Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2002, Qupperneq 44

Mi 48
Helcjdrhlað I>V
LAUGARDAGUR 1-4. SEPTEMBER 2002
Fortíðin
er stundum fín
- steinuð hús á Islandi
Móttökuhús Hitaveitu Suðurnesja, Eldborg í Svarts-
engi. Þar er hin svokallaða völun notuð í fyrsta sinn
að einhverju inarki.
t.d. kvars og silfurbergs, og Kornelíusar Sigmunds-
sonar múrarameistara.
Guðjón Samúelsson, sem vann mikið og vel met-
ið starf, fékk tímabundið einkaleyfi á steiningu en
hún er dæmi um íslenskt hugvit og handverk. Enn
fremur er hún gilt framlag til byggingarlistar og
byggingartækni. Reynsla a.m.k. sex áratuga sýnir
að steiningin er sú gerð steypuyfirborðs sem
reynst hefur hvað best og ber lágan viðhaldskostn-
að til langs tíma litið.
Flestir kannast við íslensk hús eða önnur mann-
virki sem eru með sérstæðu yfirbragði vegna þess
að útveggir eru þaktir með ljósum eða misdökkum
stein- eða skeljamulningi. Þetta gæti verið skóla-
hús, viti, sjúkrastofnun, fjölbýlishús eða virðulegt
tvíbýli; jafnvel heildstæð götumynd.
Umrædd útveggjahúðun steyptra húsa er nefnd
steining eða skeljun og hún er séríslensk aðferð.
Guðjón Samúelsson, arkitekt og húsameistari rík-
isins, þróaði hana og naut til þess ráðgjafar t.d.
Guðmundar Einarssonar, listamanns frá Miðdal,
sem bent hafði á ýmsa notkun íslenskra steinefna,
Hnitbjörg, Listasafn Einars Jónssonar á Skólavörönholti, voru endurstuinuð fyrir nokkrum árum, meðal ann
ars með íslensku kvarsi. Einar tciknaði sjálfur sitt hús
Frá vinsældum til gleymsku og endumýj-
unar
Steining hófst til vegs og virðingar á fjórða ára-
tug 20. aldar og i fáeina áratugi voru hús steinuð
og skeljuð um allt land. Margar opinberar bygging-
ar höfðu að lokum verið steinaðar og á það líka við
um allstóran hluta íbúðarhúsa og stórar einka-
byggingar. Steining einkennir hverfi í Reykjavík
og götur víðar á landinu. Finnst mörgum að stein-
ingin ljái byggingum og húsasamstæðum heillegt
og þokkafullt yfirbragð.
Þegar kom fram á sjöunda áratug 20. aldar var
aðferðinni tæpast beitt og lá viö að þekkingin tap-
aðist. Eftir 1990 var steiningin endurvakin og not-
uð við nokkrar nýbyggingar og viðamiklar við-
gerðir eldri húsa. Á sama tíma hefur þörfm á við-
haldi steinaðra útveggja aukist, enda elstu húsin
orðin hartnær 70 ára. Margar viðhaldsaðferðir
hafa skotið upp kolli en því miður sumar misráðn-
ar og allvíða hefur útliti húsa verið spillt eða upp-
runaleg áferð útveggja skemmd eða eyðilögð.
Einnig hefur komið fram ný aðferð við veggja-
húðun, skyld steiningu, svonefnd völun.
Sjónmemitaarfleifð?
íslensk byggingararfleifð er ekki stórbrotin en
merkileg og á stundum sérstæð. Nægir að nefna
þar skálabyggða sögualdarbæi, jarðhýsi, stærstu
stafkirkjur miðalda á Norðurlöndum, burstabæi
síðari alda, hlaðin steinhús, nýklassísk bárujáms-
og timburhús og steinsteypt íbúðarhús með ný-
klassísku eða funkisyfirbragði frá árunum
1915-1950, nýleg hús einkaaðila og loks ýmsar op-
inberar byggingar 20. aldar.
Hér á landi hefur rysjótt veðurfar, skortur á
varanlegu byggingarefni, lítill áhugi samtímans á
gömlum húsum, en mikill áhugi á nýjungum, leitt
til þess að íslendingar eru fátækari að arfi á sviði
húsbygginga en flestar Evrópuþjóðir. Fjöldi
merkra bygginga og húsa með varðveislugildi er
horfinn. Líklega vegur stutt ending byggingarefn-
isins, þ.e. torfs og timburs, mjög þungt. Stundum