Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 166

166
FRÁ HALLGRÍMISCHEVING
hið fyrsta aS gjöra generalregistur yfir allt saman, því án þessa getur ein íslenzk orð-
bók aldrei komizt til neinnar ákjósanlegrar fullkomnunar, og er þó samt eftir philo-
sophice að niðurraða merkingum orðanna og leiða þær rétt út af dæmunum á hvörj-
um stað, sem er meira en eins manns verk, ef allt skal vera vel. Aungvum algjörlegum
skáldaorðum hefi ég gefið rúm í mínu samsafni, því menn ættu að hafa sérskilda orð-
bók yfir þau.
Um þetta hefi ég fyrir þá sök verið svo margorður, að Rask skrifaði mér í sínu
síðasta bréfi, að það stæði á mér, að hann ekki gæti látið fara að prenta þá Lag-
færing og orðaviðbót, er hann hér í landi hefði gjört við Lexicon Síra Björns. Af
þessu sérðu þá, að honum eða þeim, sem hans umboð á hendi hefur, sem þú másk
ert, ekki tjáir að bíða eftir mér.“
Þess var ekki að vænta, að Rask innti Hallgrím eftir tillagi hans fyrst um sinn, því
að snemma árs 1818 lagði hann af stað í austurförina miklu til Finnlands, Rússlands,
suður yfir fjallið Kaukasus og allt austur á Indland og sneri ekki heim úr þeirri ferð
fyrr en 1823. Ýmsir urðu til að fag na heimkomu hans og meðal þeirra Sveinbjörn
Egilsson, er skrifaði honum frá Bessastöðum 7. ágúst 1823. í því hréfi segir Svein-
björn Rask það m. a. í fréttum, að hann hafi eftir komu sína til íslands (1819) feng-
izt sér til skemmtunar við vísnaskýringar og loks farið að búa sér „til dálitla orðbók
yfir vísurnar í Snorra-Eddu og sumum prentuðum sögum'k1
Ári seinna í bréfi til Carls Christians Rafns 26. júlí 1824,2 ræðir Sveinbjörn við
hann um uppkast að skáldamálsorðabók sinni og kallar hana ófullkomna tilraun. En
þeir Rask og Rafn létu hann ekki úr þessu í friði, heldur hvöttu hann óspart til að
halda orðabókarverki sínu áfram. Sveinbjörn víkur stundum að orðasöfnun Hallgríms
Schevings, m. a. í bréfi til Rasks 15. ágúst 1825,3 þar sem hann segir: „Eg held maður
gæti hleypt fram af sér að hugsa upp á prósaísku orðabókina, því dr. Scheving hefir
alltaf verið að safna til hennar, og að því er liann ennþá, og að því verður hann, og
væri því bezt að fá hjá honum safnið, þá fram líða stundir.“
I yfirlitsgrein um íslenzk orðabókarstörf á 19. öld, er dr. Jakob Benediktsson birti
í Andvara 1969, getur hann sér þess til, að Rask hafi reynt að fá orðasafn Hallgríms
og væri handritið Lbs. 220 8vo árangur af slíkum tilmælum. Ljóst sé, að Hallgrímur
Scheving hafi átt þelta handrit, sem sé hreinrit með hendi annars manns, því að hann
hefur víða skrifað í það viðbætur og leiðréttingar. Þá sýni tilvitnanir í bækur, að
handritinu sé lokið skömmu eftit 1830 eða um svipað leyti og Rask dó (1832), og
hafi þá komið afturkippur í allt saman, Hallgrímur varpað í svipinn frá sér hug-
myndum um að koma safninu á framfæri.
Allar líkur benda þannig til, að Rask liafi rifjað upp fyrri tilmæli sín við Hallgrím
um tillag hans til fyrirhugaðrar viðbótar við orðabók Björns Halldórssonar, því að
1 Breve fra og til Rasmus Rask, udgivet ved Louis Hjelmslev, Kbh. 1941, II 74.
2 Ny kgl. saml. 1599 fol. C. C. Rafns Papirer I, 1.
3 ÍB. 94 4to.