Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1988, Qupperneq 47

63
LAUGARDÁGUR 1. OKTÓBER 1988.
FerðamáJ
Ferðaskrifstofur efna til langferða:
Austurlönd fjær hafa löngura
haft örvandi áhrif á ímyndunarafl
Vesturlandabúa. Flestir hafa þó
þurft aö láta sér nægja aö dreyraa
um þau. En nú er lag að gera
drauminn aö veruleika, því margar
íslenskar feröaskrifstofur bjóða
upp á ævintýra- og heimsreisur á
þær slóðir í haust. Hér á eftir verð-
ur sagt stuttlega frá þremur lönd-
um, sem heppnir íslendingar munu
heimsækja á næstunni, Singapore,
Thaiiandi og Indlandi.
Það er þó ekki nóg að hoppa bara
upp í næstu flugvél og halda af stað.
Ferðalög sem þessi krefjast marg-
háttaðs undirbúnings svo þeirra
megi njóta til fullnustu. Eitt af því
sem ferðamenn verða að huga að
er heilsan. Á síðunum hér á eftir
verður greint frá því hvaða bólu-
setningar eru æskilegar áður en
lagt er í hann, svo og hvaða einfald-
ar varúðarráöstafanir beri að viö-
hafa þegar á áfangastað er komið.
Þá verður sagt frá flugþreytu,
óþægingum sem plaga alla þá sem
fljúga yfir mörg tímabelti og gefm
nokkur ráö um hvernig best sé að
vinna bug á henni. Loks segjum við
frá nokkrum atriðum sem ljós-
myndarar ættu að hafa í huga, svo
þeir geti síðar meir yljaö sér yfir
og riíjaö upp ferðalagið með vel
heppnuðum myndum.
Og þá er ekkert annað eftir en
að óska ferðalöngum góðrar ferðar.
-gb
Ferðalöngum til fjarlægra landa er eindregið ráðlagt að láta bólusetja sig.
Borgarlæknisembættiö veitir allar nánari upplýsingar.
Austurlandaferöir:
Allir í
bólusetn-
ingu
Kólera, taugaveiki.lifrarbólga og
mænusótt. Þetta eru þeir sjúkdómar
sem ferðamenn til fjarlægra landa,
eins og Austurlanda, ættu að láta
bólusetja sig gegn áður en haldiö er
af stað. Því til viðbótar verða malar-
íutöflur að vera með í farteskinu.
„Best er að menn hyggi að þessu
4-8 vikum áður en þeir fara en það
er algengt að fólk spyrjist fyrir um
þetta of seint,“ sagði Heimir Bjarna-
son aðstoðarborgarlæknir í samtali
við DV.
Heimir segir aö bólusetning sé ekki
skylda fyrir ferðir sem þessar en
borgarlæknisembættið ráðleggi
mönnum eindregið að láta sprauta
sig. Það sé hins vegar engin spurning
með malaríutöflurnar. „Það verður
að gera það sem hægt er gegn malar-
íunni,“ segir hann. Og bætir því við
að miöað við umfang ferðaþjón-
ustunnar komi ekki nema lítill hluti
ferðamanna í bólusetningu.
Þeir sem ekki hafa látið bólusetja
sig nýlega gegn áðurnefndum sjúk-
dómum þurfa að mæta tvisvar sinn-
um og kostnaðurinn við slíkar
sprautur er 1500-1600 krónur. Malar-
íutöflurnar fást í lyfjabúðum og glas
með 20 töfium kostar innan við eitt
hundrað krónur.
Þegar komið er á áfangastað er
best að hafa allan varann á. Krana-
vatn í mörgum löndum er ekki hæft
til drykkjar. Best er því aö drekka
aðeins soðiö vatn eða vatn úr flösk-
um, þrátt fyrir fullyröingar heima-
manna um annað. Þá er einnig viss-
ara að skræla alla ávexti áður en
þeirra er neytt og fara varlega í aö
borða salöt og annan mat sem ekki
er vel soðinn.
Borgarlæknisembættið veitir til-
vonandi ferðalöngum allar upplýs-
ingar um hvemig beri að haga sér í
framandi löndum svo slæmt heilsu-
far eyðileggi ekki fríið. Því skyldu
menn ekki draga heimsókn þangað
álanginn. -gb
Flugþreyta:
Óhjákvæmilegur fylgi-
fiskur langferðanna
- hægt aö komast hjá verstu áhrifunum með góðum undirbúningi
Gott ráð til að draga úr flugþreytu er að stilla úrið sitt á tima ákvörðunar-
staðar í upphafi ferðar og neyta matar og sofa i samræmi við það.
Hungurverkir á furðulegustu tím-
um sólarhringsins, pirringur og átta-
missir. Þetta eru nokkrir dyggir
fylgifiskar þess að þurfa aö leggja á
sig ferðalög um langan veg og þeir
eru einkenni eins og sama meinsins,
flugþreytu eða ,jetlag“ eins og það
heitir á útlensku.
