Frjáls verslun - 01.12.1962, Blaðsíða 12

hún þá fwllnýtt á sex árum, sem er ekki óhóflega
langur tími. Aleð 30 þús. tonna verksmiðju yrði
um 40 þús. kílóvatta raforka afgangs frá Detti-
fossvirkjun, og mundi líða mjög langur tími, þang-
að til sú orka yrði fullnýtt til annarra þarfa. Það
virðist því nauðsynlegt, að alúmíníumverksmiðja
norðanlands yrði ekki minni en 4,5 þús. tonn, ef
raforkan á ekki að hækka óhóflega vegna of lítillar
nýtingar á orkuverinu. Ef ekki reynist hægt að
semja um stærri verksmiðju en 30 þús. tonn, gæti
því virkjun Dettifoss ekki komið til greina nema
jafnframt kæmi til annar iðnaður, sem einnig þyrfti
mikla orku. 011 þessi atriði þurfa enn mikillar at-
hugunar við, bæði í viðræðum við hina erlendu að-
ila og i sambandi við virkjunarrannsóknir hér
innan lands. Um virkjunarrannsóknirnir er ]>að að
segja, að frekar er útlit fyrir, að menn komist að
þeirri niðurstöðu að hagkvæmast væri að stækka
virkjun Jökulsár frá því sem áætlað hefur verið.
Varðandi verksmiðjustærðina er erfiðara að segja
neitt ákveðið að sinni. Ilugsanlegt er að hægt yrði
að semja um stærri verksmiðju, ef tvö erlend fyrir-
tæki reistu hana í sameiningu. Tæknilegar aðstæð-
ur hafa einnig áhrif í þessu efni. Þannig virðist
hagkvæmasta byrjunarstærðin vera talin um 30
þús. tonn, en næsta hagkvæm stærð þar fyrir ofan
tvöfalt stærri eða um ö0 þús. tonn.
Eg kem þá að fjórða atriðinu: öryggi orkufram-
leislunnar. Það er eitt af tæknilegum einkennum
alúmíníumframleiðslu, að hún þarf á mjög stöð-
ugri orku að halda. Algjör stöðvun í meira en 1—2
klukkustundir hefur í för með sér stórtjón, vegna
þess að málmurinn frýs í bræðslupottunum, ef
hitastigið lækkar niður fyrir ákveðið mark. Þar að
auki þola slíkar verksmiðjur aðeins takmarkað
tímabundið orkutap. T. d. má raforkan aldrei fara
niður um meira en helming og þá helzt ekki nema
örfáa daga í senn og sem sjaldnast. Til ]>ess að
tryggja þetta rekstraröryggi er nauðsynlegt að gera
sérstakar ráðstafanir, t. d. með því að hafa vara-
vélar í aflstöð og hafa tvöfalda háspennulínu frá
orkuveri til verksmiðjunnar. Ekki mundi ])ó þetta
tvennt nægja, og er nauðsynlegt, að fyrir hendi sé
í orkukerfinu nægilegt varaafl, sem grípa megi til,
ef rekstrarstöðvun á sér stað. Þetta varaafl þyrfti
að minnsta kosti að nægja fvrir helmingi orku-
þarfar alúmíníumverksmiðjunnar.
A Suðurlandi er þetta vandamál ekki mjög erfitt
úrlausnar, þar sem verulegt varaafl cr þegar fyrir
hendi og almenningsorkukerfið er svo stórt að leysa
mætti úr tímabundnum orkuskorti að nokkru leyti
með skömmtun til annarra nota. Engu að síður
yrði líklega nauðsynlegt að bæta við það varaafl,
sem fyrir er á Suðvesturlandi, t. d. með 10—15 þús.
kílóvatta varastöð, og er þá miðað við, að alúmín-
íumverksmiðjan framlciddi 30 þús. tonn.
A Norðurlandi er hins vegar ekkert varaafl fyrir
hendi og almenningskerfið er of lítið til ]>ess, að
það geti orðið til verulegrar aðstoðar. Það verður
því ekki hjá því komizt að byggja þar varastöð
sem næst verksmiðjunni. Kemur þá helzt lil greina
gastúrbínustöð, og þyrfti hún að geta framleitt sem
svarar hálfri orkuþörf verksmiðjunnar, t. d. 40 þús.
kílóvött. Sé slík varastöð fyrir hendi, mætti ef til
vill komast af án varalínu og varavéla í orkuveri.
Engu að síður mun þetta hækka orkuverðið frá
Dettifossvirkjuninni kringum 20%. Samsva.randi
öryggi og fyrir sömu verksmiðjustærð mætti tryggja
á Suðurlandi með miklu minni tilkostnaði, og ætti
það varla að þurfa að hækka raforkuverðið þar
um meira en um það bil 10%.
Þetta varaaflsvandamál er enn í athugun, svo að
þær tölur, sem hér hafa verið nefndar, eru aðeins
bráðabirgðaáætlanir. Þess má meðal annars geta,
að sum erlend alúmíníumfyrirtæki telja enn meira
varaafl nauðsynlegt en reiknað hefur verið með í
þessum tölum.
Ég kem ])á að síðasta atriðinu, sem áhrif hefur
á raforkuverðið, en það er fjáröflunin. Lánskjörin,
það er að segja afborganir og vextir, hljóta að veru-
legu leyti að ákveða, hvaða orkuverð sé hægt að
bjóða. I þessum efnum er erfitt að gera sér ákveðn-
ar lnigmyndir fyrir fram. Hins vegar verðum við
að gera okkur grein fyrir því, að til þcss að byggja
stórvirkjun á íslandi, hvort sem væri í Jökidsá eða
Þjórsá, þarf gífurlega mikið lánsfé á okkar mæli-
kvarða, og til þess að fá þetta lánsfé verðum við
tvímælalaust að leita til alþjóðapeningastofnana,
svo sem Alþjóðabankans. Ég treysti mér ekki lil
á ])essu stigi málsins að leggja neinn dóm á það,
hvaða möguleika við höfum til þess að fá slík lán
með þeim kjörum, sem aðgengileg eru. ITitt er nokk-
uru veginn augljóst, að þeir Iánveitcndur, sem til
greina koma, munu kanna áætlanir okkar til hlítar
og leggja mjög strangt mat á það, livort hér sé um
þjóðhagslega hagkvæmustu notkun þessara fjár-
muna að ræða. Þessar stofnanir munu vilja leggja
dóm á tvennt. í fyrsta lagi, hvort slíkar virkjana-
framkvæmdir séu yfirleitt hagkvæmar fyrir íslenzk-
an þjóðarbúskap, og í öðru lagi. hvort þær leiðir,
12
FRJÁnS VERZLUN