Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1999, Blaðsíða 37

JLJ'Vr FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999
i/éenning
Klassísk dæmisaga
Eitt af viðbrögðunum við okkar
póstmóderna samtíma og hinu
margtuggna „hnmi allra gilda“ er
endurkoma trúarbragða og goð-
sagna. Trúarbókmenntir eru sér-
lega áberandi á bókamarkaðnum
fyrir þessi jól og þýðing Thors Vil-
hjálmssonar á Alkemistanum eftir
Paulo Coelho feilur ágætlega inn í
þá bylgju.
Alkemistinn er kannski ekki trú-
arleg bók í hefðbundinni merkingu
þeirra orða, hún sver sig í ætt við
hálfmystískar dæmisögur sem voru
vinsælar i upphafi aldarinnar.
Sögusviðið er dæmigert fyrir slíka
sögu. Leiðin liggur um Spán og
eyðimerkur Norður-Afríku til Eg-
yptalands. Sagan £if ijárhirðinum
Santiago er líka klassísk að efni og
formi. Hann yflrgefur öryggi heima-
haganna til að leita að sínum „Ör-
lagakosti" og flnna þann fjársjóð
sem honum hefur verið spáð. Þetta
tekst honum með þvi að hlýða rödd
hjartans og vindsins og Allsherjar-
sál Heimsins. Leit Santiagos að Ör-
lagakosti sínum og leiðsögn Alkem-
istans minnir þannig á aðrar
dæmisögur sem eiga vinsældir sín-
ar nýöldinni að þakka.
Það er eiginlega ekki hægt að
kalla Alkemistann skáldsögu. Til
þess er hún of hreinræktuð dæmi-
Bókmenntir
Jón Yngvi Jóhannsson
saga, boðskapur hennar of einradda
og svörin sem hún gefur of einhlít.
Ekkert rúm er fyrir tvíræðni, leik
eða iróníu í þessari bók, þess vegna
er erfitt að taka henni á annan veg
en annaðhvort að falla fyrir henni
eða hafna henni.
Allsherjarsál Heimsins og önnur
álíka hugtök verða óneitanlega svo-
lítið seig undir tönn þegar maður
hrífst ekki með frásögninni, þetta er
ekki bók fyrir efasemdarmenn og
jarðbundnar sálir.
Einhverjum finnst kannski bil-
legt að afgreiða Alkemistann sem
nýaldarrit, en samt verður ekki hjá
því komist að tengja bókina og vin-
sældir hennar um víða veröld við
þá oft og tíðum yflrborðskenndu
sjálfsleit sem henni tengist. Boð-
skapur sögunnar er afskaplega skýr
og einfaldur, maður á að trúa á
sjálfan sig og missa ekki sjónar á
markmiðum sínum og draumum
þótt þægindi eða stundarhamingja
sé i boði.
Það sem Alkemistinn hefur um-
fram margar sögur af svipuðu tagi
er bókmenntalegt yfn-bragð og ljóð-
rænn stíll sem í íslenskri gerð ber
nokkurn svip af þýðandanum, Thor
Vilhjálmssyni. Honum fatast ekki
flugið fremur en venjulega.
Paulo Coelho
Alkemistinn
Thor Vilhjálmsson þýddi
Mál og menning 1999
Frelsari fæddur?
Geðveiki hefur löngum verið rit-
höfundum hugleikið yrkisefni. Sem
dæmi úr heimsbókmenntunum
mætti nefna Makbeð, Raskolnikov
og Pál Ólafsson í Englum alheims-
ins. Nú hefur Eysteinn Bjömsson
sent frá sér skáldsögu sem fjallar
um þetta viðkvæma efni. Páll Hösk-
uldsson, aðalpersóna bókarinnar í
skugga heimsins, er óframfærinn
ungur maður sem býr yfir ríkri rétt-
lætiskennd. Hann fær einskonar
köllun um að hann sé útvalinn til
að koma mikilvægum skilaboðum á
leiðarenda sem geti skipt sköpum í
átökum góðs og ills í heiminum.
Þessi köllun leiðir hann í verstu
ógöngur.
Sagan gerist upp úr 1970 og hefst
með því að Páll er rekinn úr skóla á
Akureyri fyrir að taka upp hansk-
ann fyrir lítilmagnann. Hann flytur
til Reykjavíkur og þá fara hjólin að
snúast. Undarlegur kunningi hans
lætur líflð í mótmælum her-
stöðvaandstæðinga og í líkræðunni
talar presturinn um hann sem geö-
sjúkling. Páll vill rétta hlut hans viö
prestinn sem bregst ókvæða við og
kærir Pál fyrir meiðyrði. Upp úr
þeim viðskiptum hefst krossferð
Páls gegn „púkum í prestslíki sem
fitna og fitna á kostnað almennings
með því að þverbrjóta allt sem
Kristur hefur boðað“ (164-5). Hann
fer að heyra raddir, tekur upp á því
að standa upp í kirkjum og lýsa
spillingunni innan prestastéttarinn-
ar og vara sóknarbörn við úlfum í
sauðargæru. En þrátt fyrir fagran
frelsisboðskap og göfugan tilgang er
honum allstaðar úthýst enda vill
mannkynið ekki láta frelsa sig (72).
Bókmenntir
Steinunn Inga Óttarsdóttir
Það er engin lognmolla í sögunni.
Hver stórviðburðurinn rekur annan
og finnst manni stundum nóg um.
Réttarhöld, nauðgun, fangelsisdvöl,
táknrænir draumar og bókmennta-
vísanir; öllu þessu ægir saman og
meiru til. Ádeila sögunnar beinist
að spilltu þjóðfélagi, hræsnurum og
svikurum og spurt er stórra spum-
inga. Leggja prestar blessun sína
yflr skugga heimsins? Svikja þeir og
ljúga með guðs orð á vör? Hver er
geðveikur, sá sem stendur vörð um
sannleikann og réttlætið eða hinn
sem lifir í spillingunni og breiðir
jafnvel yfir hana? Og skoðun höf-
undar er afdráttarlaus eins og hún
kemur fram meö orðum Sólrúnar,
stúlkunnar sem Páll elskar: „Það
þarf mikið hugrekki og staöfestu til
að halda fast við sannfæringu sína
og vera reiðubúinn að kosta öllu til.
Og mér finnst þú ekki vera geðveik-
ur. Kannski ertu bara heilbrigðari
en við hin“ (214).
Sagan er bréf til Sólrúnar, rituð
með eins konar leyniletri enda að-
eins ætluð þeim tveimur aflestrar
eins og hann segir í bókarlok. Hver
kafli hefst á tilvitnun í ljóð eftir
Stein Steinarr og tengjast þær til-
vitnanir efni kaflanna misvel.
Ljóðabók Steins var gjöf Sólrúnar
til Páls. Persónusköpun ristir ekki
djúpt, samtöl sögunnar eru stirð og
bókleg og það eru einræður Páls
líka. Páll er ekki trúverðugur í
sveitamennsku sinni, sjúklegri
skarpskyggni og sannleiksleit. Sól-
rún er heldur klisjuleg, þæga stelp-
an sem brýst undan valdi föður
síns. Fangarnir á Hrauninu eru
skemmtilegar týpur og hafa allir
lýsandi viðumefni. Sveinn, drykk-
felldur leikari, er klén persóna sem
allt í einu hverfur úr sögunni og
prestamir em vitaskuld varmenni.
Sagan öll er yfirdrifin, einkenni-
lega gömul í hettunni og Páll Hösk-
uldsson hittir ekki í mark, hvorki
sem heilbrigður mannkynslausnari
né geðveikur.
Eysteinn Björnsson
I skugga heimsins
Ormstunga, 1999
41

