Frjáls verslun - 01.07.1976, Blaðsíða 41

5) Minnkun almenns vöruinn-
flutnings um 4-5%, nemur
loks 1-1,5 milljarði af „bat-
anum“.
F.V.: — Hvernig kemur þetta
heim við spár ykkar?
J. S.: — Mér finnst þessar
tölur styrkja þá skoðun, sem
Þjóðhagsstofnun setti fram í
júní s.l., að á þessu ári verði
vöruskiptahallinn ekki meiri en
11-12 milljarðar, samanborið
við 23 milljarða í fyrra, sé mið-
að við sama gengi. Útflutnings-
verðhækkunin upp á síðkastið
gæti e. t. v. dregið eitthvað
úr hallanum enn, en hins veg-
ar virðist almennur vöruinn-
flutningur fyrstu sex mánuði
ívið meiri en spáð hefur verið,
þar sem samdrátturinn sýnist
ekki nema 4-5% jan.-júní, sam-
anborið við spá um 6-7% sam-
drátt á árinu öllu. Þetta tvennt
gæti jafnazt út, þegar upp er
staðið. Við getum því búizt við,
að viðskiptahallinn sem hlútfall
af þjóðarframleiðslu lækki úr
11-12% í fyrra í 5-6% á þessu
ári. Þetta væri 1-2% meiri bati
en spáð var á síðasta hausti.
F.V.: — Eru horfur á að
afkoma undirstöðuatvinnuveg-
anna verði áberandi betri á
næstu mánuðum en reiknað var
með við gerð kjarasamninganna
í vetur?
J. S.: — Ég held að óhætt sé
að segja, að engin atvinnugrein,
sem máli skiptir, sé nú lakar
sett en við var búizt í upphafi
ársins.
Hagur sjávarútvegs hefur
vænkazt nokkuð upp á síðkast-
ið vegna hækkunar á útflutn-
ingsverði. En þá er á það að
líta, að í byrjun ársins var
reiknað með verulegum greiðsl-
um úr Verðjöfnunarsjóði fisk-
iðnaðarins til frystihúsanna til
þess að halda upp þeirra hag,
sem frystihúsamönnum þótti þó
þröngur. Markaðsbatinn og
reyndar gengissig krónunnar
gagnvart dollar hefur hvað
frystihúsin snertir einkum
runnið til þess að eyða þessum
greiðslum og vitaskuld einnig
til að mæta hækkandi fiskverði
og innlendum kostnaði. Hag-
ur fiskveiða í heild er afar erf-
iður enn, þótt eitthvað hafi
hægzt um í sumar, enda tel ég
hvorki von né vit til þess að
rekstur alls okkar stóra fiski-
flota geti verið arðbær við ríkj-
andi ástand fiskstofnanna við
landið.
Hagur annarrar útflutnings-
framleiðslu en sjávarútvegs er
nú allgóður og hefur farið
batnandi. Síðustu áætlanir okk-
ar benda til þess, að hagur
heimamarkaðsgreina — iðnaðar
og verzlunar — sé nú ekki lak-
ari en undanfarin ár og fremur
betri en lakari en í fyrra. Ég
tel þetta svipað og við var bú-
izt í ársbyrjun, þó e. t. v. held-
ur skárra frá sjónarmiði fyrir-
tækjanna.
F.V.: — Ef reynslan sýnir að
efnahagsástandið tekur umtals-
verðum breytingum til batnað-
ar á næstu misserum, hverra
aðgerða telur þú þá börf til að
hafa hömlur á verðbólgu?
J. S.: — Ég ætla mér ekki
að reyna að gefa þér ýtarlegt
svar við þessari spurningu, en
vildi aðeins nefna örfá atriði —
og ekki ýkja frumleg eða ný-
stárleg, en að minni hyggju
mikilvæg engu að síður.
1) Stefna verður að nokkrum
greiðsluafgangi á fjárlögum
ársins 1977. Horfur virðast
á, að verulega miði í jafn-
vægisátt í ríkisfjármálum
1976. Þessari stefnu verður
enn að fylgja fast eftir á
næsta ári.
2) Á sama hátt er nú sérstök
ástæða til að stýra peninga-
málum í aðhaldsátt, bæði
með vaxtastefnu, sem tekur
mið af verðbólgunni, og tak-
mörkun útlána. Vaxtaauka-
reikningarnir, sem upp voru
teknir í vor, og vaxtahækk-
unin, sem af þeim leiddi, er
spor í rétta átt. Leita þarf
leiða til þess að sníða ýmsa
vankanta af vaxtafyrir-
komulaginu. Sérstaklega
virðist ástæða til að sam-
ræma vaxtakjör milli lána-
stofnana.
3) Launasamningar, sem gerð-
ir voru á fyrri hluta þessa
árs, gilda yfirleitt til vors
eða miðs næsta árs. Fram
til þess tíma eru fyrirsjáan-
legar launa- og verðlags-
breytingar, sem eru til
muna hærri en yfirleitt ger-
ist í löndunum í kringum
okkur. Þótt mjög hafi dreg-
ið úr hraða verðbólgunnar
hér á landi á þessu ári, er
hún enn á bilinu 25-30% á
ári. Hvort okkur tekst að
draga enn úr verðbólgu á
næsta ári ræðst ekki sízt
af niðurstöðum kjarasamn-
inga á því ári. Peningalaun
eru lykilstærð í hagkerfinu
og verður ákvörðun þeirra
að miðast við framleiðslu-
getu þjóðarheildarinnar á
hverjum tíma. Hins veg-
ar er eðlilegt að fulltrú-
ar verklýðshreyfingarinnar
leggi áherzlu á, að stjórn
heildareftirspurnar er sam-
ofin tekjuSkiptingunni í
þjóðfélaginu. Stefna stjórn-
valda í skattamálum, trygg-
ingamálum og verðlagsmál-
um verður að taka mið af
því, að raunhæf og hófsöm
launastefna nær ekki fram
að ganga nema hún miði
jafnframt í sanngirnisátt. Af
þessum ástæðum er við því
að búast, að skattamál og
tryggingamál verði mikil-
vægir þættir í kjaramálum
á næsta ári.
Ég tel nauðsynlegt að reyna
nú með góðum fyrirvara — t. d.
þegar á þessu hausti — að með
samvinnu ríkisvalds og aðila
vinnumarkaðarins verði kann-
aðar leiðir til þess að draga
verulega úr verðbólgu, og sam-
eiginlega reynt að finna hald-
góðar forsendur sanngjarnrar
og hóflegrar stefnu í launa- og
kjaramálum.
En eitt er víst, að án strangs
aðhalds í stjórn heildareftir-
spurnar er engin von til þess
að við náum tökum á verð-
bólgunni. Reyndar er þessa að-
halds ekki síður þörf til þess
að tryggja, að fyrstu ávöxtum
batans í ytri skilyrðum verði
varið til þess að bæta greiðslu-
stöðuna við útlönd. Eins og nú
horfir á íslenzka þjóðarbúinu
er mikil þörf á að skoða allar
efnahagsákvarðanir í samhengi
við raunhæft mat á útflutnings-
og framleiðslugetu þjóðarinnar
nokkur næstu árin. Við verðum
að þurrka úr viðskiptahallan-
um við útlönd til að koma í veg
fyrir óhóflega skuldasöfnun er-
FV 7 1976
41