Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1988, Page 32

32
LAUGARDAGUR 1. OKTÓBER 1988.
Held þá ekki lengur
undir þeim stólunum
- segir Stefán Valgeirsson sem vill sjá skjótan árangur af stjómarsamstarfinu
..Þaö er ánægjulegt til þess aö vita
að ef Samtök um jafnrétti og félags-
hyggju héfðu ekki boðið fram í Norð-
urlandskjördæmi eystra við siöustu
kosningar þá væri Steingrímur Her-
mannsson ekki forsætisráðherra
nú." segir Stefán Valgeirsson. þing-
maður Samtaka um jafnrétti og fé-
lagshyggju og sá maður sem leggur
nýrri ríkisstjórn til úrslnaatkvæðið
á þingi.
„Það lá fyrir að Framsókn næði
ekki því sæti sem éghafði í kjördæm-
inu. Þingmenn þeirra væru því ekki
fleiri en þeir eru nú þótt til framboðs
okkar hefði ekki komiö.
En ég er að vinna fyrir landsbvggð-
ina og fátækara fólkið í landinu og
er að reyna að hafa áhrif á það að
þjóðfélaginu sé stjórnað af meira
réttlæti en nú hefur verið um stund-
ir.
Steingrímur sagði. þegar ég fór í
sérframboðið. að það væri ömurleg-
ur endir á mínum stjórnmálaferli en
sá endir er ekki kominn fram enn.
Ef ég get gert gagn þá hika ég ekki
við að fara út í aðrar kosningar ef
mínir stuðningsmenn telja að það sé
leið til að koma á meira réttlæti í
þjóðfélaginu."
Pólitík er að nýta aðstöðu sína
Stefán hefur haft orð á sér fyrir að
vera maður fyrirgreiðslu á þingi og
sönnun þess þóttust menn sjá þegar
hann gaf eftir ráðherrastól fyrir ítök
í sjóðum sem hafa úr íjármagni upp
á milljarða að spila. „Það er snúið
út úr þessu eins og svo mörgu öðru,"
segir Stefán og kemur þó áburðurinn
ekki á óvart. „Þótt einn úr okkar
samtökum sé formaður fyrir fimm
manna stjórn þá ræður hann ekki
miklu. Formaöurinn undirbýr mál
og leggur þau fyrir stjórnarfundi og
á að reyna að sjá til þess aö mönnum
sé ekki mismunað og að fariö sé eftir
settum reglum.
Enginn má gleyma því aö flár-
magnsokrið hefur leitt það af sér að
gífurleg eignatilfærsla hefur orðið í
þjóðfélaginu og atvinnureksturinn
mergsoginn. Það verður ekki hjá því
komist að leiðrétta þetta að einhverju
leyti.
Ég kem frekar fram málum í þess-
ari stöðu en ef ég heföi verið settur
í ráðherraembætti meö lítiö fram-
kvæmdafé. Ég vel mér þessa aöferö.
Pótitík er til að koma málum sínum
fram. Ef einhverjir eru að tala um
að svo sé ekki þá eru þeir menn
hræsnarar. Menn koma ekki málum
sínum fram nema hafa til þess að-
stööu. Svo einfalt er það. Ég get með
þessu móti haft meiri áhrif.
Það eru bara hræsnarar og póli-
tískir loddarar sem eru að reyna að
breiða yflr þetta. Ég kann best við
aö segja þetta hreint út. Mér kemur
þaö ekkert við þótt einhverjir vilji
gagnrýna mig fyrir að aetla mér að
nýta aðstööuna. Ef mín samviska
segir að ég sé að gera rétt þá er það
rétt fyrir mig og við skulum sjá
hverjar afleiðingamar verða. Þær
koma í ljós við næstu kosningar."
Ekki búinn enn
Stefán verður sjötugur á þessu ári
og hefur þar með náð þeim aldri sem
flestir stjórnmálamenn setjast í helg-
an stein en Stefán ætlar ekki að verða
einn af þeirn. „Konrad Adenauer.
forseti Vestur-Þýskalands. var 82 ára
þegar hann fór síðast í framboð og
þá var hann kosinn til sex ára," seg-
ir Stefán og pírir augun þannig að
því er líkast sern hann hlæi með öllu
andlitinu. „Við skulurn sjá hvort ég
slæ honum ekki viö. En eins og alltaf
á reynslan eftir að sýna hvort ég
stend við þetta eða ekki."
