Frjáls verslun - 01.07.1996, Blaðsíða 48

ins, því Ólafur mun aðeins hafa fengið
stuðning rúmlega helmings þeirra
sem þar sitja.
Þessi staðreynd endurspeglar
ágreininginn innan Alþýðubandalags-
ins milli þeirra sem aðhyllast þá end-
urnýjun á stefnumálum flokksins sem
Ólafur Ragnar var í forsvari fyrir og
hinna hinna íhaldssamari sósíalista af
gamla skólanum. Talið er að sigur Ól-
afs í forsetakosningunum og brott-
hvarf hans úr flokknum í kjölfar þess,
styrki stöðu hinna síðamefndu, sem
muni leiða til átaka í flokknum og
veikja stöðu hins nýja formanns, Mar-
grétar Frímannsdóttur.
Gísli Gunnarsson sagnfræðingur,
sem var eindreginn stuðningsmaður
Ólafs Ragnars innan Alþýðubanda-
lagsins og í forsetakosningum, bendir
einnig á að í forsetakosningum greiði
brotthvarf Ólafs Ragnars úr stjórn-
málum muni efla veg fyrrum and-
stæðinga hans innan Alþýðubanda-
lagsins, sem hafi það í för með sér að
múramir á milli Alþýðubandalagsins
og Alþýðuflokksins muni aukast.
Hann segir að það bæti ekki úr skák
að stuðningsmenn Ólafs Ragnars inn-
an flokksins séu mjög gramir út í Jón
Baldvin, fyrir hversu harkalega hann
beitti sér gegn Ólafi í kosningabarátt-
unni.
Jóhanna Sigurðardóttir, formaður
Þjóðvaka, metur stöðuna á svipaðan
hátt. Hún segir að því verði ekki á
móti mælt að Ólafur Ragnar hafi stað-
ið fyrir ákveðnu frjálsræði og nýsköp-
un í sósíalisma Alþýðubandalagsins
og með brotthvarfi hans muni sá arm-
ur, sem stendur lengst til vinstri,
styrkjast. Það muni skerpa skilin á
Hins vegar er ekki auðvelt að draga
ákveðnar ályktanir af því hvaða pólit-
ískar afleiðingar þetta hefur í för með
sér í nánustu framtíð. En næstu þing-
kosningar eiga ekki að vera fyrr en
eftir tæp þrjú ár og margt getur
breyst á þeim tíma. Sumir hafa leitt
getum að því að með kosningu Ólafs
Ragnars hafi kjósendur fengið
ákveðna útrás og seta hans í forseta-
embætti muni koma núverandi
stjómarflokkum til góða í næstu
kosningum. Það er að minnsta kosti
umhugsunarvert að í síðustu forseta-
kosningum gekk Sjálfstæðisflokkur-
inn í fyrsta sinn til slíkra kosninga án
þess að vera klofinn ofan í rót í af-
stöðu til frambjóðenda, eins og gerð-
ist með séra Bjama, Gunnar Thor-
oddsen og Albert. Hvort það muni
nýtast flokknum veit enginn á þessari
KENNING SVAVARS GESTSSONAR ALGALIN?
„Ef þessi kenning Svavars væri rétt þá yrðu vissulega byltingarkennd umskipti
f íslenskum stjórnmálum. En það sjá allir að þessi kenning er algalin. “
— Jón Baldvin Hannibalsson.
fólk frekar atkvæði eftir stéttarstöðu
en í alþingiskosningum. Það hafi sýnt
sig í þessum kosningum að hlutfalls-
lega mest af fylgi Ólafs Ragnars hafi
komið frá verkafólki. Hann segir að
það sé merkilegt að forsetakosning-
ar, sem hafi lítið pólitískt vægi, skulí
vera stéttbundnari en þær kosningar
þar sem tekist er á um hina raunveru-
lega hagsmuni, en þetta sé engu að
síður staðreynd sem alþýðubanda-
lagsmenn verði að hafa í huga ef þeir
ætli að nýta sér úrslit forsetakosning-
anna til pólitísks ávinnings. Úrslitin
muni því ýta undir þau öfl í Alþýðu-
bandalaginu sem vilji reyna að efla
verkalýðseðli flokksins. Það muni
hins vegar leiða til harðari árekstra
við þjóðemissinnana í flokknum, en
undir þann hatt setur hann meðal ann-
ars Hjörleif Guttormsson og Stein-
grím J. Sigfússon. Gísli telur að þetta
gæti orðið átakamál innan flokksins í
nánustu framtíð.
SAMEINING VINSTRIMANNA
Ekki er Gísli heldur trúaður á að
úrslit forsetakosninganna muni auka
samstarf flokkanna á vinstri vængn-
um. Þvert á móti telur hann að
milli Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags með þeim afleiðingum að erfiðara
verði að sameina félagshyggjuflokk-
ana. Jóhanna telur að þessi þróun geti
jafnvel leitt til klofnings innan Alþýðu-
bandalagsins. „Það hafa ýmsir fylgt
Alþýðubandalaginu í þeirri trú að
Ólafur Ragnar myndi rétta af kúrsinn.
Ef fýrmrn andstæðingar hans ná aftur
yfirhöndinni getur það orðið til þess
að þeir, sem áður studdu Ólaf Ragn-
ar, verði fráhverfir Alþýðubandalag-
inu og fari að leita sér að vettvangi í
nýjum jafnaðarmannaflokki. “
BOÐA ÚRSLITIN PÓLITÍSKAR
BREYTINGAR?
Forsetakosningamar hafa augljós-
lega komið miklu róti á flokkshollustu
kjósenda, eins og sjá má á því að stór
hluti þeirra, sem telja sig stuðnings-
menn Sjálfstæðisflokksins, greiddi
fyrrverandi formanni Alþýðubanda-
lagsins atkvæði sitt. Slíkt hefði verið
nánast óhugsandi fyrir aðeins fáeinum
árum, sem sýnir að andstæðurnar í
íslenskum stjómmálum hafa minnkað
verulega og þungamiðja þeirra er að
færast nær miðju. Kalda stríðinu er
greinilega lokið í hugum kjósenda.
stundu. Enginn veit heldur hvað Guð-
rún Agnarsdóttir muni gera, en hún
hefur lýst yfir að hún ætli að skoða
hvort sú samstaða, sem náðist um
framboð hennar, geti orðið grunvöll-
ur að frekari pólitískum afskiptum.
Framboð hennar gæti hugsanlega
nýtt sér það los sem komið hefur á
kjósendur.
Eitt er þó víst að það er ekki hægt
að leggja svo einfalt mat á niðurstöður
forsetakosninganna að 70% kjósenda
hafi verið að lýsa yfir stuðningi við
vinstri flokkana með atkvæði sínu og
það boði samsvarandi fylgisaukningu
þeirra í næstu þingkosningum. Sagan
sýnir að það er ekkert einfalt orsaka-
samband þar á milli. Það er reyndar
margt sem bendir til að úrslitin muni
valda enn frekari klofningi í þeim her-
búðum, en það útilokar samt ekki að
fram komi nýtt framboð frjálslyndari
jafnaðarmanna, sem standi nær miðj-
unni en Alþýðubandalagið.
Það er að vísu varasamt að gera ráð
fýrir að sagan endurtaki sig í sífellu, en
sé tekið mið af fyrri forsetakosningum
má ætía að það hafi skapast svigrúm
fýrir nýtt framboð og ákveðna nýsköp-
un í íslenskum stjómmálum.
48