Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 2002
11
Skoðun
Washingtonbréf
lyftuferðina fylgdist ég betur með
fegurðardrottningunum. Það var
rétt hjá konunni, þær dvöldu á sama
hóteli og við, sólböðuðu sig og gerðu
sig enn sætari. Það brást ekki að all-
ar voru eins klæddar. Ég gaf mér
það að baðfataframleiðandi kostaði
keppnina. Við nánari athugun
komst ég að því að ég hafði verið of
dómharður. Þetta voru huggulegar
stelpur þótt þær stæðust engan sam-
anburð við Lindu. Fyrr má nú líka
vera.
Það var mikið tilstand við sund-
laugina þegar kom að krýningu ung-
frú strandar 2002. Ég fylgdist með úr
fjarlægð þegar þjónustulið dúkaði
borð, skreytti umhverfið með blóm-
um og tók til stóla fyrir drottning-
amar. Enga stúlknanna hafði ég hitt
í návigi eftir lyftuferðina góðu en sá
þó út undan mér að þær voru á þön-
um um hótelið, ýmist í baðfotum
eða kjólum. Taugaspenna setti aug-
ljós merki á meyjarnar. Það var
mikið í húfi. Titiliinn ungfrú strönd
beið hinnEur heppnu. Hinar fengju
eflaust snyrtivörur, tískufatnað og
sokkabuxur. Ólíklegt var að þeim
hlotnaðist ljósatími eins og tíðkast
hér á landi. í sólarlandinu var
enginn birtuskortur.
„Hver heldur
vinni?“ spurði ég konuna þegar við
gengum frá sundlauginni inn í hót-
elið. „Mér er nú ansi mikið sama
um það,“ sagði konan. „Ég vona
bara að sú sem vinnur njóti þess. Til
þess er leikurinn víst gerður. Ég
verð hins vegar að viðurkenna,"
bætti hún við, „að ég þekki þær
ekki í sundur.“
„Þessi er fallegust, ég má hundur
heita ef hún vinnur ekki,“ sagði ég
og gaut augunum að stúlku sem
kom í humátt á eftir okkur, klædd
bláum kjól. „Þetta er strandamaður
ársins, svo mikið er víst,“ hélt ég
áfram í þeirri fullvissu að stúlkan
skildi okkur ekki, „vel vaxin og and-
litsfríðari en hinar.“
Ljóðalestur?
Stúlkan varð samferða okkur
hjónunum í lyftunni. Hún var aug-
ljóslega spennt vegna stóru stundar-
innar sem fram undan var. Mér var
í mun að styrkja hana enda taldi ég
hana skara fram úr. „Hver eru
áhugamálin?" spurði ég, minnugur
þess að á heimaslóð eru ævinlega tí-
unduð áhugamál stúlkna í fegurðar-
samkeppni. Með spurningunni vildi
ég stuðla að því að hún mætti und-
irbúin til leiks, spyrðu dómarar
keppendur út úr. Spurningin var
sett fram á ensku í þeirri von að
ljónynja strandarinnar skildi það
tungmnál. Ég var ekki mæltur á
hennar.
Stúlkan horfði orðlaus á mig þar
sem viö stóðum í lyftunni. Sama
gerði konan mín sem sá ekki að mér
kæmu áhugamál keppandans við.
„Ég á við,“ sagði ég og beindi orðum
mínum beint aö bláklæddri fegurð-
ardísinni, „eru þau ljóðalestur, úti-
vist eða dans?“
Þetta eru þau áhugamál sem ís-
lenskir þátttakendur í fegurðarsam-
keppni nefna undanbragðalaust.
Fátt er alþjóðlegra en fegurðarsam-
keppni. Því gaf ég mér það að sömu
gildi væru við lýði i sólarlandinu og
á Fróni. Stúlkan fagra horfði í
gaupnir sér og svaraði ekki þótt ég
gæfi henni úrvalstækifæri til þess
að nefna ljóðalestur. Fátt hrífur
dómara í fegurðarsamkeppni meira
en slíkt svar.
Tilvonandi Strönd ársins flýtti
sér út þegar lyftan stöðvaðist. Ég
var ekki viss um að góður tilgangur
minn hefði hjálpað henni og þótti
það miður. Yngisstúlkan var enn
taugatrekktari að sjá þegar hún fór
úr lyfturmi en þegar hún sté um
borð.
„Þú ert ekki með öllum mjalla,“
sagði konan þar sem við horfðum á
eftir ungfrúnni. „Ha?“ hváði ég, enn
með hugann við áhugamál fegurðar-
drottninga, „það kann að vera ein-
hver munur hér og heima,“ tautaði
ég með sjálfum mér, „það er alls
ekki víst að ljóðalestur sé þeim efst
í huga á ströndinni."
