Frjáls verslun - 01.04.1973, Síða 64

Eykst útflutningur
Bandaríkjanna?
— eftir dr. Guðmund Hlagnússon, prófessor
Bandaríkin hafa hingað til
lítið sinnt almennum vöruút-
flutningi. Þau hafa flutt út
5 - 6% þjóðarframleiðslunnar
og flutt inn álíka mikið. Til
samanburðar hefur vöruút-
flutningur íslendinga verið
um 25% þjóðarframleiðsl-
unnar, en útflutningur vöru
og þjónustu samtals um 40%
þjóðarframleiðslunnar.
Skýring þessara litlu vöru-
skipta Bandaríkjanna má m. a.
rekja til þess, að hinn stóri
heimamarkaður hefur gefið
meira í aðra hönd en útflutning-
ur, og dollarinn hefur lengi ver-
ið of hátt skrifaður.. Varðandi
innflutninginn hafa Bandarík-
in lengstum verið treg til að
gera hann frjálsari og fella nið-
ur tolla. Iðnaður þeirra hefur
jafnframt verið afar afkastamik-
ill á mörgum mikilvægum svið-
um.
GATT - VIÐRÆÐUR
Það svigrúm, sem Bandaríkin
hafa haft til að semja um tolla-
lækkanir í hinum svonefndu
GATT-viðræðum, hefur farið
eftir andrúmsloftinu á Banda-
ríkjaþingi hverju sinni.
Talsverður árangur náðisí í
Kennedy-viðræðunum 1963-67.
Síðan hefnr margt gerzt á sviði
efnahagsmála í Evrópu og ann-
ars staðar í heiminum og við-
horfin því breytzt. Hafinn er
undirbúningur nýrra GATT-
viðræðna, sem áætlað er að
ljúka 1975. En þær viðræður
verða strembnar. Nú verður
ekki eingöngu talað um tollatil-
slakanir, heldur einnig um, hve-
nær megi grípa til mótaðgerða,
ef samkeppni frá innflutningi
verður „ískyggilega hörð“ í ein-
stökum greinum.
Viðskiptajöfnuður Banda-
ríkjanna hefur sigið á ógæfu-
hliðina jafnt og þétt á síðustu
árum. Þeim er umhugað um að
bæta úr því.
SOJABAUNIR OG
RISAÞOTUR
Athyglisvert er, að talsverður
hluti vöruútflutnings Bandaríkj-
anna er í formi óunninna hrá-
efna, en verð þessara afurða er
háð framboði og eftirspurn á al-
heimsmarkaði.
Einnig eru landbúnaðarvörur
mikilvægur þáttur útflutnings-
ins. Magn hans fer hins vegar
mest eftir uppskerunni — eða
réttara sagt uppskerubrestinum
— í Rússlandi, Kína og Indlandi,
svo og tollastefnu Efnahags-
bandalags Evrópu og Japans.
Reyndar hafa Bandaríkin haft
við ,,kornfjall“ að glíma og ver-
ið vel aflögufær á landbúnaðar-
sviðinu.
Á iðnaðarsviðinu eru fluttir
út tiltölulega fáir en sérhæfðir
hlutir, eins og risaþotur og raf-
reiknar. Yfirburðir Bandaríkja-
manna á þessum sviðum eru því-
líkir. að verðið skiptir ekki öllu
máli. Allt þetta veldur því, a*
vafasamt er, að felling dollar-
ans skapi mikinn viðbótarút-
flutning í bráð.
VIÐKVÆMARI FYRIR
INNFLUTNINGI
Yfirburðum Bandaríkjanna á
sviði framleiðslu bíla, stáls,
sjónvarpstækja og fleiri vara er
ógnað af Japönum, Vestur-Þjóð-
verjum og fleirum. Olíukónga-
landið er að verða olíulaust, og
klæðin og skæðin að verða er-
lend. Jafnframt breytir hin al-
þjóðlega sérhæfing framleiðslu-
mynstrinu í sífellu. Þannig
höfðu Bandaríkin forystu í gerð
skrifstofuvéla, en þar hafa Ev-
rópuþjóðir og Japanir tekið við.
Hinir stjórnunarlegu og
tæknilegu yfirburðir Bandaríkj-
anna hafa vissulega fært þeim
drjúgar tekjur af fjárfestingum
erlendis. Mikið hefur verið skrif-
að um þessa hlið málsins, enda
hefur hinum fjölþjóðlegu fyrir-
tækjum vaxið fiskur um hrygg
á síðustu áratugum. (Til fróð-
leiks má geta þess, að verðbréfa-
eign Bandarískra fyrirtækja í
erlendum fyrirtækjum mun
vera álíka mikil og verðbréfa-
eign annarra þjóða samtals í
bandarískum fyrirtækjum).
Erjur á vinnumarkaðnum
heima fyrir og fjárfestingar-
tækifæri erlendis hafa valdið
því, að bandarísk fyrirtæki hafa
fjárfest gífurlega í Vestur-Ev-
rópu. Bílaver þeirra í Evrópu
eru meira að segja farin að celja
bíla til Bandaríkjanna. ÞeTa er
verkalýðsforystunni þar í ^andi
mikill þyrnir í augum.
VIÐSKIPTI ÍSLANDS OG
BANDARÍKJANNA
Eins og öllum mun kunnugt,
hefur þýðing Bandaríkjamark-
aðar farið vaxandi, að því er
varðar íslenzkar útflutningsaf-
urðir. Innflutningur þaðan hef-
ur hins vegar ekki vaxið að
sama skapi, þegar á heildina er
litið. Hlutfallslegur útflutning-
64
FV 4 1973