Vísbending - 18.12.2004, Blaðsíða 26

VÍSBENDING ÁRSINS
Tuttugasti og annar árgangur Vísbendingar slær nú lokahl.jóminn. Feita prímadonnan
syngur síðustu aríuna, síðustu nóturnar. Hún er öll hin glaðlegasta enda helúr árið verið
farsælt en átakamikið. Gríðarleg uppsveifla á hlutabréfamarkaði, þar sem hankarnir og
útrásarfyrirtækin liafa leikið lykilhlutverkið, hefur sett svip sinn á Island á árinu. Skulda-
staða fyrirtækja og heinúla, aukinn viðskiptahalli, vaxandi verðbólga og vaxtahækkanir
Seðlahankans hafa verið efnahagsáhyggjuel'nin en þensluáhrif stóriðjuframkvæmda
hafa smám saman verið að aukast. Vaxtafrelsið fékk andlitslvftingu á árinu þegar vextir
á íbúðalánum voru lækkaðir og lánshlutfallið fór í ItK)%. Samráð og hringamyndun var
einnig áberandi uinræða, fjölmiðlafrumvarpið var kæft í fæðingu en samráðsmál olíu-
félaganna vakti á ný athygli á íslenskri fákeppni. Umræðan um hlutverk stjórna fyrir-
tækja komst í brennidepilinn. A erlendum vettvangi var það hækkandi olíuverð, Iraks-
krísan, uppgangur í Kína og á Indlandi, forsetakosningar í Bandaríkjunum og stækkun
Evrópusambandsins sem vakti hvað mesta athygli. ÞetUi var viðburðaríkt ár.
Vísbending leitaði eins og endranær víða fanga og naut aðstoðar helstu sérfræðinga
landsins í viðskipta- og efnahagsmálum. Margir þeirra skrifuðu athygliverðar greinar,
eins og Guðmundur Magnússon, Ólafur Klemensson, Sigurður Jóhannesson, Þórður
Friðjónsson og Þorvaldur Gylfason svo að einungis fáeinir séu nefndir. Að venju hélt
Benedikt Jóhannesson pennanum á lofti í öðrum sálmum Vísbendingar. Kitstjóri vill
þakka þeiin sem skrifað hafa í Vísbendingu á árinu fyrir framlag þeirra. Hér á eftir má
sjá glefsur úr því sein skrifað var.
• Þjóðarbúskapurinn og ríkið
Margaret Thatcher sagði mikið atvinnuleysi
í upphafi stjómarára hennar stafa af því að
efiiahagslífið þyrfti að endurnýjast eftirþann
skaða sem margra ára tekjustefna hefði
valdið. Skyldu slík eftirköst híða íslendinga
þegar þensluskeiðinu lýkur?
Sigurður Jóhannesson (Skínandi horfur).
Hugarfarið á mörgum bœjum virðist vera á
þá lund aðfesta eigi í lög þrengra umhveifi
en ástœða er til — og jafnvelþrengra en ann-
ars staðar er aðfinna. Varað er við þessum
viðhotfum hérog hvatt til þess að leitað verði
hagkvœmra lausna á þeim viðfangsefnum
sem hlasa við í anda þess hugarfars sem kom
íslandi ífremstu röð á sviði efnahagsmála í
heiminum á síðustufimmtán árum.
Þórður Friðjónsson
(Bilið brúað - og gott betur).
Búvemdarkostnaðurinn hér heima, 15
milljarðar króna 2003, nemur nœrri 2%
af landsframleiðslu. ... Til viðmiðunar er
skerfur landbúnaðarins til landsframleiðsl-
unnar 1,4%. Með öðrum orðum: búvemdin,
þótt hún sé vanmetin, kostar meira en land-
búnaðurinn skilar til þjóðarbúsins.
Þorvaldur Gylfason
(Búvemd: er loksins að rofa til?).
Samkvcemt tölum EJhahags- og framfara-
stofhunarinnar, OECD, jukust skatttekjur
hins opinbera á Íslandí úr tœpum 32% af
landsframleiðslu árið 1990 í rúm 40% árið
2003. A sama tíma jókst skattheimta í löndum
OECD um 1-2% aflandsframleiðslu.
Sigurður Jóhannesson (Skattahækkanir).
