Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1996, Blaðsíða 22

Elise Ruckenbrodt bjó með
nokkrum ættingjum sínum í lítilli
íbúð í Innsbruck í Austurríki. Hún
var að verða áttatíu og fimm ára, en
hafði gerst nokkuð erfið í umgengi
síðari árin. Þess vegna höfðu henn-
ar nánustu ákveðið að koma henni
á elliheimili. Elise fékk allt sem hún
þarfnaðist heima fyrir, þar var vel
séð um hana og hún hafði gott út-
sýni til Alpanna, en engu að -síður
var hún nú orðin þver og óánægð
með flest í tilverunni.
Á hverju kvöldi vildi Elise fá að
horfa á léttmeti í sjónvarpinu áður
en hún fór inn í herbergið sitt, en
þangað fór hún nú orðið á hverju
kvöldi með flösku af léttvíni.
Haustið 1989 komst Rucken-
brodts- íjölskyldan að þeirri niður-
stöðu að nú væri ekki hægt að
draga það lengur að koma gömlu
konunni á elliheimili. Heimilið í
Innsbruck þótti þó ekki koma til
greina, því það kallaði á of margar
heimsóknir til gömlu konunnar. Því
var ákveðið að leita annars sem
hentaði betur í þessu tilliti.
Til Vínar
Brátt hafði fjölskyldan fundið
deild sem talin var henta. Hún var í
Vín, á Lainz-sjúkrahúsinu. Elise
hafði búið í Vín þegar hún var ung,
og þótti við hæfi að þar lyki hún
ævinni.
En Elise gamla hafði heppnina
með sér. Áður en til þess kæmi að
hún færi til Vínar var flett ofan af
skelfilegu athæfi á Lainz-sjúkrahús-
inu, morðum sem vöktu heimsat-
hygli um leið og frá þeim var skýrt,
því um var að ræða fjöldamorð, sem
borgarstjóri Vínar, Helmut Zilk,
líkti við það sem gerðist í útrýming-
arbúðum nasista í síðari heims-
styrjöldinni.
Sjúkrahúsið hafði á sér frekar
skuggalegt yfirbragð. Byggingin var
eitt hundrað og fimmtíu ára gömul,
en þögnin sem yfir henni hvíldi
þótti oft nánast ógnvænleg, því hún
var svo mikil að sumum þótti sem
þeir væri komnir i grafhýsi þegar
þeir komu þar inn fyrir dyr.
Ekki hafði þó neinn dregið í efa
ágæti þeirra umönnunar sem gamla
fólkið á D-deild á fimmtu hæð, allt á
aldrinum frá sjötíu til áttatíu og
fimm ára, fékk. En það álit átti eftir
að breytast.
Spjallað á krá
Fjórar hjúkrunarkonur unnu á
næturvaktinni á D-deild. Waltraud
Wagner, þritug, Irene Leidolf, þrí-
tug, Maria Grubner, tuttugu og átta
ára, og Stephanie Mayen, fimmtug.
Wagner var leiðtogi hópsins og vel
látin.
Af og til fóru þessar fjórar konur
á veitingahús fyrir næturvaktina tU
að fá sér hressingu. Kvöld eitt fór
einn læknanna á sjúkrahúsinu,
Franz Pesendorfer, á þessa krá og
lenti á borði skammt frá hjúkrunar-
konunum. SkyndUega heyrði hann
skelfilega umræðu. Konurnar fjórar
voru að ræða um að myrða einn af
vistmönnum eUiheimilisins. Hafði
honum misheyrst? Nei, hann hélt
ekki. Hann hafði heyrt fjórar af virt-
ustu hjúkrunarkonum þess leggja á
ráðin um morð.
Pesendorfer íhugaði lengi á eftir
hvernig hann gæti farið að því að
kanna hvort einhverjir af þeim vist-
mönnum sem komnir væru undir
græna torfu hefðu verið myrtir.
Honum var aftur ljóst að það gæti
orðið þrautin þyngri að sýna fram á
morð á deildinni, því gamalt fólk
deyr öðrum fremur.
Ráða leitað
Pesendorfer læknir hélt á fund yf-
irmanns síns og skýrði honum frá
því sem hann hafði heyrt. Yfirmað-
urinn tók hann alvarlega, og í sam-
einingu tóku þeir að ræða leiðir til
Lainz-sjúkrahúsið.
að afla sannana í málinu.
Loks gengu þeir á fund
rannsóknarlögreglunnar
og greindu henni frá því
sem þeir teldu að væri að
gerast á Lainz-sjúkrahús-
inu.
Deildarstjóri rannsóknar-
lögreglunnar dró ekki í
efa að læknunum væri al-
vara með ábendingum
sínum, og eftir nokkra
umþóttun var ákveðið að
leggja rannsóknarlög-
reglumann inn á deild-
ina. Gallinn var hins veg-
ar sá að hann var aðeins
um fimmtugt. Wagner
hjúkrunarkona fékk
grunsemdir. Hvað gat
maður á þessum aldri
vOjað innan um fólk sem
var miklu eldra en hann
sjálfur? Og auðvitað gerð-
ist ekkert grunsamlegt
þann tíma sem rannsókn-
arlögreglumaðurinnn var
á deildinni. Kom það líka
fram þegar hann var „útskrifaður"
og lagði fram skýrslu sína um dvöl-
ina.
