Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Page 31

Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Page 31
T ími fagnaðarboð- skaps og manndrápa „Mér sem minnstur er aUra heilagra var af náð falið þetta hlutverk: að boða heiðingjunum fagnaðarerindið um hinn órannsakanlega ríkdóm Krists.“ Efes. 3 Eftir EGIL HELGASON lafur Ólafsson ólst upp í Norðurárdal í Mýra- sýslu, þar sem nútímamönnum þykir hvað feg- urst að litast um þennan kjarri vaxna dal. En þetta var fátæk sveit og þröngbýl. Fegurð fjall- anna kringum dalinn varð ekki til að lina lífs- baráttu foreldra hans, Ólafs Ólafssonar og Guðrúnar Þórðardóttur. Þau hokruðu fyrstu búskaparárin á heiðarbýlinu Galtarhöfða, en urðu að flýja þaðan eftir þtjú hörmungar- ár með fáeinar skepnuí* og fátæklega bú- slóð. Við tók Desey, annað kotbýli, nær mannabyggð, en engin kostajörð heldur. Þar fæddist Olafur 14. ágúst 1895, í litlum og lélegum torfbæ sem faðir hans hafði byggt við — svo þunguð húsmóðirin þyrfti ekki að skríða inn og út görigin. Báðir þessir bæir eru löngu famir í eyði og eins og þeir hafi verið þurrkaðir af yfir- borði jarðar, enda dóu foreldrar Ólafs áður en þau komust á elliár, þrotin að kröftum, og allir horfnir á vit feðra sinna sem þar ólu manninn. Ólafur var sjöundi í röð ellefu systkina. Eins og gjarnt var um fátæk heimili tvís- truðust börnin um sveitina, þau voru send í fóstur, en Ólafur ólst þó upp hjá foreldrum sínum. Það var kannski helsta lán þessarar kotíjölskyldu að bömin voru hraust og kom- ust til manns, utan eitt. Bam sat Ólafur yfir fé á fjöllum, í fimm sumur var hann þar einn með sjálfum sér. Af lýsingu hans má ráða að hann hafi ver- ið draumlynt ungmenni, þótt varla hafi hann rennt í grun að sín bíðu önnur örlög en búandhokur forfeðranna, langt handan við flöllin sem umkringdu dalinn. „Fólk hafði orð á því hve rólegur ég væri í hjásetunni. Óla er óhætt, honum leiðist ekki, var viðkvæði þess. Það hefði átt að vita hvernig mér var innanbijósts. Á ein- vemstundum fór ég að tala við Guð, en datt ekki í hug að slíkt gæti kallast að biðja. Mér var það nautn að leita nálægðar lifanda Guðs í gleði og sorg: hugfanginn af fegurð náttúmnnar lofaði ég Guð háum rómi og gagntekinn af leiðindum sagði ég honum raunir mínar allar, eins og maður talaði við mann. Bróðir minn einn bar það upp á mig að ég talaði við sjálfan mig. Ég varð afar skömmustulegur, en þagði.“ Eldri bræður Ölafs vom þó ekki gáttaðri en svo á háttalagi drengsins að þeir ákváðu að koma honum í skóla. Hann fékk upp- fræðslu á prestsetrinu í Hvammi, en fór haustið 1912 í læri hjá Sigurði Þórólfssjmi, miklum frumkvöðli í menntun sveitaæsk unnar, sem þá stýrði Hvítárbakkaskóla. Þar var hann í tvo vetur. YORMENN Á HVÍTÁRBAKKA Aðkoman að Hvítárbakka var reyndar ekki mjög glæsileg í þá tíð, blautar mýrar og vegleysur allt í kring og húsakynnin lé- leg. En skólalífið var fjörugt, enda mikill vorhugur í lofti á íslandi, þjóðin var að vakna Ólafur Ólafsson var íslenskur