Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2002, Blaðsíða 43

LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 2002
Helgc)rblctö JÖ’V’
4~7 *
Fjöldi fólks var í grennd við Ground Zero þar sem björgunarmenn leituðu dag og nótt. Mann- Re>nir Trí>ustason, til vinstri, og Þorvaldur Örn Kristmundsson á vettvangi hörmunganna á
fjöldinn fagnaði björgunarmönnum með hrópum í hvert sinn sem þeir sáust við vaktaskipti. Manhattan fjórum dögun eftir að hryðjuverka menn flugu farþegaþotum á Tvíburaturnana.
Dagar sorgar og
haturs á Manhattan
Þegar við gengum inn í mannhafið á Manhattan var
greinilegt að fólki var brugðið. Hraðinn og spennan sem
venjulega einkenndi mannlíf heimsborgarinnar hafði vikið
fyrir doða. Þriðji dagurinn frá því árásirnar voru gerðar á
Twin Towers, „hjarta kapítalismans“ neðst á Manhattan-
eyju. Nístandi sorg var í hverju andliti og alls staðar var
fólk að tala saman. Enginn var að flýta sér og allir reyndu
að finna skýringar á því hvers vegna þúsundir manna
þurftu að gjalda með lífi sínu. Fram að þessu höfðu New
York-búar ekki séð annað eins mannfall gerast á sinum
slóðum. Slíkt gerðist aðeins annars staðar í heiminum.
Heimsmynd þeirrra var hrunin. Öryggið, þar sem óttinn
hafði fyrst og fremst verið bundinn við það að verðbréf
féllu í verði á Wall Street, var horflð.
í neðanjarðarlestinni á leið á hótelið var andrúmsloftið
undarlegt. Flestir gáfu kost á augnsambandi sem sex mán-
uðum fyrr var óhugsandi. í mannhafi milljónaborgarinnar
reyndi hver og einn að halda örlítilli fjarlægð frá næsta
manni. Undarlegt í augum íslendings sem er vanur viðáttu
en skiljanlegt þegar hugsað er til þess að íbúar Manhattan
eru stöðugt á ferli í mannhafi. Nú var allt annað uppi á ten-
ingnum og fólk hafði með skelfilegum hætti verið minnt á
það hversu ótrygg tilvera mannsins er. Auður og hagsæld
skipta engu máli þegar staðið er á þröskuldi dauðans. í
lestinni sýndu allir tilfinningar eða doða. Enginn hló eða
brosti og gömul kona með tvo plastpoka sína grét lágum
rómi og axlir hennar kipptust til í ekka. Kaupsýslumaður
með Rolexúr, í teinóttum 500 dollara jakkafötum, með leð-
urskjalatösku og í glansandi skóm klappaði heimilislausu
konunni á öxlina og mælti huggunarorð. Hinn ríki og sá
heimilislausi áttu skyndilega samleið og allir voru að
hugsa um það sama; þá sem fórust í Tvíburaturnunum.
Reykt á bensínstöð
Þegar við komum upp úr neðanjarðarstöðinni á 52.
stræti rigndi. Fæstir ganga þó með regnhlífar enda skiptir
það fólk ekki máli þótt það blotni. Ekkert kemst að nema
sorgin og nagandi óvissa. Tveimur dögum síðar má enn
frekar merkja þetta. Rusty er eiginkona lögreglumanns
sem vinnur við að dreifa mat til björgunarmanna. Hjálpar-
fólkið hefur lagt undir sig bensínstöð sem er inni á lokuðu
svæði i grennd við Ground Zero. Þegar DV ræðir við Rusty
sest hún við eina bensíndæluna og kveikir sér í vindlingi.
Rusty gefur ekkert út á viðvaranir um það að hætta kunni
að steðja að henni. „Ekkert skiptir máli í samanburði við
það sem gerðist 11. september," segir hún og dregur að sér
reyk. Rusty hatar engan en hún dáist að slökkviliðsmönn-
um og lögreglu. „Ég skil betur í dag í hverju starf manns-
ins míns felst,“ segir hún.
Japönsk kona vann einnig að hjálparstarfi. Hún var um
sjötugt og sagði blaðamanni æðrulaus að hún hefði áður
lifað hörmungar. Sem barn í Japan varð hún vitni að
kjarnorkuárásinni á Hiroshima og slapp. Nú slapp hún
aftur þrátt fyrir að hafa verið i næsta nágrenni við World
Trade Center. Hún dreifði mat og drykk til björgunar-
manna með bros á vör. Merkilegt hvað lagt er á sumt fólk.
