Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.01.1975, Blaðsíða 23

Frjáls verslun - 01.01.1975, Blaðsíða 23
Grcinar og uiðlBI Efnahagsmálin eftir dr. Guðmund iVlagnússon, prófessor. Það er ekki auðvelt að ræða efnahagsmálin á þessari stundu. Kemur þar margt til. í fyrsta lagi hafa forystumenn þjóðarinnar keppst við um nýliðin áramót að lýsa ástandi og horfum í efna- hagsmálum með spaklegum orðum, jafnframt því sem þeir hafa gefið okkur heilræði í nestið á leið inn í framtíðina. í öðru lagi líður vart sá dag- ur, að ekki berist frétt um versnandi ástand í atvinnumál- um erlendis, fjármálum eða viðskiptum: atvinnuleysi er sums staðar hið mesta eftir heimsstyrjöldina síðari, olía hækkar í verði, lægsta skrán- ing hlutabréfa í 20 ár, verð- bólga herjar hvarvetna, ýsu- flök lækka í verði, birgðir safnast upp. Þá er tæplega búist við því, að ég segi hér einhver ný sannindi. Við sungum áfram sama_ heimsumbólið um þessi jól. Ég ætla þrátt fyrir þetta allt að freista þess að koma víða við í trausti þess, að góð vísa sé aldrei of oft kveðin. • Dmheimurinn Áður en við reynum að skilja þróun mála mér á landi, er fróðlegt að skyggnast um í kringum okkur. Tvö meginvandamál setja svip sinn á efnahag iðnríkja um þessar mundir, annars veg- ar heimsverðbólga, sem er meiri en dæmi eru til á síð- ustu áratugum, en hins vegar misvægi 1 viðskiptum þjóða, sem ekki virðist einfalt að leiðrétta með skjótum hætti. Við þetta bætist, að víða hafa farið saman vaxandi verðbólga og aukið atvinnuleysi. Að ráða bót á öllu þessu samtímis er mikill höfuðverkur. Að minnsta kosti kunna hvorki hagfræðingar né stjórnmála- menn haldgóð ráð í þeim efn- um. Hagfræðin hefur á síðustu áratugum bent á ýmsar leiðir til að draga úr almennri efna- hagsþensiu eða til að hífa þjóð- félagið upp úr öldudal. Eins og við þekkjum af eigin reynslu, verður eitthvað mark- mið undan að láta, þegar sú staða er komin upp, að gjald- eyrissjóðir eru tæmdir, út- flutningsatvinnuvegirnir eru reknir með tapi, verðbólgan dansar Hrunadans og atvinnu- leysi er á næsta leyti. Á 3. áratugnum var sú leið farin hér á landi að taka á móti sveiflunum með breytingum á atvinnumagni. Með því móti náðist markmiðið um nánast stöðugt verðlag og sæmilegan greiðslujöfnuð, en á kostnað atvinnuleysis. Síðan um 1940 hefur sveiflunum aðallega ver- ið mætt með breytingum á verðlagi, þ. e. full (ef ekki yf- irfull) atvinna, hefur ríkt nema með fáum og þá oftast staðbundum undantekningum, sæmilegur greiðslujöfnuður hefur náðst, en á kostnað örr- ar verðbólgu. VAL MILLI MARKMIÐA. Ég vil vara við því, að menn dragi af þessu þá ályktun, að grundvallarágreiningur sé t. d. á milli markmiðanna um stöðr ugt verðjag og atvinnu öllum til handa. Jafnfúslega viður- kenni ég að sjálfsögðu, að þjóðfélag geti verið í þeirri stöðu að velja verði á milli markmiða og fara einihvern meðalveg. Sömuleiðis er líklegt, að um árekstur markmiða sé að ræða af þessu tagi í vestrænum þjóðfélögum, eins og efnahagsmálin hafa verið rekin. Það hefur sýnt sig að einnig stórþjóðirnar hafa orðið að velja milli markmiða í svipaðri stöðu og við höfum oft lent í. Þær hafa upp á síðkast- ið þrjóskast við að veita við- nám gegn verðbólgunni, en án verulegs árangurs. Þetta er sennilega einkum vegna þess, að dregið hefur verið úr eftir- spurnaraukningu á 'heima- markaði, sem ekki var til stað- ar. Innlend eftirspurn annað- hvort stendur í stað eða fer mi-nnkandi í iðnríkjunum stóru Bandaríkjunum, Japan, Vestur- Þýzkalandi og Bretlandi. Efna- hagsstefnan hefur haft sam- dráttaráhrif í framleiðslu og á vinnumarkaði. Bent hefur verið á í þessu sambandi, að ,,betra“ væri fyr- ir þessi lönd að viðhalda hag- vextinum og nota framleiðslu- aukninguna til að greiða fyrir hina dýrari olíu fremur en minnka greiðsluhallann með því að draga úr framleiðslu og þar með olíukaupum. En bá léki verðlagið lausum hala, þótt sennilega mætti koma í veg fyrir jafnmiklar hækkan- ir á því og að undanförnu með því að hamla á móti jafnörri aukningu alþjóðafjármagns og 1970-1972, sem sumir segja að hafi „fjármagnað" heimsverð- bólguna. FV 1 1975 23
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Frjáls verslun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.