Blóðbankinn óskar öllum blóðgjöfum
og velunnurum sínum gleðilegra
jóla og góðs komandi árs með þökk
fyrir hjálpina á liðnum árum
Starfsfólk Blóðbankans
BAINKININ
yefou mea hjartanu /
FmlSt af |óSatilkaðum.
Ekta pelsar á kr. 135 þús,
aldamóta/árshátíSadress 11.900,
samkvæmisveski,
handofin rúmfeppi frá 5.900,
handunnin húsgögn,
gamaldags klukkur og styttur,
samkvæmisveski,
dúkar og mottur í úrvali.
Sigurstjarnan
alla daga
tii jóla 10-21,
sunnudaga 13-18,
ÞoHálcsmessu 10-23
í bláu húsi við Fákafen.
Sími 588 4545.
alkar
\7
—. > .'v'DV l N;

virkir
viskíbörnin?
i
Fæst í öllum betri
Auglýsendur, athugið!
Smáauglýsingadeild
sfmi 550 5000
Opið:
Miðvikudaginn 22. desember, kl. 9-22.
Fimmtudaginn 23. desember,
Þorláksmessu. kl. 9-18.
Sunnudaginn 26. desember, kl. 16-22.
Lokað:
Aðfangadag
Jóladag
Síðasta blað fyrir jól kemur út
fimmtudaginn 23. desember.
Fyrsta blað eftir jól kemur út
eldsnemma mánudaginn
27. desember.
Gleðileg jóli
i