Frjáls verslun - 01.07.1976, Blaðsíða 25

eru til undantekningar ef ein-
stakar atvinnugreinar eru tekn-
ar út úr, einkum bændur, en
menn greinir á um hvort þeir
skuli teljast atvinnurekendur
eða launþegar. Aðrar stéttir
greiða hins vegar mun hærri
tekjuskatt en meðalmaðurinn,
t. d. læknar. Þetta er hins veg-
ar engin sönnun þess að allir
einstaklingar i atvinnurekstri
greiði þann skatt sem þeim ber,
en jafnfráleitt væri að álykta
að ,,launþegar“ hagræddu ekk-
ert framtölum sínum.
Sennilega er atvinnurekstur
einstaklinga tiltölulega algeng-
ari hér en annars staðar. Sumir
hafa fullt starf hjá hinu opin-
bera og reka umboðssölu eða
aðra þjónustustarfsemi auka-
lega. Bændur og sýslumenn
sækja á sjóinn á vissum tímum
árs. Sami maður getur verið
með eigin byggingarstarfsemi
hluta úr ári en í vinmiu hjá öðr-
um í annan tíma. Þess vegna
er erfitt að skilgreina svo öllum
líki hver sé atvinnurekandi og
hver sé launþegi.
0 Annað
atriði
Löggjafinn mismunar
skattþegnum með ýmsum
hætti og hefur talið sérstaka
ástæðu til þess, því varla hefðu
lögin annars verið samþykkt.
Sumt eru flestir sammála um
og má reynidar líta á sem jöfn-
un aðstöðu, eins og að taka til-
lit til framfærslubyrði í per-
sónuafslætti og barnabótum.
Þær frádráttarheimildir sem
vega þyngst í krónutölu eru
50% frádráttur tekna eigin-
konu, vaxtagjöld, lífeyrisgjöld
og sjómannafrádrættir. Þannig
er ekki einvörðungu mismun-
andi aðstaða þeirra sem stunda
rekstur og almennra launþega,
heldur er launþegum mismunað
stórlega innbyrðis. Áður en
skattbreytingarnar árið 1974
voru gerðar þar sem afsláttar-
kerfi var tekið upp og ívilnanir
vegna barna sameinaðar á einn
stað, lét nærri að þriðjungur
brúttótekna væri eftir, þegar
allir frádráttarliðir voi'u taldir.
Það segir sig sjálft að þegar öll-
um frádráttarheimildum slær
saman verður útkoman all
handahófskennd og reyndar
rembihnútur sem verið er að
glíma við að leysa.
# Þriðja
atriði
Undandráttur tekna er ef-
laust talsverður, þótt engar töl-
ur séu til í því efni. Ekki er
óliklegt að undandráttur sé því
meiri sem almenningi finnst
skattkerfið óréttlátara og skatt-
hlutfall er hærra.
# Fjórða
atriði
Sú fullyrðing, að tekju-
skatturinn dragi orðið úr fram-
taki, er hæpin. Því hærri sem
viðbótarskatturinn er þeimmun
hagstæðara er fyrir einstakling-
inn að taka út lífskjörin í aukn-
um frítíma, en á móti vegur að
hærri skattur minnkar ráðstöf-
unartekjur sem í flestum tilvik-
um er vinnuhvetjandi. Sömu-
leiðis er tekjuskattshlutfall hér
bæði að meðaltali og á jaðrin-
um mun lægra en á öðrum
Norðurlöndum. I þessu sam-
bandi verður að gera sér ljóst
að skatturinn er greiddur ári
seinna og verður þá mun lægra
hlutfall af samtímatekjum en
tekjum skattársins.
# Fimmta
atriði
Snar þáttur þess að tekju-
skatturinn er að margra dómi
hár og kemur óþægilega við
menn er að staðgreiðsla skatta
hefur ekki verið tekin upp.
Þegar samið hefur verið um
miklar kauphækkanir hafa
menn ekki áttað sig á að skatt-
greiðslur mundu að öðru jöfnu
hækka tiltölulega meira en
tekjurnar vegna þess að menn
lentu i hærra skattþrepi. Þetta
hefur orðið til þess m. a. að
endurskoðun álagninigarreglna
hefur orðið snar þáttur kjara-
samninga. Skyndibreytingar
hafa síðan verið gerðar sem
hafa tafið fyrir gagngerri end-
urskoðun.
# Sjötta
atriði
Meðan tekjuskattskerfið er
ófullkomið verða tekjujöfnun-
aráhrif þess hæpin. Rétt er í
þessu sambandi að hafa í huga
að með skattbreytingunum sem
gerðar voru 1975 voru gerðar
lagfæringar sem tvímælalaust
voru til tekjujöfnunar, en þá
var ýmsum frádráttarliðum,
sem margir höfðu ekki gagn af
breytt í afslátt frá skatti og m.
a. til þátttöku í útsvari. Sömu-
leiðis voru barnabætur færðar
til samræmis við fjölda barna
fremur en tekjur. Þá var tekið
fyrir beina útborgun skattaf-
sláttar sem lögfest var 1973
nema hjá lífeyrisþegum þar
sem hún var sameinuð svo-
nefndri tekjutryggingu.
Það er i deiglunni hvort unnt
sé og þá hvernig að samhæfa
skattgreiðslur, tryggingabætur
og lífeyrisgreiðslur, en allir
þessir þættir tvinnast saman
hjá lífeyrisþegum, Svo virðist
sem staðgreiðsla opinberra
gjalda sé forsenda þess að unnt
sé að samhæfa þessa þrjá þætti
svo vel sé.
• Á að leggja
tekjuskattinn
niður?
Vegna þeirra annmarka sem
finna má á álagningarreglum og
framkvæmd tekjuskatts hafa
margir dregið þá ályktun að
best sé að leggja hann alveg
niður. Þessu til stuðnimgs er
einnig bent á að tekjuskattur sé
tiltölulega hár miðað við sölu-
skatt og aðflutningsgjöld. Laun-
þegasamtökin sem fyrir nokkr-
um árum töldu óbeina skatta
verstu tegund gjalda hafa nú
snúist á sveif með niðurlags-
FV 7 1976
25