sveitapiltur sem fékk þá köllun að fara í kringum hálfan hnöttinn og stunda kristniboð í Kína. Hann lifði viðburðaríku lífi í skugga ógurlegra heimsviðburða. Greinin er í tilefni þess að á þessu ári eru liðin 100 ár frá fæðingu Ólafs kristniboða. FYRSTJ áfanginn á leið til Kína. Ólafur (neðst til vinstri) ásamt öðrum kristni- boðaefnum á skipsfjöl á leið til Bandaríkjanna. Þar þjónaði hann meðal ann- ars íslenskum söfnuðum á vesturströndinni. úr dróma — íslendingar voru að öðlast sjálfs- traust. Óiafur segir frá því að skólasveinar á Hvítárbakka hafi þóst vera karlar í krapinu: „Þá þótti mörgum alger óþarfi að trúa á Guð. Og við vomm þarna nokkur flón, sem dáðumst að þeim hetjuskap að „trúa á mátt sinn og megin“. Þá var ég hræsnari þegar ég póttist ekki trúa á Guð.“ Á hvítasurinudag 1914 verða svo straum- hvörf í lífi Ólafs, 19 ára unglings. Hann fór til messu hjá séra Tryggva Þórhallssyni, sem )á þjónaði að Bæ í Borgarfirði, en varð síðar forsætisráðherra íslands. Upp frá þeim degi taldi Ólafur Tryggva einn helsta velgjörðar- mann sinn, þótt þeir kynntust varla. Tryggvi talaði um Guð: „Það gerði hann á þann veg að Guð varð mér lifandi staðreynd. Draumar mínir um glæsta framtíð hurfu eins og reykur. Eftir að hafa afrækt Guð í full tvö ár var sem stífla brysti innra með mér. Lífið hafði engan tilgang annan en að þekkja Guð, leita hans vilja — og segja öðmm frá honum. Að ég ætti að fara til heiðingjanna og segja þeim frá Guði varð svo sjálfsagður hlutur, að um frjálst val var alls ekki að ræða.“ Ungi maðurinn vissi auðvitað lítið um kristniboð. Mormónar höfðu boðað trú á ís- landi og fóm af þeim furðulegar sögur; í Borgarfirðinum höfðu menn heyrt af Hjálp- ræðishemum og þótti það skrítið fyrirtæki. „Köllun mína þorði ég naumast að kann- ast við fýrir sjálfum mér, hvað þá öðmm. En henni varð þó ekki leynt, ég var allur á hennar valdi og bar hana utan á mér eins og auglýsingamaður skilti. Ég varð því brátt grunsamlegur í augum ættingja og ástvina, svo að ekki var um að villast, annaðhvort var ég orðinn vinglaður í trúnni eða eitthvað geggjaður." Ölafur áræddi ekki að tala við séra Tryggva, en um sumarið fer hann á fund klerks sem honum þótti árennilegri, Magnús- ar Andréssonar á Gilsbakka. Magnús sýndi ekki undrun^ en réð piltinum að tala við Sigurbjörn Á. Gíslason í Reykjavík, sem væri íslendinga fróðastur um kristniboð. Sig- urbjörn átti eftir að reynast Ólafi hollvinur síðarmeir, en það var brostin á heimsstyijöld og kannski ekki furða að lítil tök væm á að senda fólk héðan til kristniboðs í fjarlægum deildum jarðar, hvað þá óharðnaðan ungling sem enginn kunni nein deili á. Vakning á Siglufirði Næsta sumar fór Ólafur norður á Siglu- fjörð og var þar í gijótvinnu. „Þama stalst ég á samkomur hjá Hjálp- ræðishernum og samkomur sem norskir sjó menn höfðu með sér í kirkjunni á Siglufirði — stalst, því að ég fyrirvarð mig gagnvart félögum mínum vegna hugarástands míns og fór mjög einfömm. Vissi hvorki hvað ég átti af mér að gera, né hvað um mig mundi eiginlega verða. Þá gerðist það að ég kom inn á vitnisburðarsamkomu hjá norsku sjó- mönnunum. Ég skildi að vísu fæst af því sem þeir sögðu, en svo vom áhrif þessara einlægu og eldheitu vitnisburða sterk að ég varð sem frá mér numinn af hrifningu og í hálfgerðri leiðslu var ég staðinn upp úr sæti mínu og farinn að halda tölu.