Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1993, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUK17. APRÍL1993
15
DV-mynd ÞÖK

Þessi pakki er of dýr
Þótt yfirlýsing ríkisstjórnarinn-
ar vegna kjarasamninga hafi ekki
dugað Alþýðusambandinu, er
sannast sagna, að hún er of dýr.
Enginn niðurskurður er boðaður
til að mæta stórauknum útgjöldum
ríkisins. Svo heföi þó þurft aö vera.
Nú eru alvörutímar og því ástæða
til alvöruaðgerða. Þvert á móti
stefndi pakkinn í aukin útgjöld rík-
isins um yfir fimm milljarða króna
á þessu ári og því næsta. Fjár-
lagagatið virtist ætla að verða yfir
tíu milljarðar í ár, þótt það, sem
felst í pakka ríkisstjómarinnar
hefði ekki verið með.
Stóraukinn sláttur
Aukinn halli á fjárlögum þýðir
auövitað, að ríkið verður að taka
meiri lán. Lánin yrðu tekin á inn-
lendum og erlendum markaði. Er-
lendu lánin mundu auka mjög
skuldabyrði landsmanna, meðan
framleiðslan í landinu vex ekki.
íslendingar skulda nú þegar um
milljón á mann í erlendum lánum.
Innlendu lánin mundu þrýsta vöxt-
unum upp og því ganga gegn því,
sem segir í yfirlýsingunni, að rílds-
stjómnin ætli að stuðla að lækkun
vaxta. Þetta er því afleit stefna.
Skattur á fjármagnstekjur er boð-
aður í yfirlýsingunni frá í fyrra-
kvöld. Þetta á þá að verða skattur
á nafnvexti. Skatturinn á að verða
tíu prósent. Hann verður lagður á
frá 1. janúar 1994. Skatturinn verði
innheimtur í staögreiðslu. Það er
fráhvarf frá fyrri yfirlýsingum
sjálfstæðismanna að ætla nú að
leggja skatt á nafnvexti en ekki
bara á raunvexti, vexti umfram
verðbólgu. Nú er ekki talað um
lækkun eignaskatta á móti, en það
skildist mönnum að væri grund-
vallarstefna sjálfstæðismanna:
nettó átti skattur á fjármagnstekjur
ekki að skila neinu, því að eigna-
skattar lækkuðu jafnmikið á móti
nýja skattinum. Þetta var talið
sanngjamt, miðað viö, að spursmál
er, hve mikið á að skattleggja tekj-
ur af eignum. Fólk hefur jú áður
borgað skatt af tekjunum, sem not-
aöar eru til eignamyndunar.
Leit að „þjóðarsátt"
Illa gæti farið, takist kjarasamn-
ingar ekki alveg á hæstunni. Dags-
brún mun vafalaust fara í einhverj-
ar aðgerðir. Að vísu er ekki hljóm-
grunnur fyrir átök í verkalýðs-
hreyfingunni yfirleitt, en verka-
lýðsforingjar mundu án efa telja sig
knúna til aðgerða miðað við fyrri
yfirlýsingar þeirra. Því er mikið í
húfi að tækifærið, sem enn kann
að gefast, gangi ekki úr greipum
samningamanna.
Stjómin hafði áður komið þó
nokkuð til móts við aðila. En Al-
þýðusambandið og Vinnuveitenda-
sambandið hafa náð sín í milli sam-
komulagi í kjarasamningunum.
Segja má, að þessir aðilar séu enn
einu sinni að leita að „þjóðarsátt"
eins og gilt hefur undanfarin ár.
Það byggðist þá á því, að laun
hækkuðu ekki. Samið yrði til allt
að tveggja ára. Á móti kæmi enn
einn „pakkinn" frá ríkinu. Aðilar
vinnumarkaðarins hafa krafizt
þess, að ríkið legði allt að fjóra
milljarða króna til viðbótarfram-
kvæmda á þessu ári. Nú er ríkis-
stjómin reiðubúin til að teygja sig
lengra en áður og lofar einum millj-
arði króna á þessu ári og öðmm á
hinu næsta til aö auka atvinnu.
Þetta getur því aðeins gengið upp,
án þess að skapa annan vanda, að
ríkið mæti þessum auknu útlátum
með niðurskurði annarra útgjalda
sinna. Fjárlagahallinn í ár stefnir
í að verða yfir tíu milljarðar króna,
sem að sjálfsögðu er afleit pólitík.
Þar má engu bæta við. Því er vit-
laus pólitík að ætla með aðgerðum
í kjaramálum að auka fjárlagahall-
ann í 13-14 milljaröa. Við því meg-
um við ekki.
Niðurgreiðslur
vondar
Hið sama gildir um loforð ríkis-
stjómar um lækkun virðisauka-
skatts á matvömr úr 24,5 prósent-
um í 14 prósent. Þetta hefur verið
ein helzta krafa verkalýðshreyfing-
arinnar. Ríkisstjómin hafði fyrir
páskahelgina boðið fram lækkun
skattsins frá næstu áramótum að
telja. Aðilar vildu meira. Nú eru
boðnar niðurgreiðslur á kjöt- og
Laugardags-
pistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
mjólkurvöram, sem taki að hluta
gildi strax 1. maí. Lækkun matar-
skatts er boðuð frá næstu áramót-
um. Niðurgreiðslur em slæmur
kostur. Þær skekkja hlutfoll í efna-
hagslifinu. Skattgreiðendur borga
til að styrkja neyzlu sumra en eink-
um til að styrkja landbúnaðinn.
