Frjáls verslun - 01.07.1976, Blaðsíða 35

sérfræðinga sem störfuðu að
geimferðaáætlunum banda-
ríkjamanna. Má þar nefna veð-
urfræði, rafeindatækni, efna-
fræði, læknisfræði, vélíræði. Á
öllum þessum og öðrum sviðum
hefur þekkingaraukningin kom-
ið öllum heiminum að gagni við
lausn ótrúlegustu vandamála.
Það er kominn tími til að við
íslendingar gerum okkur grein
fyrir því, að okkur ber að stór-
auka rannsókna- og vísinda-
starfsemi í landinu á öllum
sviðum. Og sú staðreynd að við
erum blönk og sjáum fram á
skósólasoðningu sem næsta
málsverð, ætti að sýna betur
nauðsyn þess að stórauka fjár-
framlög til rannsókna á öllum
sviðum. Við látum erlenda sér-
fræðinga sletta því í andlitið á
okkur að við séum tæknilega
vanþróuð þjóð án þess að við
roðnum. Ósjálfrátt dettur
manni í hug að sá kotkarla-
bragur, sem nú hefur gert
menntaskólakerfið að letivistar-
stofnunum og ræðst nú að
æðstu menmtastofnun þjóðar-
innar — Háskólanum, hafi sýnt
að það er dýrt að vera fátækur
en þó sé heimskan hundraðfalt
dýrari.
STJÓRNUN KREFST
SÉRHÆFNI
Eitt af lykilorðum tækniþró-
unar er stjórnuin. Á því sviði
eru flestar brotalamir íslenzkra
stjórnmála og efnahagssögu
fram á okkar daga. Hvað sem
erlendir sérfræðingar telja okk-
ur vanþróaða, verður þeirri
staðreynd ekki hnekkt, að það
eru ekki nema rúmlega hundr-
að ár frá því að þessi þjóð
hírðist vannærð og grálúsug í
moldarkofum og menningar-
stigið slíkt, að sagnfræðingar
geta kallað yfir sig þjóðarónáð
ef þeir fara að krukka í þann
svarta depil hinnar íslenzku
menningarglansmyndar. Hér er
nú tækniþjóðfélag risið og það
mun þróast áfram með kostum
sínum og göllum. Það er á-
byrgðartilfinning okkar gagn-
vart eftirkomendum, sem er
gangráður þeirrar þróunar
sem okkur er falin. Til þess að
stýra styrkri hendi þeirri þróun
iðnaðar og tækni, sem okkur er
lífsnauðsyn, þurfum við sér-
hæft fólk. Tími brjóstvitsgutl-
aranna er hvort eð er að líða
undir lok, það sýna hagtölur
undanfarinna ára.
Nauðsyn stjórnunar með
verkaskiptingu sérhæfðra ein-
staklinga er alltaf að aukast.
Því meiri tækni sem við not-
um — því meiri verður at-
hafnahraðinn. Því flóknara sem
þjóðfélagið verður — því meira
verður orsakavægi einstakra á-
kvarðana og ein röng ákvörðun
getur haft gífurlegar keðjuverk-
andi afleiðingar, sem erfitt er
að sjá fyrir. Því má oft engu
skeika. Af þessu leiðir sú stað-
reynid, að í tækniþjóðfélagi
byggist árangur að verulegu
leyti á áætlunarbúskap.
ÁÆTLUN OG ÁKVÖRÐUN
EN EKKI ÁGIZKUN OG
KLÚÐUR
Það hefur verið eins og rauð-
ur þráður í stjórnkerfi landsins
um árabil, að áætlun er ruglað
saman við ágizkun. Hér hefur
staðið yfir ágizkunarbúskapur
með tilheyrandi viðlagastjórn
brjóstvitsins í rúma tvo ára-
tugi og árangurinn er sú blinda,
draghalta betlikerling, sem er-
lendar lánastofnanir sletta öðru
hvoru í til að treina í henni
tóruna, en þetta transeyði kall-
ast hér heima ríkissjóður.
Áætlun er röð ákvarðana sem
teknar eru fyrirfram útfrá á-
kveðinni forsendu og með því
að beita líkindareikningi. Þess-
ar ákvarðanir krefjast sérhæfni.
Og ef við tökum nú athafna-
hraðann — tímann inm í dæmi-
ið verður það Ijóst, að það er
einni mannlegri veru gjörsam-
lega um megn að spanna þær
víddir þekkingar, sem þarf til
að taka ákvarðanir sem stýra
tækniþjóðfélagi nútímans. Slík
stjórnun er því falin hópi sér-
hæfðra einstaklinga hjá þróuð-
um þjóðum. Þessir einstakling-
ar, hver á sínu afmarkaða sviði,
mynda í hópi þá stjórnsýslu
sem stýrir þjóðfélagi eða fyrir-
tæki. Frumskylda þeirrar
stjórnsýslu er að tryggja
ágóða af rekstrinum, í hvaða
mynd sem sá ágóði kann að
vera reiknaður, fjárhagslegur,
félagslegur eða þjóðhagslegur.
Þótt okkur verði á að van-
meta sérhæfni við stjórnsýslu
og lesa síðan afleiðingarnar í
hagtölum, er það ef til vill ekki
eins alvarlegt mál og sú stefna,
sem hér er ráðandi, að viður-
kenna ekki sérhæfni nema hún
sé í kolli einhvers af öðru þjóð-
erni.
Það þarf ávallt „erlenda sér-
fræðinga“ til að endurtaka eða
jafnvel apa upp álit og niður-
stöður íslenzkra sérfræðinga til
þess að þær teljist hér mark-
tækar.
IÐNÞRÓUN VERÐUR EKKI
BYGGÐ Á ERLENDRI
ÞEKKINGU
Ef við vindum ekki bráðan
bug að því að leiðrétta þessa
kórvillu, mun hún verða til
þess að fresta enn um sinn
þeirri iðnþróuin, sem framtíð
þjóðarinnar byggist á. Ef hugs-
unarháttur kotkarla á enn að
ráða þannig að sérhæft fólk sé
fyrir þröngsýni og nirfilshátt
flæmt úr landi og um leið girt
fyrir að nokkurt ungmenni telji
sér hag í að sérmennta sig til
hagnýtra starfa, þá mun iðn-
þróun enn eiga langt í land á
íslandi. Hinsvegar gæti sú bón-
bjargarpólitík, sem nú vill gera
út á hersetu í stað þorsks, gert
íslendinga að mestu aulum
Evrópu á áratug eða jafnvel
skemur.
Kjarni málsins er sá, að það
hlýtur að vera eitt af aðalmark-
miðum iðnþróunar, að við get-
um sjálfir valdið þeirri tækni
sem hún byggist á, fyrr en
seinna. Ef við höldum áfram að
treysta einungis á erlenda sér-
hæfni, fá íslendingar aldrei þá
reynslu sem er nauðsynleg. Af-
leiðingin verður sú að óbrúað
bil mun myndast í atvinnu-
mennt þjóðarinnar vegna skorts
á sérhæfðu starfsfólki og kann
það eitt að hafa nokkur áhrif á
„sjálfstæði“ þjóðarinnar um-
fram það sem orðið er í þeim
efnum.
FV 7 1976
35