Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2002, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 25. MAÍ 2002
Fréttir DV
Sofnaði George Bush á
hryðjuverkaverðinum?
Bush Bandaríkjaforseti segist mót-
fallinn því að sérstök stjómskipuð
þingnefnd rannsaki hveming banda-
rísk stjómvöld meðhöndluðu viðvar-
anir um hugsanleg hryðjuverk í
Bandaríkjunum, sem fyrst komu fram
mánuðum fyrir hryðjuverkaárásimar
þann 11. september í fyrra, en leggur
þess i stað til að fram fari rannsókn
innan þingsins til að tryggja að mikil-
vægar upplýsingar leki ekki út. Þetta
kom fram á blaðamannafundi í Berlín
í fyrradag, sem haldinn var eftir að
Bush haföi ávarpað þýska ríkisþingið
í upphafi sex daga opinberrar heim-
sóknar sinnar til íjögurra Evrópu-
landa.
Bush undir miklum þrýstingi
„Ég tel nauðsynlegt að þingið fái að
vita allan sannleikann um það hvað
raunverulega gerðist og tel best að
leyniþjónustunefnd þingsins rannsaki
málið,“ sagði Bush sem er undir mikl-
um þrýstingi heima fyrir um að upp-
lýsa málið sem fyrst.
Þar fara þingmenn demókrata
fremstir i flokki, en Tom Daschle, leið-
togi þeirra í öldungadeildinni, þrýstir
mjög á um að óháð nefnd fari með
rannsókn málsins, en það er mat
margra að stjómvöld heiðu getað kom-
ið í veg fyrir hryðjuverkaárásimar ef
tekið hefði verið á málum með festu,
sérstaklega eftir að viðvörun barst inn
á borð forsetans þann 6. ágúst í fyrra
um áform Osama bin Ladens um flug-
rán í Bandaríkjunum.
„Þar sem við eigum enn í stríði
gegn hryðjuverkaöflunum, þá er það
mikilvægt að leynilegar upplýsingar
sem okkur bárust verði ekki gerðar
opinberar,“ sagði Bush.
Fyrsta viðvörunin
Fyrsta viðvörunin um að hryðju-
verkamenn væru hugsanlega að und-
irbúa sig fyrir árásir i Bandaríkjunum
bárust reyndar mun fyrr inn á borð
bandarískra stjórnvalda, eða í desem-
ber árið 2000, en þá varaði leyniþjón-
ustan, CIA, fyrst við ákveðnum gmn-
semdum um aukna starfsemi hryðju-
verkahópa.
Tveimur mánuðum síðar, eða í febr-
úar árið 2001, bárust svo ábendingar
frá bandarískum flugmálayfirvöldum
um grunsamlegan flugnema af arab-
iskum uppruna, sem nýlega hafði haf-
ið nám við bandarískan flugskóla, en
miðað við fram lögð prófskírteini þótti
flugkunnátta hans grunsamlega lítil
auk þess sem hann talaði mjög slæma
ensku. Við nánari eftirgrennslan töldu
flugmálayfirvöld að prófskírteini hans
væru ófölsuð. Um var að ræða Hani
Hanjour sem seinna reyndist hafa
stjómað vélinni sem flaug inn í Penta-
gon-bygginguna.
Vísbendingar um al-Qaeda
Um mánaðamótin apríl og maí
fengu stjórnvöld síðan inn á borð til
sín ákveðnar vísbendingar um hugs-
anlegar árásir al-Qaeda-samtakanna á
bandarísk skotmörk í Mið-Austurlönd-
um, Arabíuskaga og Evrópu.
Aðeins nokkrum dögum síðar, eða
11. maí, gefur bandaríska utanríkis-
ráðuneytið síðan út viðvörun til
bandarískra borgara búsetta erlendis,
um aukna hættu á hryðjuverkaárás-
um heittrúarhópa tengdum al-Qaeda-
samtökum Osama bin Ladens.
Þann 29. maí er aftur varað við því
sama og fólk hvatt til að vera vel á
verði, auk þess sem hvatt er til frekari
öryggisráðstafana.
I júní er bandarískum flugfélögum
send viðvörun um aukna hættu á flug-
ránum, auk þess sem utanríkisráðu-
neytið varar við aukinni hættu á
hryðjuverkaárásum um allan heim. í
kjölfarið er bandarísku sendiráðunum
í Senegal og Bahrin lokað af öryggis-
ástæðum.
