Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Blaðsíða 153

HANDRITIÐ GERM. QUART. 2065
153
fellsblöðin aS framan og aftan með hóffjaSranótunum. Slík messubókarblöS voru
ekki lengur notuS í lúterskum kirkjum. Því er ég efins um, aS Jón biskup Arason hefSi
notaS þau fyrir hlífSarblöS — eSa postulamyndir í leSri í staS dýrlinga. BókargerSin
bendir því vissulega til þýzks kunnáttumanns, en Björgvin var sem kunnugt er höfuS-
bækistöS ÞjóSverja á NorSurlöndum út miSaldir.
Þá erum viS komin aS þeim mönnum, sem höfSu aSsetur í Björgvin um þær
mundir, en urSu erindrekar Danakonungs eSa höfuSsmenn hans á íslandi, en þaS eru
þeir bræSur, Kristófer og Páll Hvítfeld. Ég vitna í SigurS Þórarinsson í grein hans:
„SigurSur Stefánsson og Islandslýsing bans“ í Tímariti Máls og menningar, 1. h. 1946,
6 (um kort S. St. frá 1590): „VitaS er t. d., aS Christopher Huitfeld, sem var hirS-
stjóri 1542—<16, flulti héSan til Noregs gamlar lýsingar af siglingaleiSum, ritaSar
á latínu og norrænu og kort yfir siglingaleiSir lil Grænlands.“ Enda þótt ég þekki
ekki heimild SigurSar Þórarinssonar, efast ég ekki um, aS hann hafi eitthvaS fyrir sér
í þessu. Sem sé, áhugi Dana á norræmnn ritum var þá þegar vaknaSur.
Þá er aS geta þriSja Hvítfeldsins aS nokkru, sagnaritarans og ríkiskanzlarans Arild,
d. 1609. Hann erfSi ekki aSeins föSur sinn, Kristófer, heldur og föSurhróSur, Pál
höfuSsmann, og móSurbróSur sinn Herluf Trolle. Um þaS stendur í Dansk biografisk
Leksikon VIII, 148: „Desuden havde han alt længe med Flid forpget de historiske Sam-
linger, han havde arvet efter Herluf Trolle . . .“. Arild Hvítfeld er fæddur í Bergen
1546, þ. e. ári áSur en hdr. Gq er bundiS inn. í sambandi viS aSalhandrit Konungs-
skuggsjár segir L. Holm-Olsen, aS A. H„ sem ólst upp í Bergen til 10 ára aldurs, sé
fyrsti kunnur eigandi þess (AM 243 ba fol.), og getur þess hls. 21, aS „hann eide
flere gamle norske codices“.
Þá má geta þess, aS ÞorvarSur lögmaSur Erlendsson á Strönd í Selvogi átti eitt
íslenzkt handrit af Konungsskuggsjá, AM 243 a (L. H-O. 1952, 15), en liann var
kvæntur Kristínu Gottskálksdóttur og andaSist í Noregi 1513.
Ómótmælanlega hníga rök aS því, aS Gq hafi ekki veriS bundiS inn á íslandi. Til
þess bendir bæSi bókargerSin sjálf og eins upphafskaflar safnsins, lagabálkarnir á
dönsku 325 bls. aS lengd, sem upphaflega hafa skoSazt sem aSalefni þess. Beinist þá
athyglin framar öllu aS Björgvin sem ritunarstaS þessa hluta, þar sem Hvítfeldarnir
höfSu húsbóndavöldin. ÖSru máli virSist mér gegna um Konungsskuggsj á og íslenzku
réttarbæturnar. Þar hljóta forritin aS hafa legiS á íslandi. Og því er sá hluti skrif-
aSur, eftir aS bókin er komin til íslands. ÞaS liggur nokkuS beint viS aS álykta, aS
dönsk-norsku lögin hafi veriS skrifuS fyrir embættismann, sem gæta þurfti laga og
réttar. íslendingar höfSu aftur á móti meiri áhuga á sögulegum fróSleik, en hæta þó
viS réttarbótum skv. tilgangi bókarinnar. Þetta á vel viS útgerS Páls Hvítfelds hér á
Islandi, þótt mikill hermaSur væri. Erlendur lögmaSur á Strönd er og líklegur til aS
hafa átt handrit eSa a. m. k. haldiS eftir handritum föSur síns, einkum þeim,
sem lagalegs eSlis voru, þótt hann væri ekki síSur kunnur aS afglöpum en embættis-
verkum, svo sem lesa má í íslenzku fornbréfasafni. En Erlendur er einnig starfandi