Verðmœti innfluttra olíuvara nam rúmlega
16 milljörðum króna á seinasta ári. Aœtla
má að olíureikningur þjóðarbúsins muni
hœkka um 6 milljarða króna á þessu ári og
fara í um 22 milljarða króna. Sem hlutfall
af heildarinnflutningi nam olíuvöruinnflutn-
ingurinn um 7,5% á seinasta ári. Islenska
hagkerfið er reyndar mun minna háð inn-
fluttum orkugjöfum en flest önnur hagkerfi.
Ólafur Klemensson
(Olíuverð og þjóðarbúskapurinn).
En einna undursamlegust er þó útrás
íslenskra fyrirtœkja á erlendan markað
sem þau hafa nú óheftan aðgang að. Eg hef
stundum haft á orði að Island vœri of lítið
fyrirheUabú og athafnaþrá Islendinga. Hag-
vöxtur á Islandi nœstu árin er tryggður með
miklum orkuframkvœmdum en til langframa
kœmi ekki á óvart þótt afrakstur aferlendri
starfsemi tœki við afþeim sem tekjulind.
Guðmundur Magnússon (Afram veginn).
• Krónan og vextir
Enn eimirþó eftirafþeirri hugsun hjá sumum
stjómmálamönnum að þeir séu slyngari en
markaðurinn í því að skipa málum á betri
veg. A ég þarekki hvað síst við tryggðþeirra
við islensku krónuna og vaxtavisku þeirra.
Guðmundur Magnússon (Ahættustýring í
ólgusjó heimsviðskiptanna).
Viðskiptahallinn var 4,1% á síðasta ári og
er áœtlað að hann verði 7,3% í lok þessa
árs. Fjármálaráðuneytið spáir enn fremur
að hallinn haldi áfram að vaxa og verði
11% á nœsta árí og 13,5% árið 2006. Efsú
spá rœtist er það einn mesti viðskiptahalli í
utanríkisverslunarsögu Islands. Þá er það
spurning hvort krónan þolir álagið.
Eyþór ívar Jónsson
(íslenskurhalli og krónan).
Það er snjallt útspil hjá bönkunum að bjóða
íbúðarfjárfestum upp á erlend lán. 1 fyrsta
lagi sýna þeir lántakendum og öðrum svart
á hvítu að tiltölulega háir útlánsvextir í
íslenskum krónum eru að mestu til komnir
vegna þess að innlend lántaka þeirra er dýr
og erlend lántaka felur í sér gengisáhœttu
sem þeir verða að bœta sér upp með vaxta-
álagi.
Guðmundur Magnússon
(Upphafið á endalokum krónunnar?).
Það eykur á óvissu um gengi krónunnar að
hún er ein íheiminum á sínu litla myntsvœði.
Það þarf mjög litlar breytingar áframboði
og eftirspum til þess að vagga genginu. Þess
eru dœmi að bœði yfirfœrslur stórfyrirtœkja
og hfeyrissjóða hafi valdið óróa á markað-
inum.
Guðmundur Magnússon
(Gengi og trúverðugleiki).
• Hápunktur hlutabréfa-
markaðarins
Vel er hœgt að ímynda sér að söngurinn um
litlu negrastrákana tíu hljómi í bakgrunn-
inum innan veggja Kauphallarinnar. Fyrir-
tœki liafa tínst þaðan eitt aföðru, rétt eins og
litlu negrastrákarnir, og sífellt fœrri verða
þar eftir. Þegar fyrirtœkin voru hvað flest í
Kauphöllinni, árið 1999 og 2000, voru þau
75. I lok síðasta árs voru 48 skráð fyrirtœki
eftir, m.ö.o. þá hefur rúmlega þriðjungur
fyrirtœkja Kauphallarínnar horfið af vett-
vangi. Ekki hafa fœrri fyrirtœki verið skráð
í Kauphöllinni síðan árið 1996.
Eyþór ívar Jónsson (í tómlegri höllinni).
Nú er það að verða vikulegur viðburður að
sjávarútvegsfyrirtœki jlýi úr Kauphöllinni,
oft í skjól sömufjölskyldna og áttu þau áður
en þau fóru á markað. Þetta er óheppileg
þróun útfrá sjónarhóli þjóðfélagsins. Nœgar
hafa deilumar verið um auðlindagjald og
fiskveiðistjórnun til þessa, en héðan í frá
verður hœgt að tala um það í raun og sann
að kvótinn sé kominn í eigu örfárra Jjöl-
-26-