Grunsamlegir flugnemar
í júlí fá stjómvöld inn á borð til sín
minnisblað ónefnds starfsmanns alrík-
islögreglunnar, FBI, í Phönix í Ari-
Bush í Berlín
Bush Bandaríkjaforseti var vei vakandi í Berlín þegar hann ávarpaði þýska
þingiö eftir að hafa oröið vitni aö mögnuðum mótmælaaögerðum gegn stefnu
Bandaríkjamanna í ýmsum málum.
zona, þar sem hann varar við auknum
fjölda flugnema af arabískum uppruna
við bandaríska flugskóla. Hann hvetur
til að málið verði rannsakað nánar og
varar við hættunni á að al-Qaeda
kunni að vera með það í undirbúningi
að koma útsendurum sínum að hjá
bandarískum flugfélögum í störf flug-
manna, öryggisvaröa og tæknimanna
með hryðjuverk i huga.
Áform Bin Ladens um flugrán
Yfirmenn FBI gefa málinu lítinn
gaum en senda frá sér viðvörun um
hugsanlegar hryðjuverkaárásir er-
lendis, auk þess sem ekki sé hægt að
útiloka þær heima fyrir.
í framhaldinu felur Bush Banda-
ríkjaforseti öryggisráðgjafa sínum,
Condoleezzu Rice, að meta ástandið og
vinna skýrslu um endurteknar viðvar-
anir. Þá skipar Þjóðaröryggisráð
BandaríKjanna sérstaka nefnd til að
rannsaka aukna hryöjuverkaógn og
hugsanlegar árásir í París, Tyrklandi
og Róm.
í ágúst, þegar líður að þeim tíma-
mótum að þrjú ár eru liðin frá árásun-
um á bandarísku sendiráðin í Kenía
og Tansaníu, varar bandaríska alríkis-
lögreglan, FBI, enn við aukinni hættu
á hryðjuverkaárásum og þann 6. ágúst
berst Bush skýrsla þar sem gerð er
grein fyrir hugsanlegum árásarmætti
al-Qaeda-samtakanna og áformum
Osama bin Ladens, þar á meðal
hugsanleg flugrán í Bandaríkjunum.
Moussaoui handtekinn
Þann 13. ágúst handtekur alríkislög-
reglan síðan Zacharias Moussaoui,
franskan ríkisborgara að alsírskum
uppruna, sem vakið hafði grunsemdir
flugkennara hjá Pan American-flugfé-
laginu við flugskóla félagsins í
Minnesota.
Peningaráð Moussaouis vöktu at-
hygli þeirra, en hann hafði lagt 6800
dollara í reiðufé á borð þeirra og beð-
ið um sérstaka flugþjálfun á stórar far-
þegaþotur, þrátt fyrir litla reynslu.
Þremur dögum eftir handtöku
Moussaouis, eða þann 16. ágúst, varar
alríkislögreglan við því að hryðju-
verkamenn kunni að hafa komið sér
upp birgðum handhægra vopna til að
nota viö flugrán og voru þar sérstak-
lega nefndir breyttir farsímar, lykla-
kippur og pennar.
Frönsku leyniþjónustunni tekst síð-
an að upplýsa að Moussaoui hafi verið
í slagtogi með íslömskum öfgamönn-
um og hlotið þjálfun i þjálfunarbúðum
al-Qaeda-samtakanna í Afganistan.
Hann var síöar ákærður fyrir að
hafa tekið þátt í undirbúningi hryðju-
verkaárásanna í Bandaríkjunum.
Erlent fréttaljós
Erlingur
Kristensson
blaöamaöur
Varað við árás á WTC
Seint í ágúst berst bandaríska út-
lendingaeftirlitinu síðan viðvörun frá
leyniþjónustunni, CLA, um að tveir
menn af arabískum uppruna sem
grunaðir voru um aðild að sprengju-
árásinni á bandaríska herskipið US
Cole í höfninni i Jemen, kunni að hafa
komist inn í Bandaríkin í þeim til-
gangi að vinna hryðjuverk. Það er síð-
an upplýst að annar þeirra, Khalid al-
Midhar, hafl komist inn í landið þann
4. júlí, en alríkislögreglunni tekst þó
ekki að hafa hendur í hári hans.
Þann 7. september, aðeins fjórum
dögum fyrir hryðjuverkaárásimar í
New York og Pentagon, varar banda-
ríska utanríkisráðuneytið enn við
árásum erlendis og nú á bandarískar
herstöðvar og byggingar í Japan og
Suður-Kóreu.
í kjölfarið varar liðsmaður alrikis-
lögreglunnar, FBI, sem yfirheyrt hafði
Moussaoui, við hugsanlegum ráða-
gerðum hryðjuverkamanna um að ráð-
ast á byggingar World Trade Center í
New York.
Af hverju var ekkert gert?
Miðað við atburðarásina er með
ólíkindum að stjómvöld skuii ekki
hafa gert neitt til að hindra hugsanleg-
ar árásir og stóra spurningin, af
hverju?
