Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1996, Blaðsíða 30

38 mennmg
LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 1996
Páll Guðmundsson, menningarverðlaunahafi DV í myndlist:
„Mig dreymdi eina nóttina aö ég
væri staddur í mikilli veislu. Aöal-
steinn Ingólfsson kemur þar til mín
og segir mér það leyndarmál að ég
muni hljóta Menningarverðlaun DV
1996. Hann segir að ég megi alls
ekki segja neinum frá þessu því þá
fái ég ekki verðlaunin. Tveimur
dögum síðar hringir hann í mig og
þá sagði ég honum drauminn áður
en hann tilkynnti mér um útnefn-
inguna,“ segir Páll Guðmundsson
sem hlaut Menningarverðlaun DV i
myndlist fyrir allsérstæða sýningu
sem hann setti upp í Surtshelli síð-
asta sumar.
Páll, sem býr á Húsafelli, segir að
hugmyndin að hellissýningunni
hafi vaknað þegar hann og Thor Vil-
hjálmsson skoðuðu Víðgelmi,
stærsta helli landsins.
Mögnuð stemning
í Surtshelli
„Þá kom sú hugmynd upp að það
gæti verið sniðugt að vera með sýn-
ingu í hellinum. Þegar ég hugsaði
um þetta sá ég að það myndi passa
betur að vera með sýningu inni í
Surtshelli því sagan er svo sterk
þar. Útilegumennirnir voru átján og
tvær vinnukonur frá Kalmans-
tungu. Ég ákvað því að gera 18
hausa af útilegumönnunum í mis-
munandi grjót og svo bar ég þessa
hausa niður í hellinn og tengdi
þannig söguna og verkin. Það er
mögnuð stemning þarna inni og það
passaði svo vel að hafa höggmynd-
irnar þarna,“ segir Páll.
Grasamjólk og
súrmatur
Sýningin var
haldin í syðsta
opi Surtshellis,
í íshellinum
svokallaða, en
þar er botninn
ísi lagður og
risastór grýlu-
kerti hanga úr
loftinu. Kert-
um var komið
fyrir í hellin-
um við opnun
sýningarinnar
og Páll bauð gest-
um upp á grasa-
mjólk og súrmat en
alls mættu um eitt
þúsund manns á opn-
unina.
Páll segir að sýning-
in hafi fyrst og fremst
verið gerð fyrir listina
enda voru verkin ekki til
sölu. Útilegumenn Páls
dveljast enn í Surtshelli og
hann hefur enn ekki ákveð-
ið hvar þeim verður
fundinn staður í
framtíðinni,
Páll seg-
ir að
það hafi komið honum á óvart að
vera tilnefndur til menningarverð-
launanna fyrir sýningu sína, þó svo
að verðlaunaafhend
ingin hafi birst
honum í
draumi.
verðlaun. Ég hélt að til þess að vera
tilnefndur þyrfti maður að vera með
sýningu í bænum. Mér finnst þetta
mjög mikill heiður."
Páll hóf að gera höggmyndir úr
rauða grjótinu á Húsafelli árið 1984
en áður málaði hann olíumyndir úr
sveitinni.
Höggmyndir
úr heimagrjóti
Höggmyndirnar eru eingöngu úr
grjóti frá Húsafelli, úr mínu um-
hverfi. Ég geri líka höggmyndir á
staðnum og skil verkin eftir þannig
að staðurinn á þau. Ég vil tengja
söguna við listina og staðinn."
Páll hefur á þennan hátt sett
mark sitt á bæjargilið á Húsafelli
þar sem ýmsar kynjaverur búa nú
og bæjarstæðið á Húsafelli þar sem
Snorri kvað niður draugana. Hann
segir að það sé langt í að hann klári
grjótið í kringum sig því nóg sé af
því - rautt grjót og gult
líparít á Húsafelli og
grágrýti á Kaldadal.
„Rauða grjótið
er þó
skemmti-

f
■

legast því það eru svo fallegir og
mismunandi litir í steinunum: fjólu-
blátt, rautt, grænt og blágrátt.“
Páll fór til Grænlands árið 1994 og
vann þar mörg verk í granít.
„Það var í fyrsta skiptið sem ég
vann í annað grjót en mitt eigið.
Mér fannst það í lagi af því að ég
vann það þar á staðnum og skildi
það eftir. Ég get ekki hugsað mér að
koma með grjót frá Grænlandi og
vinna það á Húsafelli. Það bara
kemur ekki til greina."
Aldrei með úr
Páll er borinn og barnfæddur á
Húsafelli og býr þar nú einn í húsi
móður sinnar. Hann er laus við
stress og áhyggjur, gengur ekki með
úr og segist aldrei verða einmana
því nóg sé við að vera.
„Veturinn er besti tíminn því að
þá er gott næði til að vinna og það
truflar enginn. Sumarið er miklu
erfiðara því að þá er svo mikið af
ferðafólki," segir Páll.
Hann vinnur nú af fullum krafti
við næsta verkefni sitt sem er högg-
myndasýning á Listahátíð í júní.
Sýningin verður í Sigurjónssafni og
veröur samspil á milli verka Páls og
Sigurjóns Ólafssonar. -ból
Páll Guðmundsson vinnur allar
sínar höggmyndir í Húsafells-
grjót og segist ekki geta hugs-
að sér að flytja grjót annars
staðar frá og vinna það á Húsa-
felli.
DV-mynd Brynjar Gauti
„Vínlandskortið" frá 1440 sannar að endurskrifa verði allar kennslubækur í sagnfræði:
Sannað að Leifur heppni fann Ameríku en ekki Kólumbus
ísland
Grænland
Noregur
Svíþjóö