11. september er að baki, eitt ár í
lífi fólks og þjóða sem hafa notað
siðustu daga tÚ að átta sig á nýjum
heimi. Vissulega breyttist hann fyr-
ir ári þegar fjórum farþegavélum
var rænt á austurströnd Bandaríkj-
anna og stefnt á einar þekktustu
byggingar heims. Næstu mínútur
þar á eftir voru í senn óraunveru-
legar og ólýsanlegar. Öryggið vék
fyrir ótta. Það kom hik á heims-
byggðina. Og menn spurðu sjálfa sig
og aðra hvað í ósköpunum væri að
gerast. Enda þótt ár sé talsverður
tími liggur svarið ekki fyrir. Og
mun líklega seint gera.
Bandarískur fræðimaður komst
vel að orði í einum af óteljandi um-
ræðuþáttum bandarísku sjónvarps-
stöðvanna í vikunni þar sem rætt
var um atburðina fyrir ári í sögu-
legu ljósi. Hann sagði að fjölmiðlar
og almenningur í Bandaríkjunum
væru byrjaðir aö púsla 11. septem-
ber inn í sögu sína. Þeim reyndist
það hins vegar erfltt, einfaldlega
vegna þess að fólskuverk af þessu
tagi passa ekki inn i söguna..it
does not fit in the history," sagði
fræðimaðurinn. Þetta er laukrétt.
Það er ekki hægt að leita að saman-
burði í sögunni.
Hryllingsópera
Það er morgunljóst að myndin af
einum hæstu turnum heims að
hverfa ofan í götuna verður ekki
máð úr huga fólks. í fyrsta sinni
horfði mannkynið á þúsundir farast
í beinni útsendingu, sekúndu eftir
sekúndu. í fyrsta sinn horfði mann-
kynið á sjónvarpið sitt breytast í
hreina og beina hryllingsóperu. Það
gleymist ekki. Og það gerir miklu
meira. Það býr til nýja mynd af
óvini fyrir stóran hluta heims-
byggðarinnar. Og eftir situr að þessi
sami óvinur er ósýnilegur. Hann
laumar sér inn í þvöguna á síðustu
sekúndunum í eigin lífi. Og svo
margra annarra.
Fólk er vant því að heyra af
sjálfsmorðsárásum fyrir botni Mið-
jarðarhafs. Tugir saklausra manna
eru að farast í hveiju sprengjutil-
ræðinu af öðru. Og árásarmennim-
ir telja að himnamir opnist þeim
þegar hvellurinn heyrist. Um árabil
hafa yfirvegaðar og friðsamar trúar-
kenningar múslíma verið misnotað-
ar í þessum viðbjóðslega tilgangi.
Þó aldrei fyrr eins og 11. septem-
ber á síðasta ári. Þrátt fyrir allt
mannfaUið í Tel Aviv og öðnnn
borgum ísraels verður ekkert í sög-
unni borið saman við atburðina í
New York og Washington fyrir ári.
Kollegarnir
Það er að mörgu leyti undarleg
tilfinning að sitja meðal erlendra
starfsbræðra uppi á sjöundu hæð
bandaríska utanríkisráðuneytisns í
hjarta Washingtonborgar og horfa á
minningardagskrá um atburðina
fyrir ári. Sjá blik í auga kollegans.
Horfa á víðtæka hluttekningu fólks
frá öllum heimshomum. Setjast
sjálfur niður og skrifa forystugrein
um ógnarveröld sem virtist í næsta
nágrenni fyrir ári, en stendur
skyndilega enn þá nær. Og þetta
hugsa blaðamenn frá íslandi og Úg-
anda, Malasíu og Kambódíu,
Mexíkó og Lettlandi á sama stað.
Heimurinn fer minnkandi. Það er
vitað. En óvíða sést það betur en á
skrifstofu erlendra fréttamanna í
útlendri borg. Þar sitja menn hver í
sinu horni og skrifa samtímasöguna
um leið og hún gerist. Horfa hver til
annars og spyrja hvort þetta og hitt
kunni aö vera einum of amerískt -
og spyrja einnig hvort löndum sín-
um komi við það sem fólk er að
hugsa á fjarlægum slóðum. Menn
jánka hver til annars. Og halda
áfram að skrifa, allir í hnapp. Á
svona stundum dregur til í landa-
kortinu. Allt sem menn hugsa er
nær þeim en nokkur fær mælt.
Ólíkar sögur
Og þær eru margar sögumar um
þver og endilöng Bandaríkin. Enda
þótt fólk af yfir 90 þjóðernum hafi
misst lífið i árásunum 11. septem-
ber misstu Bandaríkjamenn mest.