Ari Fleischer, talsmaður Hvíta
hússins, segir að óteljandi vísbending-
ar um hugsanlegar fyrirætlanir
Osama bin Ladens, hefðu iðulega ver-
ið ræddar á daglegum morgunfundum
Bush með fulltrúum CLA. Þar hefði
einungis verið rætt um hugsanleg
flugrán, en engum hefði dottið í hug
að þeim yrði flogið inn í eða á bygg-
ingar.
„Viðkomandi stofnunum var auð-
vitað tilkynnt um aðsteðjandi hættu,
en svo virðist sem viðvaranirnar hafi
ekki þótt nógu afgerandi til að taka
þyrfti sérstaklega á málinu og kannski
var treyst á að öryggiseftirlit væri þeg-
ar nægilegt," sagði Fleicher.
CIA undir væntingum
En hvaða lexíu hafa menn lært af
þessu vandræðamáli? Það er augljóst
að leyniþjónustan, CIA, hefur ekki
staðið undir væntingum og rækilega
sannast að lög og reglur gera henni
erfitt um vik heima fyrir. Það er því
eðlilegt að ráðamenn tali um endur-
skipulagningu og frekari tæknivæð-
ingu, þar sem tölvur muni leysa menn
af hólmi við vinnslu gagna og því ekki
lengur þörf á afburða hugsuðum á
borð við Hercule Poirot eða aðra
leynilögreglusnillinga heimsbók-
menntanna.
En svona eftir á að hyggja þá hefðu
fram komnar vísbendingar átt að
klingja einhverjum bjöllum hjá meðal-
spæjara, sem það reyndar gerði hjá áð-
umefndum alríkislögreglumanni frá
Arizona sem varaði við auknum fjölda
flugnema af arabískum uppnma.
Ekki vantaði visbendingarnar, held-
ur getuna og aðferðimar til að vinna
rétt úr þeim fyrir blessaðan forsetann
og hjálparkokka hans, sem nú hafa
ákveðið að setja á stofn 1600 manna
súpersveit innan alríkislögreglunnar,
til að fást við þessi mál og vinna að
frekari endurskipulagningu.
Vilja sjá leyniskjölin
Rannsóknamefnd öldungadeildar
þingsins hefur þegar hafið eigin rann-
sókn á því hvað fór úrskeiðis og eru
yfirheyrslur þegar hafnar. Bob Gra-
ham, formaður nefndarinnar segir
menn hoppandi vonda og vilji sé fyrir
því að fá botn í málið sem fyrst. „Við
megum engan tima missa og verðum
að vinna hratt,“ sagði Graham.
Á sama tíma hafa demókratar farið
fram á að fá afhent leyniskjöl varðandi
málið auk þess sem ýmsir aðstandend-
ur fórnarlamba hryðjuverkaárásanna
hafa farið fram á opinbera rannsókn.
Á móti saka repúblikanar demó-
krata um að nýta sér málið í póli-
tískum tilgangi og hafa repúblikanar
reyndar þegar blásið til gagnsóknar,
að mati ýmissa demókrata aðeins til
að leiða athyglina frá kjama málsins
með hræðsluáróðri um áframhaldandi
hryðjuverk.
Hryöjuverkamenn bíða færis
Ýmsir forystumenn repúblikana
hafa tekið þátt í umræðunni og meðal
annars þau Robert Mueller, yfirmaður
FBI, Condoleezza Rice, öryggismála-
ráðgjafi ríkisstjómarinnar, Dick
Cheney varaforseti, Colin Powell utan-
ríkisráðherra og Donald Rumsfeld
vamarmálaráðherra.
Þá blandaði talsmaður lögreglunnar
í New York sér í málið og sagði að FBI
teldi mögulegt að hryðjuverkamenn
væru nú þegar að undirbúa endur-
teknar árásir á borgina og hefðu Frels-
isstyttuna og Brooklyn-brúna meðal
annars í sigtinu. Sveit hryðjuverka-
manna sé talin hafa smyglað sér inn í
landið frá Mið-Ameríku og bíði aðeins
rétta tækifærisins.
Það er því ljóst að erfitt verkefni
bíður Bush Bandaríkjaforseta þegar
hann kemur aftur heim úr fjögurra
landa Evrópuheimsókn sinni til
Þýskalands, Rússlands, Frakklands og
Italíu, þar sem hann hefur eflaust eft-
ir fremsta megni reynt að tryggja
stuðning við áframhaldandi baráttu
Bandaríkjamanna gegn hryðjuverkum
í heiminum, auk þess sem hann notaði
tækifærið til þess að ganga formlega
frá nýgerðu tímamótasamkomulagi
við Rússa um frekari fækkun kjam-
orkuvopna, sem þeir Pootie Poot, eins
og Bush kallar Pútin, undirrituðu í
Moskvu í gær.