Flugþreyta þjáir alla sem fara yfir
tímabelti í hraðskreiðu farartæki
eins og flugvél og hún leggst þyngra
á þá sem eldri eru en hina yngri.
Flugþreytan tengist dægursveiflum
líkamans. Líkaminn hefur inn-
byggða klukku sem hefur 25 klukku-
stunda hringrás en hefur aölagast 24
tíma hringrásinni vegna ýmissa ytri
þátta, eins og svefns, fæðu, ljóss og
félagslegra venja. Þegar farið er yfir
tímabelti ruglast líkamsklukkan
vegna breyttra ytri aöstæðna og þeg-
ar hún reynir aö aðlaga sig nýjum
tíma fylgja því bæði líkamleg og and-
leg óþægindi.
Flugþreytan gerir meira vart við
sig þegar ferðast er í austurátt.
Ástæðan er sú að klukkan á áfanga-
stað er á undan klukkunni á brott-
fararstað. Þess vegna þarf líkams-
klukkan að ganga hraðar en hún
gerir venjulega. Á ferð í vesturátt
töpum viö tíma og því gengur líkams-
klukka okkar hægar en slíkur tíma-
ruglingur er auðveldari viðureignar.
Sérfræðingar eru sammála um að
leyndarmálið til að komast yfir flug-
þreytuna sé að segja líkamanum á
eins margbreytilegan hátt og hægt
er að laga sig að nýjum aðstæðum.
Mikilvægt er fyrir þá sem þurfa t.d.
að sækja fundi daginn eftir komudag
til nýs staðar að skipuleggja þá þegar
líkamsklukkan og staðartími eru
sammála um að enn sé dagur. Ef flog-
ið er í austur ættu slíkir fundir að
fara fram síðla dags en snemma þeg-
ar haldið er í vesturátt.
Önnur leiö til að draga úr áhrifum
flugþreytunnar er að laga sig að
reglubundnu lífi samfélagsins í nýja
tímabeltinu, fara í gönguferðir og
hafa samskipti við annað fólk. Þeir
sem þaö gera eru fljótari að jafna sig
en hinir.
Rannsóknir hafa ennfremur sýnt
að sólarljós getur veriö árangursríkt
í baráttunni við flugþreytuna. Próf-
essor við háskólann í Oregon í
Bandaríkjunum hefur komist að því
að þeir sem ferðast yflr níu tímabelti
aðlagast nýja tímanum fullkomlega
á sex dögum ef þeir fá á sig tvær til
þrjár klukkustundir af hádegissól á
degi hverjum. Ferðamenn, sem aftur
á móti fá enga sól á sig, eru fulla
þrettán daga að jafna sig.
Áhrif mataræðis á flugþreytu hafa
verið rannsökuð nokkuð að undan-
fórnu en ekki eru allir sammála um
hver áhrif þess eru. Eitt eru sérfræð-
ingar þó sammála um en það er að
neysla koffins og áfengis um borð í
flugvélinni geri aðeins illt verra þar
sem þau efni verka örvandi á þvag-
rásina í umhverfi þar sem líkaman-
um hættir meira til vökvataps en
undir eðhlegum kringumstæðum.
Dr. Waterhouse við háskólann í
Manchester leggur til að menn neyti
ekki koffins að morgni til fyrr en
komið er á áfangastað og forðist
áfengi síðla kvölds þar til líkams-
klukkan hefur jafnað sig.
Ef allt um þrýtur er alltaf hægt að
taka líkamsklukkuna á sálfræðinni.
Það er gert með því að ímynda sér
aö maður sé þegar kominn í nýja
tímabeltið. Dagana fyrir ferðina ættu
menn aö leggja augun aftur öðru
hverju og ímynda sér hvað þeir væru
að aðhafast á þessum tíma dags á
nýja staðnum, hvort sem væri að
snæða morgunverð eða sitja fundi.
Árangursríkasta bragðið er þó að
stilla úrið sitt á hinn nýja tíma um
leið og stigið er upp í flugvélina og
boröa, sofa og lesa í samræmi viö
það.
Ekkert af ofansögðu er fullkomin
vörn gegn flugþreytunni en einfold
ráð eins og þessi geta þó dregið úr
henni. En á meðan hið fullkomna
mótefni hefur ekki veriö fundið upp
verða pirringurinn og hungurverk-
irnir áreiðanlega með í farteskinu.
Aðlögun að flugþreytu
Tafla þessi gefur vísbendíngu um hversu lengi flugþreyta
varir eftir eina ferð. Eldra fólk þarf yfirleitt lengri aðlögunar-
tfma en hinir yngri.
Flug í austur
Tímabelti sem farið er yfir 0-3 Aðlögunarreglur 0 Tímabelti sem farið er yfir 0-2 Aðlögunarreglur 0
4-6 1-3 3-5 1-5
7-9 2-5 6-8 3-7
10-12 2-6 9-11 4-9