra eru á valdi „samúra-
inna“ í Garðastræti. Þeir eru ein-
faldlega teknir af „óskiptum aíla“.
Þegar launamál Guðjóns B. Ólafs-
sonar komu upp á yfirborðið sáu
margir að launkökukenningin er
ekki alveg „á hreinu" andstætt því
sem Víglundur Þorsteinsson hélt
fram í sjónvarpinu nýlega. Launa-
kökunni hjá Sambandinu er nefni-
lega skipt þannig að topparnir
semja hver við annan og taka þann-
ig rjómalagiö ofan af kökunni sem
er í raun lágskipt terta. Síðan er
kremlagiö í kökunni notað til þess
að standa undir oíljárfestingum og
rangfjárfestingum en óeðlilega hár
fjármagnskostnarður er þar einnig
að verki. Síðan er bara botnlagið
eftir í kökunni, en því er síðan hent
út á vinnumarkaðinn fyrir verka-
lýðinn og launþega til að bítast um.
Skyndilega fengu kröfur Kvenna-
listans um lögbundin lágmarks-
laun byr undir báða vængi. At-
burðarásin færði Kvennalistanum
aht í einu vinningsstöðu í skákinni
án þess að skákin hefði einu sinni
verið tefld af þeim kvennalistakon-
um. Þær duttu í lukkupottinn.
Margir hættu að trúa á launakök-
una og ábyrgðarlausar kröfur
kvennanna virtust allt í einu trú-
verðugar.
Hefðbundið vopnaskak
er úrelt
Verkaiýðsleiötogarnir sjá nú fé-
lög sín brotna niður í smærri og
smærri einingar og sumir eru í
hættu að missa höfuðið, á sama
tíma og liðiö á Garðastræti for-
herðist. Það berst heilögu stríði
gegn nýrri kollsteypu, en sólstöðu-
samningarnir 1977 hleyptu af stað
eftirfarandi óstöðvandi skriðu - fe-
brúar - og maílög 1978 - fall ríkis-
stjómar Geirs Hallgrímssonar -
önnur rfkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar springur eftir rúmt ár -
starfsstjórn krata - ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen - ráðherra-
sósíalismi með stöðugu krukki í
kaupgreiðsluvísitölu - 130% verð-
bólga - starfsfriður í fimm ár. Nú
eru mörg teikn á lofti um það að
svipuð skriða geti farið af stað á
ný og er það afleit tilhugsun. Ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar er í
hættu og hún verður sérstaklega
að vara sig á lagasetningum í stíl
við febrúar- og maílög Geirs Hall-
grímssonar þótt þær lagasetningar
hafi verið vel meint nauðvörn. Jón-
as Haralz sagði síðar að stjórnarat-
hafnir yrðu að hafa póhtískar for-
sendur, jafnvel þótt afleiðingarnar
yrðu verðbólga.
KjaUarinn
Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
Nýjar leiðir
Verkalýðsbaráttan og samninga-
mál verða aö fara inn á nýjar braut-
ir og koma ýmsar leiðir til greina.
í fyrsta lagi geta verkalýðs- og
launþegafélög og vinnuveitendur
reyndar einnig tekið þátt í baráttu
Neytendasamtakanna og Verðlags-
stofnunar gegn óeölhegu verðlagi á
vörum og þjónustu. Á ýmsum svið-
um er verðlag allt of hátt vegna
skorts á aöhaldi og einnig vegna
stöðugra tilhneiginga landbúnað-
arins til að koma á laggimar einok-
un af ýmsu tagi. Með slíku er unnt
aö slá tvær flugur í einu höggi. Með
aðhaldi í verðmyndun fær fólk
meira fyrir peningana og heldur
um leið aftur af verðbólgu. í leið-
inni er komið í veg fyrir eða dregið
úr offjárfestingum í verslun og
þjónustu og sumum sviðum fram-
leiðslumála, en þau mál hafa verið
mjög undir smásjánni aö undan-
fornu.
Önnur leið er ekki síður öflug.
Hún er sú að taka þátt í póhtísku
andófi gegn offjárfestingum í sjáv-
arútvegi og áframhaldandi fjár-
magnssóun í landbúnaði. Aö vísu
eru fjárfestingar í sjávarútvegi
ekki til umræðu vestur i Garða-
stræti en hver segir að svo eigi að
vera?
Fjórir milljarðar voru fjárfestir í
fiskiskipum á síðasta ári. Flestir
átta sig á því að þeir peningar skila
ekki arði vegna þess að þá þegar
er sókn í fiskistofnana of mikil og
flotinn of stór. Forystumenn út-
gerðarhagsmuna telja að þeir eigi
að hafa fríspil með að hirða krem-
lagið úr kökunni áður en restin
kemur til skiptanna. Varðandi flsk-
iðnað lítur dæmið nokkuð öðruvísi
út vegna þess að fiskvinnslufyrir-
tækin eru dreifð um land allt og
atvinna er víða í veði. Það er ekki
laust við að það sé nokkuð mót-
sagnarkennt að forystumenn út-
gerðar séu með hótanir á almanna-
færi gagnvart vinnuveitendum,
sem eru ekki alveg á Garðastrætis-
línunni, á sama tíma og laun sjó-
manna birtast í statistikinni á þann
veg að þau skýra stóran hluta af
launamismun í landinu. Spenna sú,
sem nú ríkir milli sjómanna og
landverkafólks, er einnig veruleg-
ur verðbólguvaldur. Landbúnaðar-
mihjarðarnir eru ekki heldur til
umræðu vestur í Garðastræti, en
menn verða að vera verulega treg-
gáfaðir ef þeir sjá ekki að lág-
markslaun í landinu gætu hækkað
um tugi prósenta ef opinbert fram-
lag til landbúnaðar og niður-
greiðslur yrðu lagðar af.
Þriðja leiðin er sú að berjast fyrir
því að vinnustaöa- og starfsgreina-
samningar verði teknir upp í vax-
andi mæli, en með shku næst auk-
inn sveigjanleiki í atvinnulífið,
þannig aö þær greinar og þau fyrir-
tæki sem standa vel og hafa útvíkk-
unarmöguleika, geta borgað betur
en aðrir. Þá skapast einnig for-
senda fyrir samruna og stækkun
fiskvinnslufyrirtækja og geta
menn þá rætt samtímis heima í
héraði hagræðingu, sem fæst með
stækkun fyirtækja og sérhæfingu,
og atvinnusjónarmið á einstökum
stööum, en slíkt getur alfarið ekki
gerst í Gárðastræti.
Jónas Bjarnason
„Rikisstjórn Þorsteins Pálssonar er i hættu og hún verður sérstaklega
að vara sig á lagasetningum í stíl við febrúar- og maílög Geirs Hallgrims-
sonar þótt þær hafi verið vel meint nauðvörn."
„Menn verða að vera verulega treg-
gáfaðir ef þeir sjá ekki að lágmarkslaun
í landinu gætu hækkað um tugi pró-
senta ef opinbert framlag til land-
búnaðar og niðurgreislur yrðu lagðar
af.“