Og þar á meðal hluta af ímynd sinni
sem öruggt land sem flóttamenn frá
striðshrjáðum löndum dreymir um
að gera að framtíðarheimili sínu.
Harmsögumar heUtust yfir alla
Bandaríkjamenn í vikunni. Og les-
endur blaða og áhorfendur sjón-
varpsstöðva höfðu ekki undan að
taka við tilfinningum og trega fólks
sem missti og man. Margir höfðu á
orði að fullmikið væri munað.
Hver og einn jarðarbúi
horfði með sínum augum
á atburðina 11. septem-
ber. Heima á íslandi
fannst landsmönnum ná-
lœgðin mikil. Rétt hinum
megin hafsins var nokk-
ur hluti af heimsmynd-
inni að hrynja, heims-
mynd sem hafði virst
um aldir og œvi
nokkuð traust.
Gömul kona í Iowa sagðist vera
hætt að hugsa um þetta. Hún hefði
aldrei skiliö þetta og léti aðra um
það. Markaðsstjóri i New Jersey var
nýkominn úr ársleyfí eftir að hafa
helgað sig hjálparstörfum. Sex
bama móðir fór um með yngstu
dóttur sína í vagni en hún fæddist
nokkrum mánuðum eftir að maður
hennar fórst á 105. hæð suðurtums-
ins. Hann hafði alltaf dreymt um að
eignast sex böm eins og mamma
hans og amma. Starfskona símafyr-
irtækis grætur enn yflr samtalinu
við einn farþegann sem réðst til at-
lögu í flugi 93 yflr ShanksviUe.
Vandi forsetans
Ameríka man. Þetta voru ein-
kunnarorð vikunnar í Vesturheimi.
En lífið heldur áfram. Mikil ósköp.
Og raunar var ekki annað séð í vik-
unni sem er að líða en að mestur
hluti almennings í Bandaríkjunum
hafl hrist úr sér tregann og reiðina
og horfl björtum augum fram á við.
Samfélagsgerðin stóðst þessa árás.
Og vel það. í öllum helstu blöðum
vestra mátti lesa um það í vikunni
að efnahagur landsins hefði náð sér
á nokkrum vikum en ekki á
nokkrum árum eins og menn héldu
fyrir ári. Menn hafl um stund misst
fótanna en standi nú uppréttir.
Og blöðin skafa reyndar ekki utan
af því. í þvi ágæta blaði Inter-
national Herald Tribune sagði á mið-
vikudag að enda þótt Bandaríkjafor-
seti hefði sagt fyrir ári að fram und-
an væri ný og breytt barátta þá hefði
hún í reynd ekkert breyst. Enn væru
leyniþjónustumenn eitthvað að
bjástra en óvinurinn væri jafn ósýni-
legur og áður. Og næsta skotmark
hulin ráðgáta. Forsetinn yrði að gera
óvininn sýnilegri, annars gleymdi
þjóðin fljótt. Núna væri honum ekk-
ert mikilvægara en að gera almenn-
ingi stríðið gegn hryðjuverkamönn-
um skOjanlegt.
Stundum ekki
Þetta að lokum: íslendingar og
fólk um þvera kringluna eru ekki
aðeins hluti af heimsbyggð heldur
og heimshluta. Þar hugsar hver sem
nemur hans plássi. Hver og einn
jarðarbúi horfði með sinum augum
á atburðina 11. september. Heima á
íslandi fannst landsmönnum ná-
lægðin mikil. Rétt hinum megin
hafsins var nokkur hluti af heims-
myndinni að hrynja, heimsmynd
sem hafði virst um aldir og ævi
nokkuð traust. Heimsmynd sem ís-
lendingar þekktu af eigin raun, ekki
aðeins í gegnum sjónvarp og
söngva, heldur af veru sinni vestra.
Á þessum tímamótum, þegar um
fátt er annað talað en samstöðu og
sigurvilja gegn myrkustu öflum, er
nauðsynlegt að spyrja hvemig Vest-
urlandabúar sem stóðu næst at-
burðunum 11. september hefðu hag-
að sér í vikunni ef fólskuverkin
hefðu verið framin í öðrum heims-
hluta. Vísast hefðu stærstu sjón-
varpsstöðvar heims ekki þurft að
kalla út jafn mikið af fólki til að
ri^a upp og fylla minúturnar af
mögnuðum trega. Það deyja þús-
undir víða á hverju ári af völdum
illsku og ómennsku. Við kippum
okkur stundum upp við það. Stund-
um ekki.
DV-MYND ÞÓK