Vínland
England
Frakkland
Danmörk
/ Þýskaland
Spánn
Aldursgreining á landakorti, sem talið er að hafi verið teiknað árið 1440 og sýnir meðal annars Island, Græn-
land og eyjuna Vínland, staðfestir að Kólumbus var um 500 árum of seinn.
Ari Sigvaldason, DV, Kaupmannahöfn:
Bandarískir fræðimenn segjast
búnir að færa sönnur á það sem ís-
lendingar hafa löngum vitað. Það
var Leifur „heppni“ Eiríksson sem
fann Ameríku en ekki Kristófer
Kólumbus. Aldursgreining á
landakorti, sem talið er að hafl
verið teiknað árið 1440 og sýnir
meðal annars ísland, Grænland og
eyjuna Vínland, staðfestir að Kól-
umbus var um 500 árum of seinn.
Aldursrannsóknin hefur staðið
yfir í tólf ár og öllum mögulegum
aðferðum verið beitt við að reyna
að ákvarða aldur bleksins sem
notað var. Niðurstaðan er sú að
kortið hafi ótvírætt verið gert árið
1440. Þetta kom fram í grein í
danska blaðinu Berlinske Tidende
nýverið.
Kortið kom í leitirnar árið 1957
þegar fornbókasali frá Connect-
icut fylki í Bandaríkjunum fann
það í Genf í Sviss. Ári síðar komst
það í eigu Yale háskólans. Sagn-
fræðingar skólans eyddu sjö árum
í að rannsaka kortið og það var
fyrst gert opinbert árið 1965. Sann-
leiksgildi þess hefur oft verið dreg-
ið í efa og ýmsir sérfræðingar
talið það vera grófa folsun. Ein
rannsókn sýndi til dæmis að blek-
ið væri frá tuttugustu öld. Miklum
fjármunum hefur verið eytt í
rannsóknir á kortinu sem staðið
hafa yfir samfleytt frá 1958. Fræði-
menn frá University of California,
sem hafa rannsakað kortið nú síð-
ustu árin, segja það ótvíræða
sönnun þess að þaö voru víkingar
sem fundu Ameríku um árið 1000
en ekki Kólumbus árið 1492. Þeir
segja því að nú þurfi að endur-
skoða allar kennslubækur í sagn-
fræði. Yale- háskólinn gaf kortið
út i síðustu viku í Bandaríkjunum
og það verður gefið út í Evrópu í
lok næsta mánaðar. Hið uppruna-
lega Vínlandskort er orðið mjög
verðmætt. Það er nú metið á jafh-
virði 1600 milljóna íslenskra
króna.
Segir meira
en þúsund orð
Fræðimennirnir segja að ýmsir
fornleifafundir bendi einnig til
þess að víkingar hafi komið til
Ameríku langt á undan Kól-
umbusi. Fornleifafræðingar hafi
fundið muni sem bendi til þess að
norrænir menn hafi þegar verið
komnir til Ameríku um árið 1000.
„Vínlandskortið segir meira en
þúsund orð og það getur orðið til
þess að við getum endanlega gert
upp við söguna um Ameríkufund
Kólumbusar. Kortið er besta vopn
okkar til að koma stjómvöldum í
skilning um að það voru norrænir
menn sem fundu Ameríku," segir
Dr. Wilcomb E. Washburn, sér-
fræðingur i sögu Bandaríkjanna
hjá Smithsonian-stofnuninni, í
viðtali við Berlinske Tidende.
Hann segir hins vegar að það geti
tekið langan tíma að sannfæra
fólk.
Vínlandskortið var annars upp-
haflega teiknað til að sýna út-
breiðslu kristninnar árið 1440 eða
fimmtíu árum áður en Kólumbus
kom til Ameríku og sýnir Græn-
land og ísland, hin Norðurlöndin,
Evrópu og Afríku og síðan eyjuna
Vínland. Teikningin af Víiilandi
svarar til þess landsvæðis sem nú
heitir Nýfundnaland í Kanada,
segja sérfræðingarnir. Norrænir
menn eru taldir hafa komið bæði
til Nýfundnalands og Nýja-Eng-
lands í Bandaríkjunum.