Frétt Sjónvarpsins
verður kærð
Stefáni hafa verið reiknaðar 295
þúsund krónur í mánaðarlaun og
þegar útreikningarnir eru bornir
undir hann stendur ekki á svarinu:
„Þetta er röng tala. Þessi umfjöllun
Sjónvarpsins er hlutleysisbrot af
grófasta tagi. Það er flöldi manna
sem hafa hringt í mig og lýst því að
þetta sé með því grófasta sem sést
hefur í sjónvarpi.
Þette verður kært til útvarpsráðs
að mér er sagt. Ég veit um aðila sem
hafa haft á orði að kæra ef Sjón-
varpið biðst ekki afsökunar. Þarna
er verið að reyna að gera mig tor-
tryggilegan og það að ég hafi valið
sjóðina fram yfir ráöherrastól vegna
launanna. Og svo gátu þeir ekki einu
sinni farið með réttar tölur."
Launin að viðbættum
ríkissjóði
En hver eru þá laun Stefáns Val-
geirssonar? Hann gefur þau ekki
upp. „Ég hef ekki mátt vera að því
að taka þau saman enda kæri ég mig
kollóttan um svona áburð. En þetta
segir mér að einhverjir pólitískir
andstæöingar eru hræddir við mig.
Mér er núna sagt að einhver blaða-
maður sé að reyna aö reikna út hvað
mikið fjármagn ég hafl til útdeiling-
ar. Ég geri fastlega ráð fyrir að hann
telji ríkissjóð meö vegna þess að ég
verð að láta mína menn fylgjast þar
með málum. Þetta er allt saman mjög
gáfulegt.
Ég er ábyrgðaraðili að þessari rík-
isstjórn þótt ég kysi að taka þar ekki
sæti þegar ég fór að skóða málin. Þaö
er þó engin launung á því að þeir
vildu ekki fá mig þarna inn kratarn-
ir og sumir framsóknarmennirnir.
Það réð þó engu um mína ákvörðun.
Staðreyndin er sú að það var ekki
hægt aö mynda ríkisstjórn án mín.“
Róum næst um allt land
í nýju stjórninni sitja tveir keppi-
nautar Stefáns um þingsæti í. Norð-
urlandi eystra, þeir Guðmundur
Bjarnason og Steingrímur Sigfússon,
og fá væntalega hliðstæð völd og
Stefán er að sækjast eftir og róa á
sömu mið um fylgi. „Þeir verða bara
að sýna hvað þeir geta,‘‘ segir Stefán
og brosir í kampinn. „Ég styð þá til
góðra hluta. En ætli mín samtök rói
ekki um allt land eftir fylgi í næstu
kosningum og ég er ekki hræddur
við að fara í slaginn í Norðurlandi
eystra þrátt fyrir þessa tvo ráð-
herra."
Stefán segir að Samtök um jafn-
rétti og félagshyggju bjóði fram um
allt land í næstu kosningum. „Við
höfum víðar fótfestu en á Norður-
landi eystra," segir Stefán. „Það er
mikill áhugi hér í Reykjavík, tölu-
verður á Reykjanesi og við heyrum
af verulegum áhuga á Vestfjörðum
og Austflörðum. Ég hef líka orðið var
við talsvert fylgi í öðrum kjördæm-
um. Við stefnum að fran;boði í öllum
kjördæmum í næstu kosningum.“
Þá held ég ekki lengur við
stólana þeirra
Stefán var í lykilaðstöðu við stjórn-
armyndunina og án fylgis hans er
hún fallin. En hvað gefur Stefán
stjórninni langan tíma til að koma
málum fram? „Ef þetta þjóðfélag fær-
ist ekki í réttlætisátt þá sitja þeir
ekki lengi," segir Stefán. „Ef það
þokast ekki í vetur þá verð ég fyrir
vonbrigðum og hef ekki áhuga á
slíkri stjórn. Ég vænti þess bara að
ráðstafanirnar, sem gerðar verða,
stefni í réttlætisátt, annars held ég
ekki lengur við stólana þeirra. Meg-
inmarkmiö mitt er að forða frá hruni
atvinnulífsins og reyna að rétta hlut
bænda og fleiri.
En það er ekki bara ég og mitt fólk
sem gæti orðiö fyrir vonbrigðum.
