Dagur - 29.08.1962, Qupperneq 26

AKUREYRAR-
KAUPSTAÐUR
Annálsbrot
AKUREYRI
Akureyrarkaupstaður er upphaflega byggðum á landi höf-
uðbólanna við botn Eyjafjarðar, Nausta og Eyrarlands. Talið
er víst að verzlun á Akureyri hafi verið komin fyrir 1550 og
hefur lialdizt þar síðan óslitið til þessa dags. Byggð á Akur-
eyri var lengi framan af aðeins hús danskra kaupmanna og
fólks á þeirra vegurn. En smám sarnan stækkaði byggðin og
fólki fjölgaði, þótt hægt færi.
Arið 1802 eru íbúarnir taldir 39 menn. Akureyri var þá
talin með Hrafnagilshreppi. Þó virðist sem Akureyri hafi haft
einhver sérmál, því að árið 1857 er þar kosin byggingarnefnd.
Árið 1862 kom bréf frá stjóminni ásamt konunglegri reglu-
gerð 29. ágúst 1862, um að Akureyri skildi öðlast kaupstaðar-
réttindi, og þá að sjálfsögðu um leið fráskilin Hrafnagils-
hreppi. Árið 1863, hinn 30. marz, var kosin fyrsta bæjarstjórn
Akureyrar. fimm menn. Var Ari umboðsmaður Sæmundsen
kosinn oddviti bæjarstjórnarinnar. íbúarnir voru þá 286
manns. Sama ár var skipuð hafnarnefnd. Þá var Oddeyrin
fráskilin Akureyri, en með úrskurði stjórnarinnar í júlí 1866
skildi Oddeyrin lögð undir kaupstaðinn og verða ásamt hon-
um eitt bæjarfélag og lögsagnarumdæmi. Var þá fólkstalan
388 manns. Vegur var lagður mili bæjarhlutanna uppi á
brekkunni. Áður var vegurinn eftir fjörunni neðan við brekk-
una.
Samkvæmt fyrsta ársreikningi bæjarins voru tekjurnar alls
664 ríkisdalir og 31 skildingur, þar af voru aukaútsvör 561
ríkisdalur og 76 skildingar. í árslok 1910 var fólksfjöldinn
orðinn alls 2084. Árið 1892 keypti bærinn Stóra-Eyrarland
með hjáleigunum Barði og Hamarkoti fyrir kr. 13.600.
1904 varð Akureyri sérstakt kjördæmi. Fyrsti þingmaður
var Magnús kaupmaður og síðan ráðherra Kristjánsson. Fyrir
Akureyrarkaupstað sérstaklega hafa alls setið á Alþingi átta
menn. Sá síðasti er Jónas G. Rafnar, kosinn 1955. Eftir það
sameinaðist Akureyrarkjördæmi kjördæmi Norðausturlands.
1919 var Jón Sveinsson lögfræðingur kosinn fyrsti bæjar-
stjóri Akureyrar.
1922 var rafstöð bæjarins við Glerá tekin í notkun.
1927 keypti Akureyrarbær Oddeyrina af Ragnari Ólafs-
syni kaupmanni.
KIRKJA OG PRESTAR
Akureyri átti sókn að Hrafnagilskirkju og voru margir
merkismenn frá Akureyri grafnir í Hrafnagilskirkjugarði,
islenzkir og danskir.
1863 var Hrafnagilskirkja aflögð, en ný kirkja reis á Ak-
ureyri sama ár. Náði þá Akureyrarsókn frá Glerá fram að
Reykhúsum og hefur sú sóknarskipan haldizt til 1958. Kirkjan
byggð inni í Fjöru og stóð þar, þar til Matthíasarkirkja var
byggð.Hún var vígð 17. nóv. 1940. Fyrsti prestur Akureyrar
var séra Guðmundur Helgason, þá séra Þórhallur Bjarnarson
síðar biskup. Árið 1886 tekur við Akureyrarprestakalli séra
Matthías Jochumsson.
SKÓLAR
1869 var vígður nýr barnaskóli með veglegri athöfn. Kenn-
ari var cand. theol. Jóhannes Halldórsson.
1896 var kvennaskólinn á Laugalandi fluttur til Akureyrar.
Forstöðukona var Ingibjörg Torfadóttir frá Ólafsdal.
1905 var iðnaðarmannaskóli stofnsettur. Skólastjóri var sr.
Jónas Jónasson.
1901 brann gagnfræðaskólahúsið á Möðruvöllum. Var þá
skólinn fluttur til Akureyrar í leiguhúsnæði, þar til nýja
gagnfræðaskólahúsið var tilbúið haustið 1904. Síðar var gagn-
fræðaskólanum breytt í menntaskóla. Árið 1928 voru braut-
skráðir þaðan fimm stúdentar. Var það í fyrsta sinn, að stú-
dentar voru brautskráðir frá norðlenzkum skóla síðan Hóia-
skóli var lagður niður 1802.
IÐNAÐUR
1882 setti Gránufélagið á stofn niðursuðuhús. Soðið var
niður sauða- og uxakjöt og rjúpur.
1897 tóku tóvélarnar við Glerá til starfa. Kembd var ull
víðs vegar að.
1907. Ullarverksmiðjan við Glerá, sem Jrá hét Gefjun,
framleiðir alls konar dúka til klæðagerðar o. 0. Fyrsti fram-
kvæmdastjóri var Aðalsteinn Halldórsson. Klæðaverksmiðjan
var stofnuð af hlutafélagi. Árið 1930 var verksmiðjan seld
Sambandi ísl. samvinnufélaga. Bætti það við iðnaðinn sútun
skinna og skógerðinni Lðunni og enn síðar fataverksmiðj-
unni Heklu.
1902 stofnaði Ólafur G. Einarsson vindlagerð. Sú starfsemi
stóð stutt og tók þá Ottó Tulinius upp sömu iðn.
1906 var stofnað ldutafélagið Steinöld. Steyptir voru stein-
ar til hleðslu og gangstéttahellur.
1922 tekur Smjörlíkisgerðin Akra til starfa. Fyrsti fram-
kvæmdastjóri var Jón E. Sigurðsson.
1927. Óskar Sigurgeirsson setur upp járnbræðslu og steypir
ýmsa vélahluti fyrir skip og báta.
1928 stofnar Kaupfélag Eyfirðinga mjólkursamlag. Tekur
það við mjólk frá bændum til vinnslu og sölu. Samlagsstjóri
er Jónas Kristjánsson.
1932. S. í. S. byrjar kaffibætisgerð á Akureyri. Forstjóri
hennar er Guðmundur Guðlaugsson.
1901 var stofnuð gosdrykkja- og límonaðigerð á Akureyri.
Stofnandi var Eggert Einarsson.
1930 tók til starfa Smjörlíkisgerð K. E. A. Forstöðumaður
var Ottó E. Nielsen.
1932 hóf K. E. A. sápugerð. Henni veitti forstöðu þýzkur
maður, Frank Hiiter.
ÚTGERÐ
1910 gengu 18 þilskip til þorskveiða frá Akureyri, en þeim
smáfækkaði.
1913 kom fyrsti botnvörpungurinn til Akureyrar. Hét
liann Hélgi magri. Eigendur voru Stefán Jónasson skipstjóri
og Ásgeir Pétursson kaupmaður.
24 D A G U R