Frjáls verslun - 01.12.1962, Blaðsíða 10

fyrir rúma 2 norska aura liverl kílóvatt eða um
13 íslenzka aura. Ilins vegar má tclja að ódýrasta
raforka, sem hægt sé að fá nálægt stærstu iðnaðar-
svæðum Evrópu og Ameríku, sé nú 21—2G aurar
hver kílóvattsstund. Þessi verðmismunur á orku
samsvarar 10—15% af framleiðslukostnaði á alú-
míníum. Það er )>ví hagkvæmt að framleiða alú-
míníum í Noregi, á meðan flutningskostnaður og
annar aukakostnaður vegna fjarlægðar og annarrar
aðstæðu vegur ekki upp á móti þessum hagnaði af
ódýrri orku. En inn í þetta mat kemur að sjálf-
sögðu einnig, að alúminíumfyrirtækjum þykir að
öðru jöfnu öruggara að staðsetja alúmíníumfram-
leiðsluna í heimalandi sínu og sem næst markaðn-
um. Þegar tekið er tillit til alls, er því varla um
meira en 5—10% sparnað að ræða, t. d. fyrir
Evrópu-fyrirtæki, að staðsetja alúmíníumverk-
smiðju í Noregi. Þegar haft er í huga, hve stofn-
kostnaður alúmíníumverksmiðju er mikill cr aug-
Ijóst, að þau hljóta að athuga allar aðstæður mjög
nákvæmlega, áður en í framkvæmdir sé ráðizt.
Þegar að því kemur fyrir erlend alúmíníumfyrir-
tæki að ákveða hvort ráðast eigi í bvggingu alú-
míníumverksmiðju á fslandi eða ekki eru mörkin
að sjálfsögðu ennþá þrengri. Þá verður samanburð-
urinn ekki við aðstæður og orkuverið í iðnaðar-
héruðum Evrópu, heldur við þau kjör, sem Norð-
menn og aðrar þjóðir með ódýra orku geta boðið.
Með tilliti til þess, að erlend fyrirtæki hafa enga
reynslu af rekstri stórfyrirtækja hér á landi og
allar aðstæður eru þeim óþekktar, er mjög líklegt,
að þau verði treg til að byggja hér alúmíníum-
verksmiðju, nema þau eigi kost á jafngóðum eða
betri kjörum en í Noregi, t. d. að því er varðar
orkuverð, skattlagningu og þess háttar. Þegar haft
er í huga, að Norðmenn og reyndar margar þjóðir
aðrar leggja nú höfuðkapp á að draga til sín alú-
míníumframleiðendur, er rétt að vera við því búinn,
að fyrstu skrefin í uppbyggingu alúmíníumiðnaðar
hér á landi verði alls ekki auðveld. Takist okkur
hins vegar að komast af stað, er ég bjartsýnn á,
að mun greiðar gangi með framhaldið.
Fjölmörg vandamál koma til álita í sambandi
við samninga um stofnun alúmíníumverksmiðju,
svo sem samningar um skatta- og tollamál eiffnar-
hlutdeild o. fl., og er hvorki tími né ástæða til að
ræða öll þau atriði hér. f stað þess mun ég cin-
skorða mál mitt við tvö meginatriði, er bæði hafa
áhrif á staðsetningu alúmíniumverksmiðju. Þessi
atriði eru í fyrsta lagi aðstaða vcrksmiðjunnar
sjálfrar, það cr að segja landrými, hafnarskilyrði
o. þ. h., og í öðru lagi verð raforkunnar og öryggi.
Mun ég víkja að aðstöðu verksmiðjunnar fyrst, en
í þeim efnum þurfa ýmis sérstök skilyrði að vera
fyrir hendi.
Er þá fyrst að nefna lóð og hafnarskilyrði. Nauð-
synlegt er að alúmíníumverksmiðja verði staðsett-
sem næst hafnarbakka, þar sem allt að 10 þús. tonna
skip geta athafnað sig. Jafnframt þarf verksmiðj-
an mikið landrými, helzt um 75 hektara af sléttu
landi, enda er þá gert ráð fyrir hugsanlegri stækk-
un verksmiðjunnar síðar, t. d. úr 30 upp í 100—
120 þús. tonn. Á Suðurlandi má uppfylla þessi skil-
yrði bæði við Kollafjörð og liklega sunnan Hafnar-
fjarðar án verulegs hafnarkostnaðar annars en
byggingar á bryggju eða uppfyllingar. Einnig hefur
Þorlákshöfn komið til athugunar. Þar er landrými
ágætt, en nauðsynleg hafnarmannvirki yrðu hins
vegar mjög dýr. Norðanlands eru aðstæður tví-
mælalaust beztar við Eyjafjörð utan Akureyrar.
Til Húsavíkur yrði ódýrara að flytja raforku, en
þar eru hafnarskilyrði mun erfiðari, en auk þess
er slétt landrými nærri höfninni takmarkað. Þessi
mál eru nú í athugun hjá vitamálastjóra, en eftir
þeim upplýsingum sem þegar liggja fyrir virðast
líklegustu staðirnir syðra annað livort nærri Reykja-
vík eða Hafnarfirði, en nyrðra utan Akureyrar, og
getur kostnaðarmunur á þessum stöðum varla orð-
ið mjög mikill.
f öðru lagi þarf verksmiðjan að geta fengið
nægilegt vinnuafl til starfseminnar. Vinnuaflsþörf
30 þús. tonna verksmiðju mun vera 300—400
manns, eftir þvi hve góð þjónustuaðstaða i nám-
unda við verksmiðjuna er. Mun erlendum fyrirtæki-
um yfirleitt þykja æskilegra að vera nærri sæmi-
lega stórum vinnumarkaði eins og t. d. Reykiavík,
Hafnarfirði eða Akureyri, enda þyrft.i fyrirtækið
ella að leggja í ýmsan kostnað, t. d. vegna lnis-
næðis starfsfólks o. s. frv. Varla yrði þetta þó al-
gert skilyrði, þar sem slíkar verksmiðjur erlendis
hafa oft verið staðsettar fjarri byggð enda er þá
yfirleitt um stórar verksmiðjur að ræða.
Loks þarf alúmíníumverksmiðja eins og annar
iðnaður á ýmiskonar þjónustu að halda í sambandi
við rekstur, einkum vegna viðhalds. Af þessum
orsðkum hlýtur að vera hagstæðara að byggja slíka
verksmiðju nærri stöðum, þar sem slík þjónusta
er fvrir hendi. í þessum efnum stendur Reykja-
víkursvæðið að sjálfsögðu bezt að vígi, en þó ætti
Akureyri einnig að geta boðið viðunandi þjónustu.
10
FU.TÁnS VERZUIN