Hún lætur i Ijósi aðdáun á slökkviliðsmönnunum. Og það
hugsa fleiri þannig. I leit að huggun verður fólki hugsað til
þess hverjir hafi sýnt mesta hetjulund. Stór hluti slökkvi-
liðsmanna borgarinnar fórst þegar turnarnir hrundu eftir
að eldurinn hafði brætt í sundur burðarvirki þeirra. Fjöl-
margar sögur urðu til um hetjulund einstakra slökkviliðs-
manna og fólkið fann hetjur. Gegnt hótelinu sem við gist-
um á var ein fjölmargra slökkvistöðva á Manhattan. Á
sumum þessara stöðva hafði meirihluti slökkviliðsmann-
anna farist. Vegfarendur sem leið áttu um voru margir
með blóm sem þeir settu við myndir af slökkviliðsmönnum
sem saknað var. Stöðugur straumur fólks var að stöðinni
og eftirlifandi slökkviliðsmenn voru faðmaðir.
Hatrið gýs upp
Dagana á eftir breytist andrúmsloftið. Sorgin og doðinn
víkja fyrir reiði og hatri. Fólk hafði fundið hetjurnar á
meðal lögreglumanna og slökkviliðsmanna en nú hófst leit-
in að sökudólgum. Það hafði vakið athygli okkar Islending-
anna að svo virtist sem allir væru eitt. í New York býr fólk
alls staðar að úr heiminum og glögg skil hafa verið milli
hvítra, svartra og gulra. Við árásimar breyttist þetta og
skyndilega urðu allir eitt. New York-búar fundu samhljóm
í sorginni og litaraft, stétt eða trúarskoðanir skiptu ekki
máli en þó með einni undantekningu. í sömu andrá og
þjóðerniskenndin tók völdin í framhaldi af sorg og reiði
fannst óvinurinn. Hryðjuverkamennirnir sem flugu far-
þegaþotunum eins og lifandi sprengjum á turnana og
Pentagon í Washington D.C. voru múslímar og nóg var af
trúbræðrum þeirra í New York. Hatrið beindist að
múslímum og það varð strax sýnilegt. Leigubílstjóri með
vefjarhött sagði okkur frá því að þegar hefðu þrír arabar í
leigubilastjórastétt verið myrtir og gengið hafði verið í
skrokk á tugum þeirra. „Fólk neitar að borga og sumir
hrækja á okkur,“ sagði bilstjórinn sem búið hafði á Man-
hattan í 20 ár. Hann sagði ástandið vera hræðilegt og að
hann væri hræddur við farþega sína. Seinna þennan sama
dag fer blaðamaður DV upp í annan leigubíl en að þessu
sinni með hvítum bílstjóra. Með skírskotun til samhygðar
bílstjóranna er fitjað- upp á því að voðalegt sé að leigubíl-
stjórar séu myrtir vegna trúarskoðana sinna einna. Bíl-
stjórinn brást ókvæða við og sagði að „réttast væri að
smala öllum andskotans aröbunum upp í rútur og fara með
þá yfir landamærin til Kanada.“ Næstu mínúturnar talaði
hann af sannfæringarhita um arabana sem veittu hryðju-
verkamönnum skjól og ættu þess vegna að gjalda fyrir;
helst með lífinu.
Það er blaðamanni óskiljanlegt hvers vegna réttlætanlegt
er að myrða leigubilstjóra á Manhattan en svona var and-
inn fimm dögum eftir árásirnar. Alls staðar mátti greina
þjóðerniskenndina. Stórt svæði í kringum rústir Tvíburat-
urnanna var lokað en smám saman voru göturnar opnað-
ar. Alls staðar voru sölumenn með bandaríska fána eða
boli sem vísuðu til þjóðerniskenndar. Hefndarhugur, sorg,
aðdáun og allar mögulegar tilfinningar tóku við af doðan-
um.
Baráttuvilji
Þá sex daga sem DV var á Manhattan mátti sjá borgina
vakna aftur til lífsins eftir áfallið skelfilega að morgni 11.
september. Þegar sá timi rann upp að halda skyldi heim til
Islands var mannlífið þegar orðið allt annað. Sorgin var
vissulega til staðar enn þá en baráttuviljinn sem harðgerir
ibúar borgarinnar eru þekktir fyrir hafði látið á sér kræla
að nýju. Sumir ákváðu að visu að flytja og yfirgefa borgina
en aðrir vildu bretta upp ermar og gera borgina aftur eins
og hún var. Fyrir okkur íslendingana sem ekki þekkjum til
hryðjuverka nema af fréttum var ákveðinn léttir að snúa
heim á ný. Sex dagar á Manhattan höfðu verið lærdómsrík-
ir og ógleymanlegir en það fylgdi þvi tilhlökkun að komast
aftur heim til íslands í rólegheitin. Eða eins og rithöfund-
urinn Ólafur Jóhann Ólafsson, sem búið hefur í New York
í 15 ár, orðaði það þá kenna svona atburðir fólki það hve
„eftirsóknarverður hversdagsleikinn er“.
-rt