Erlendar fréttir vikunn,
Undirrituðu samning
Vladimír Pútín
Rússlandsforseti og
George W. Bush
Bandarikjaforseti
undirrituðu tima-
mótasamkomulag við
hátíðlega athöfn í
Kreml í gær. Þar er
kveðið á um að löndin tvö fækki lang-
drægum kjamaflaugum sinum um tvo
þriðju á næstu tíu árum. Samkomu-
laginu hefur verið lýst sem endanlegri
útfór kalda stríðsins. Bush og Pútín
munu ræða saman næstu þrjá daga og
víst er að baráttan gegn hryðjuverk-
um verður þar efst á blaði Bandaríkja-
forseta. Pútín mun einnig reyna að ná
fram efnahagslegum tiislökunum til
handa Rússum.
Grænlendingar fá hval
Alþjóða hvalveiðiráðið ákvað á
fundi sínum í Japan í vikunni að end-
umýja hvalveiðikvóta Grænlendinga
til næstu fimm ára. Ráðið felldi hins
vegar tillögur Bandaríkjamanna og
Rússa um að frumbyggjar þeirra í
Aiaska og Síberíu fengju að veiða
norðhvali, þeim til sárrar gremju. Þá
felldi ráðið einnig tillögu Japana um
að hvalveiðibannið frá 1986 yrði fellt
úr gildi. Fundur hvalveiðiráðsins ein-
kenndist af hatrammri valdabaráttu
hvalveiðisinna og hvalveiðiandstæð-
inga þar sem ásakanir um óheiðarleg
vinnubrögð flugu á báða bóga. íslend-
ingar gengu út af fundinum eftir að
aðildarumsókn þeima var hafnað í
upphafi vikunnar.
Slaknaði á spennu
Heldur slaknaði á
spennunni milli
kjamorkuveldanna
Indlands og Pakistans
undir vikulokin. Her-
menn þeirra skiptust
á skotum við landa-
mærin að hinu um-
deilda Kasmír og um tíma var ekki
annað að sjá en að stefndi i styrjöld
milli landanna. Vajpayee, forsætisráð-
herra Indlands, sagði við hermenn
sína þegar hann heimsótti þá að tími
úrslitaorrustunnar væri upp runninn.
Hann mildaði hins vegar orðaval sitt
þegar líða tók á vikuna og brá sér í
helgarfrí.
Varað við frekari árásum
Bandarískir ráðamenn kepptust í
vikunni viö að vara landa sína við því
að frekari hryðjuverkaárásir á Banda-
ríkin væru í uppsiglingu. Þeir sögðu
að spumingin væri ekki hvort, heldur
hvar og hvenær. Umræður þessar
spunnust í framhaldi af því að upplýst
var að Bush Bandaríkjaforseta hefði
borist viðvörun á síðasta sumri um að
hryðjuverkamenn væru að skipu-
leggja rán á bandarískum flugvélum.
Ýmsir hafa orðið til að velta því fyrir
sér hvort hægt hefði verið aö koma í
veg fyrir árásimar 11. september ef
viðvörunum þessum hefði verið gef-
inn meiri gaumur.
Sjálfsmorðsárásir í ísrael
Palestínskur sjálfsmorðsliði
sprengdi sjáifan sig og tvo ísraelska
borgara í tætlur í almenningsgarði í
bænum Rishon Letzion i nágrenni Tel
Aviv á miðvikudagskvöld. Hins vegar
fór sjálfsmorðsárás sem átti að gera á
næturklúbb i norðurhluta Tel Aviv á
fimmtudagskvöld út um þúfur. Örygg-
isvörður skaut sjálfsmorðsliðann tii
bana áður en honum tókst að aka bii
sínum hlöðnum sprengiefni inn í næt-
urklúbbinn.
Frændur deila
Anders Fogh
Rasmussen, forsætis-
ráðhema Danmerkur,
og ýmsir aðrir stjóm-
arliðar eru sármóðg-
aðir út í sænska ráð-
herra sem leyfðu sér
að gagnrýna stranga
útlendingastefnu dönsku stjómarinn-
ar. Pia Kjærsgaard, leiðtogi Danska
þjóðarflokksins sem er andvigur veru
innflytjenda í Danmörku og styður
ríkisstjórnina, gekk lengst í fýlunni
og lagði til að Svíum yrði meinað að
aka um Eyrarsundsbrúna yfir til Dan-
merkur. Leiðtogar dönsku stjómar-
andstöðunnar lýstu skilningi sinum á
gagnrýni Svía.