Þjóðin sjálf mun bregðast við þessari
stjórn eftir verkum en ekki orðum.
Stjórnin fær’gott fylgi í könnun DV
en hvað hún heldur því lengi fer al-
veg eftir störfum hennar. Ef ekki
breytist eitthvað á næstu mánuðum
þá fer fljótlega að flara undan stjórn-
inni. Það fer eftir því.“
Af því sækist ég eftir völdum
En völd Stefáns gætu horfið með
stjórninni og það eru þó völdin sem
hann sækist eftir. „Maður sem hefur
hugsjónir, og þær tel ég mig hafa,“
útskýrir Stefán., „hann kemur þeim
ekki fram nema hafa aðstöðu. Af því
sækist ég eftir völdum.
Ég fer ekki eftjr flokkapólitík held-
ur málefnum. Ég tel að þjóðfélagið
hafi færst þannig til að misréttið
hafi sjaldan verið meira. Tilflutning-
ur á fjármagni og eignum hefur verið
geigvænlegur á undanförnum árum
og þó sérstaklega á síðasta ári og
þessu.
Vegna þessa þarf að reyna með ein-
hverju móti að koma atvinnulífmu
af stað á nýjan leik og styðja viö þær
fjölskyldur sem hafa fariö verst út
úr vaxtaokrinu sem er einn ljótasti
bletturinn á síðustu ríkisstjórn. Ég
er maður sem er að reyna að vinna
að byggða- og jafnréttismálum hvar
sem er á landinu. Ég held að menn
hugleiði það ekki hvað gerist ef
landsbyggðin brestur. Þá vil ég
spyrja þéttbýlisbúa: hver á þá að
fæða þéttbýlið?
Ég er fulltrúi landsbyggðarinnar
og þeirra sem standa höllum fæti í
þjóöfélaginu. Ég hef alla tíð haldið
þessu fram og hef ekki verið fram-
sóknarmaður vegna þess að flokkur-
inn heitir Framsóknarflokkur held-
ur j/egna þess að ég taldi að þar væru
í heiðri haföar hugsjónir sem stæöu
nærri mínum.
Á síðustu tíu árum eða svo hefur
Framsóknarflokkurinn sveigst mjög
frá þeirri stefnu en ég tel mig hafa
sömu stefnu sem hann hafði áður.
Ég held fast við það sem var. Við lif-
um ekki hér sem þjóð nema með því
að nýta möguleikana sem landið og
sjórinn umhverfis landið hefur að
bjóða.
Ég sagði fyrir tíu árum á þing-
flokksfundi að ef ekki yrði hugað
meira að byggðunum þá yrði upp-
stokkun í pólitísku flokkunum. Eg
sagði að það væri ekki spurning um
hvort það gerðist heldur hvenær. Ég
held að þessi tími sé að renna upp.“
Steingrímur afvegaleiddi
flokkinn
Það tímabil í sögu Framsóknar-
flokksins, sem Stefán er aö tala um,
er formannstíð Steingríms Her-
mannssonar. Áfellist Stefán Stein-
grím fyrir að afvegaleiða hans gamla
flokk? „Ef Steingrímur Hermanns-
son eöa hver sem er hefur þá skoðun
að hann sé að gera rétt þá er hún
rétt fyrir hann jafnvel þóttþað reyn-
ist rangt,“ segir Stefán. „Ég er ekki
sammála honum og það er það sem
ræður minni afstöðu."
Stefán og Steingrímur Hermanns-
son hafa þekkst lengi og mun lengur
en þann tíma sem þeir hafa fengist
við stjórnmál. „Það var nú svo að
þegar Steingrímur var ungur maður
í menntaskóla þá var hann í vinnu
hjá mér í tvö sumur,“ segir Stefán.
„Ég var þá verkstjóri hjá Reykjavík-
urborg og hafði með íþróttavelli og
ræktað land að gera. Mér líkaði vel
viö Steingrím sem ungan mann og
hefur alltaf líkað vel við hann. Stein-
grímur hefur þó breyst mikið á síö-
ustu árum.
Ég sagöi við Steingrím nú í stjórn-
armyndunarviðræðunum að ég hefði
þekkt hann þegar hann var í skurð-
unum hjá mér og að mér hefði líkað
betur við hann þá en nú.
