Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 160

160
FRÁ HALLGRÍMISCHEVING
nöfn]. Hét karlmaðurinn Askur, en konan Embla, og ólst þaðan af mannkindin, sú er
byggðin var gefin undir Miðgarði. —
I þessari sömu Eddu eru Borssynir nefndir Oðinn, Vili og Vé. Ef vér liins vegar ber-
um þetta saman við 18. vísu Völuspár, hinn eina stað í Eddukvæðum, þar sem greinl
er, hvernig menn voru skapaðir og hverjir gerðu það, verðum vér þegar varir við
ósamkvæmni, því að þar er sköpun manna eignuð þremur ásum, Öðni, Lóður og Hæni,
en af þeim var Óðinn einn sonur Bors. í 4. vísu Völuspár eru Borssynir aftur á móti
sagðir liafa skapað heiminn. Edduhöfundi hefur sennilega hrugðið við það, að Völu-
spá skyldi ekki láta liina sömu guði, er skópu heiminn, jafnframt skapa mennina. En
einkum hefur honum þótt það harla grunsamlegt, að svo merkilegt verk sem sköpun
manna skyldi falið á hendur slíkum guðum sem Hæni og Lóður, þar sem afar lítið
kveður að hinum fyrra í norrænni goðafræði og nafn hins síðara kemur livergi annars
staðar fyrir. Hann hefur því hugsað sér að bæta hér um Völuspá á þann veg að láta
Borssyni skapa hvort tveggja, heim og menn, í þeirri trú, að það væri einungis á færi
þeirra, er heiminn skópu, að skapa menn. En með þessari belrumbót, er hann þannig
hugðist gera, reið hann einungis hnútinn fastar í stað þess að leysa hann. Það verður
nefnilega ekki sannað, að höfundi Völuspár hafi orðið neitt á, þótt hann teldi aðra
guði hafa skapað mennina en þá, er skópu heiminn. Það var í sjálfu sér alls ekki frá-
leitt, og vér þekkjum ekkert goðakvæði, er sýni oss fram á hið gagnstæða.1 Ég hika
ekki við að ganga að því vísu, að Völuspá hafi rétt fyrir sér, en vitnisburður Eddu fái
af þeim ástæðum, sem raktar hafa verið, ekki staðizt. Hins vegar er sú ekki einungis
skoðun mín, heldur er ég fullkomlega sannfærður um það, að nöfn ása þeirra, er sam-
kvæmt Völuspá stóðu að sköpun manna, eru úr lagi gengin og þeim hefur verið ruglað
saman. Ég skal reyna hér á eftir að færa sönnur á þetta og sný mér nú að efninu.
Völvan segir oss, að þrír æsir tækju þátt í sköpun manna og þeir væru Óðinn, Hænir
og Lóður, og hefði hver þeirra lagt sitt til. Ég læt völuna sjálfa segja frá því, hvað
hver einn lagði til:
Önd gaf Óðinn,
óð gaf Hænir,
lá gaf Lóðr [réttara Lóðurr]
ok litu góða.
1 Þegar vér hugleiðum, hversu guðirnir hafa að hyggju forfeðra vorra sameinazt um að skapa
hina fyrstu menn og hver þeirra iagt liinu nýja sköpunarverki til þá fullkomnu hæfileika, cr
þeir voru gæddir í svo ríkum mæli, hlýtur oss að verða liugsað til hinnar dýrlegu goðsagnai
um Pandóru hjá Hesiodusi í verki lians Erga kai Hemérai [þ. e. Annir og dagar], þar sem ein-
mitt er farið eins að. Frá sköpun þessarar kvenveru segir á þessa leið [HaOgrímur notar latínu-
heiti hinna grísku guða]: Vulcanus gerir líkama hennar af leir og lætur hana í ásjónu vera líka
hinum himnesku gyðjum, fær henni mál og þrótt, Mínerva klæði og skraut, Þokkagyðjumar og
Sannfæringin armband, Árstíðirnar flétta vorhlómasveig um vanga hennar, en Mercurius eykur
í munnsvipinn sætum og sviksamlegum dráttum.