Þetta gengur heldur ekki, nema
niðurskurður ríkisútgjalda komi á
móti. Það er að fara úr öskunni í
eldinn að ætla að auka niður-
greiðslur á landbúnaðarvörum.
Vaxtamálin verða vafalaust erf-
iður biti í þessum samningum, þar
sem ríkisstjórnin á í raim ekki
þann kost að „bjóða fram vaxta-
lækkun". Seðlabankinn hefur þeg-
ar gengið eins langt í þá átt og unnt
virðist að gera í stöðunni.
Ennfremur verður erfitt að kom-
ast að niðurstöðu um hugsanlegar
efnahagsaðgerðir. Launþegar vilja
að sjálfsögðu tryggja sig gagnvart
slíku, svo sem gengislækkun.
Vissulega á að fækka fyrirtækjum
í sjávarútvegi, skipum og fisk-
vinnsluhúsum. Lækkun verðs á
fiski á erlendum mörkuðum kann
þó að hafa orðið svo mikil, að efna-
hagsaðgerða verði þörf.
Kúvending
sjálfstæðismanna
Hér verður ekki unnt að fjalla um
allan pakkann, en stöldram við
skattinn á fjármagnstekjur og ber-
um hann saman við það, sem áður
hékk á spýtunni.
Sjálfstæðismenn virðast hafa kú-
vent í málinu.
Nefnd fjármálaráðherra um sam-
ræmdan skatt á eignatekjur skilaði
áliti fyrir ári. Þá var grundvallar-
atriði, að eignaskatturinn lækki á
móti tekjum ríkisins af nýja skatt-
inum. Allar eignir, þar með taldar
innstæður í innlánsstofnunum,
verðbréf og hvers kyns peningaleg-
ar eignir, hlutabréf, stofnfé og svo
framvegis, myndi sameiginlegan
stofn til eignaskatts og verði skatt-
lagðar með sama hætti. Allar
eignatekjur, svo sem vaxtatekjur,
verði skattskyldar og leggist ein-
faldlega við aðrar skattskyldar
tekjur og myndi með þeim sameig-
inlegan skattstofn. Þetta þýddi, að
skattprósentan yrði hin sama og í
tekjuskatti yfirleitt. Nú er lagður
til lægri skattur, en hann leggst á
nafnvexti. Það þýðir, að margir
mundu greiöa skatt af tekjum af
eignum, þótt þær yrðu hlutfallslega
minni en verðbólgan, ef marka má
orðalagið í yfirlýsingunni.
Nefndin lagði tíl, að lægstu eigna-
tekjumar yrððu skattfrjálsar.
Þannig verði sett frítekjumark „í
þeim tilgangi að hvetja til sparnað-
ar, eyða ónákvæmni í mælingu
raunstofns eignatekna og koma á
mótí almennum minni háttar
vaxtagjöldum heimilanna" eins og
nefndin sagði. Lagt var til, aö frí-
tekjumarkaiö yrði á bilinu 100-150
þúsund krónur fyrir einstakling og
200-300 þúsund krónur fyrir hjón.
Núll nettó
Samkvæmt áætlunum í fyrra áttí
nýi skatturinn af fjármagnstekjum
að gefa ríkinu um 1,4 milljarða.
Fleiri eignir en fyrr yrðu ennfrem-
ur skattlagðar. Þegar þetta var lagt
saman, fólst í tillögum nefndarinn-
ar skattahækkun upp á 2,2 millj-
arða til ríkisins, en undirstrika
verður, að þá upphæð átti að nota
til að lækka eignaskattinn al-
mennt. Stjórnarflokkamir sögðust
þá mundu lækka eignaskattinn á
mótí nýju tekjunum. En nú er ekki
minnzt á það.
Þá þegar voru þó uppi efasemdir.
Menn óttuðust, að nýi skatturinn
yrði fljótt viðbót við þá skatta, sem
fyrir era. Reynslan hefur oröið sú
um nýja skatta í höndum hvers
konar ríkisstjórna.
Það kostar sitt að taka upp skatt
af fjármagnstekjum. Bankaleynd
fer fyrir bí. Nýi skatturinn veldur
vafalaust hækkun vaxta og er þá
enn eitt atriðið í pakkanum, sem
þrýstir vaxtastiginu upp. Fiár-
magnseigendur munu reyna að
velta skattinum yfir á skuldarana.
DV hafði nýlega skoðanakönnun
um skatt á fjármagnstekjur.
Tveir þriðju af þeim, sem tóku
afstöðu, sögðust fylgjandi því, að
þessi skattur yrði tekinn upp. Rík-
isstjómin hefur því mildnn stuðn-
ing fólks viö skattinn. Ýmsir skatt-
ar gætu sjálfsagt verið ógeðfelldari.
En rétt er að vekja athygli á stefnu-
breytingimni, sem felst í yfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar í fyrradag.
Þessum pakka hefur verið hafn-
að. Kemur þá annar enn verri?
Haukur Helgason