Hann er farinn að líta á landiö frá
Reykjanesinu í stað Vestfjarðanna
eins og áöur. Þegar Eysteinn var
formaður þá sá hann landið frá Aust-
fjöröum, Hermann frá Strandasýslu,
Olafur frá Skagafirði og Steingrímur
fyrst frá Vestflörðum en síðan fór
hann að sjá það frá Arnarnesinu og
þá vissi ég að ekki var gott í efni.
Mér hefur líka stundum fundist
sem Steingrímur væri of mikill tæki-
færissinni og ekki nógu fastur fyrir.
Hann á það til að láta aðra hafa áhrif
á sig um of. Það kann að vera að ég
sé orðinn of gamall og að Steimgrím-
ur fylgist betur með hugarfarinu en
ég. Ég held þó að svo sé ekki. Flokk-
urinn hefur verið á höttunum eftir
fylgi fólks í þettbýli og þar með meira
fjöldafylgi.“
Draumur um flokk
„Ég held að þetta sé alröng stefna
vegna þess að ef flokkurinn hefði
fylgt svipaðri stefnu og áður var þá
höfðaði hann líka til þéttbýlisins
vegna þess að þar eru margir hugs-
andi menn sem skilja að hagsæld
landsbyggðarinnar og höfuðborgar-
svæðisins fer saman.
Ég á þann draum að geta breytt
þjóðfélaginu til meira réttlætis. Ég á
mér draum um að kom á flokki sem
helgar sig byggða- og jafnréttismál-
um í orðsins fyllstu merkingu. Þétta
verður verkefni mitt næstu árin. Ég
verð sjötugur á þessu ári en ég er
nú miklu heilsubetri en ég hef oft
verið á undanförnum árum. Það eru
margir sem skora á mig og ég er
sannfærður um að fylgið er meira
en kemur fram í skoðanakönnunum.
í síðustu kosningum buðum við
fram eftir áskoranir frá nokkuð á
annað þúsund manns um að ég færi
í framboð. Auðvitað var það mikil
ákvörðun og kannski sú erfiðasta
sem ég hef tekið á stjórnmálaferli
mínum. Ég var þá sannfærður um
aö ég kæmist inn á þing og held ekki
að það hafi orðið breyting á fylginu
til hins verra.
Ég sagði við Halldór Blöndal dag-
inn fyrir kosningar, þegar hann
spurði mig hvað við myndum fá, að
það yrði ekki minna en 1700 at-
kvæði. Ég taldi það lágmark og við • j
fengum tæp 1900. Ég hef alveg sömu
tilfinningu fyrir því nú að hvað sem
skoðanakannanir segja að þá mundi
þessi tala frá síðustu kosningum
hækka verulega.“
Séra Pétur átti að
verða ráðherra
Einn dyggasti stuðningsmaður
Stefáns fyrir norðan er Gunnar
Hilmarsson, sveitarstjóri á Raufar-
höfn. Hann tekur við formennsku í
hinum nýja skuldaskilasjóði í krafti
þeirrar stöðu sem Stefán hefur. Þetta
á sér aðdraganda sem Stefán skýrir.
„Þannig stóð á eftir kosningarnar
í fyrra að við höfðum þessa sömu
stöðu fyrir stjórnarmyndun og við
höfum nú,“ segir Stefán. „Þá gerði
ég ráö fyrir að séra Pétur Þórarins-
son, sem var annar maður á lista
okkar, yrði ráðherra ef til okkar yrði
leitað. Éf hann hefði orðið ráðherra
hefði aðstaða okkar breyst mikið því
ég var bara einn fyrir í eldlínunni.
Hann heföi getað fengið aðstoðar-
mann og þá vorum við þrír. Nú er
séra Pétur veikur og reyndar margt
breytt frá því eftir kosningarn-
ar.
Við Gunnar erum frændur en það
breytir engu. Ég held að allir í okkar
hópi séu sammála því að fela Gunn-
ari þetta starf. Ég hef ekki heyrt ann-
að en að þarna sé vel valið.
Það eru skiptar skoðanir um það í
mínu kjördæmi hvort ég hefði átt að
velja ráðherraembætti. Niðurstaða
mín varð þó önnur og ég held að það
sé að koma í ljós að ég valdi rétt.
Ástæðan fyrir því að við kröfðumst
þess í upphafl að fá ráðherra var að
geta haft áhrif á mál meðan þau voru
í undirbúningi. Þaö varð að sam-