Breyttar aðferðir
Wagner þóttist viss um að njósn-
að væri um sig og samstarfskonurn-
ar þrjár. Þess vegna væri nauðsyn-
legt fyrir þær að breyta um aðferð-
ir. Ákvörðun um það tóku þær í
febrúar 1989. En nokkrum mánuð-
um seinna var flett ofan af starfsemi
þeirra, og það sem kom þeim sem að
rannsókn málsins unnu loks á spor-
ið var sú staðreynd að flestir dóu
þegar konurnar fjórar voru saman á
næturvaktinni. Ljóst var þó að það
eitt myndi ekki nægja til að sýna
fram á að þær myrtu vistmennina,
því ekki lá enn fyrir á hvern hátt
þeir væru myrtir.
Það var Pesendorfer læknir sem
komst loks á snoðir um hvaða að-
ferðum hjúkrunarkonurnar fjórar
beittu. Svo virtist sem margt gamla
fólksins gæfi upp öndina án undan-
farandi veikinda, og þá vegna þess
að það gæti skyndilega ekki náð
andanum lengur. Rannsóknir lækn-
isins leiddu svo í ljós að Wagner
hafði gefið sjúklingunum insúlín-
sprautu, en hún hafði hins vegar
ekki leyfi til að gefa sprautur.
100 morð
Hjúkrunarkonurnar fjórar voru
nú handteknar, og þá hófst saka-
málarannsókn sem átti eftir að
verða einstök í Vín. í fyrstu áttu
bæði rannsóknarlögreglan og borg-
aryfirvöld erfitt með að gera sér
grein fyrir þvi sem gerst hafði. En
smám saman kom í ljós að rúmlega
eitt hundrað manns höfðu verið
myrt í rúminu á sjö ára tímabili.
Ástæðan var ekki sú að hjúkrunar-
konurnar fjórar vildu ræna eigum
gamla fólksins, heldur af því þær
höfðu ánægju af því að myrða það,
en allt hafði það átt sameiginlegt, að
áliti kvennanna fjögurra, að þykja
erfitt í umgengni.
í upphafi hafði verið beitt tiltölu-
lega einfaldri aðferð, en í játningu
sinni nefndi Wagner hana ýmist
„munnskolu'naraðferðina" eða
„munnþvottinn". Var gamla fólkið
myrt á þann hátt að þegar það var
sofnað gekk einhver hjúkruna-
rkvennanna fjögurra að því og tók
fyrir nef þess. Til þess að geta náð
andanum opnaði það þá munninn.
Á sama augnabliki var skvett úr
vatnsglasi upp í viðkomandi, en þá
sogaðist vatnið niður í lungun, svo
vistmaðurinn „drukknaði" í raun í
rúminu.
Þessi dauðdagi er mjög sársauka-
fullur, en Wagner og hinar hjúkrun-
arkonurnar þrjár beittu aðferðinni
jafnan fram til þess er þær héldu að
Pesendorfer hefði grunsemdir um
athæfi þeirra, en komu fimmtuga
mannsins á elliheimilið töldu þær
staðfestingu á að fylgst væri með
þeim.
Söguleg opinberun
Nýrri aðferð var svo beitt þegar
rannsóknarlögreglumaðurinn hvarf
á braut. Þá fóru hjúkrunarkonurnar
að gefa sjúklingunum insúlín- eða
svefnlyfjasprautur.
Á fréttamannafundi sem haldinn
var eftir að málið var að fullu upp-
lýst sagði Alois Stacher, yfirmaður
eftirlitsdeildar með sjúkrahúsum á
því svæði sem Lainz-sjúkrahúsið
var á, meðal annars eftirfarandi:
„Þessar hjúkrunarkonur nutu
þess að drepa, af því það færði þeim
vald yfir lifi og dauða. Þær myrtu
vistmenn sem ollu þeim erfiðleikum
eða áttu við sérstakan vanda að
glíma.
í byrjun myrtu þær sjúkling ann-
an eða þriðja hvern mánuð, en síð-
an fjölgaði morðunum í um eitt á
mánuði, þar til rannsókn málsins
hófst. Wagner sagðist ekki vita ná-
kvæmlega hve marga hún hefði
myrt. Það hefðu þó verið „allnokkr-
ir“.“
Dómarnir
Hjúkrunarkonurnar fjórar komu
fyrir rétt i Vín 1991. Þá krafðist al-
menningsálitið í Austurríki þess að
þeim yrði harðlega refsað fyrir iU-
mennsku sína við gamalt fólk.
Hinar ákærðu reyndu að halda
því fram í réttinum að þær hefðu
aðeins haft í huga að hjálpa gamla
fólkinu, svo það þyrfti ekki að þjást
lengur. En kviðdómendur tóku ekki
mark á þeim.
Wagner og Leidolf fengu lífstíðar-
fangelsi, Mayen tuttugu ára fangelsi
og Gruber fimmtán ára fangelsi.
Rétturinn hafði sagt sitt. En með-
al aðstandenda þeirra sem létust á
D- deild Lainz-sjúkrahússins á árun-
um 1983 til 1989 eru margir sem
spyrja sig enn þeirrar spurningar
hvort fráfall ættingjans hafi verið
eölilegt, eða hvort hann hafi ef til
vill verið eitt fórnardýra kvartetts-
ins ógnvænlega.
I