“ Að samkomunni lokinni tók einn Norðmað- urinn Ólaf tali og þeir gengu saman út í nóttina. Misseri síðar skrifar Norðmaður þessi móður Ólafs bréf og segir að hún þurfí ekki að hafa áhyggjur af drengnum sínum. Hann sé kominn á skóla í Noregi. Bréfritari var Lars Slotsvik, skipstjóri frá Álasundi. Hann hafði tekið Ólaf í fóstur og reyndist honum betri en enginn næstu árin. A sumrin var Ólafur háseti á skipi hans á íslandsmiðum. Þeir fiskuðu vel og verð á fiski var hátt enda geisaði heimsstyijöld. Honum fénaðist betur en fyrr og síðar á ævinni og eftir fyrsta veturinn á skólabekk í Ósló hafði hann efni á að kaupa sér frakka. Ólafur líkir Noregsförinni við að klefadyr- um hafi verið lokið upp, frelsið blasti við. Til Islands átti hann varla afturkvæmt næsta aldarfjórðunginn. Og í Noregi var fólk sem var öllum hnútum kunnugt í kristniboði. Norska Kínatrúboðssambandið rak kristni- boðsskóla á Fjelhaug í Ósló. Ólafur fékk þar inni og er varðveitt bréf frá 21. júlí 1916 þar sem honum er tilkynnt að hann hafi feng- ið skólavist; honum er leyft að setjast í ann- ÓLAFUR Ólafsson um það leyti sem hann var við nám í kristniboðsskól- anum í Fjeldhaug í Ósló. an bekk, enda voru engir nýir nemendur aðrir teknir inn þetta ár. Næstu fjögur ár var Fjelhaug og skógi vaxnar brekkurnar þar í kring hans annað heimili. FRÁ osló Til Shanghai 21. ágúst 1920, stuttu eftir 25 ára afmæl- ið, tekur Ólafur kristniboðsvígslu. Viku síðar stígur hann á skipsfjöl og siglir út Óslófjörð. Það er sumar og loftið þrungið blómaangan, manngrúinn á bryggjunni er ljósklæddur. Ferðinni er heitið til Ameríku. „Ég er allt í einu staddur í hóp Ameríkufar- anna. Þegar ég var 8 ára langaði mig svo að fara til Ameríku, að ég lá heilar nætur andvaka. En í okkar sveit voru engir „land- ráðamenn", svo þessu leyndarmáli hef ég ekki þorað að ljóstra upp fyrr en nú. Seint á kvöldi reika ég einn á efstu þiljum og horfi í vestur, í áttina til íslands. Logar kvöldsólar- innar gylla haf og himin. Ég stari mig blind- an á uppsprettu þessa dýrðarljóma glóanda gulls. Bjart hefur verið yfír íslandi í huga mínum öll þessi löngu útlegðarár og mér er órótt innanbijósts, eins og eftir ófýrirgefan- leg tryggðarof." Ameríka, gósenlandið. Ólafur kemur þang- að á æðislegum uppgangstíma. í vitund heimsins er Ameríka hraði, framfarir, tæki- færi. Hann segir að hann hefði ílengst þar vestra hefðu lífsgæðin skipt sig mestu. En Ameríka er aðeins viðkomustaður á leið Ól- afs. Hann nemur kínversku í New York, en síðan er hann farinn á vit Vestur-íslendinga, í Chigago, Minneapolis, Winnepeg og loks á Kyrrahafsströnd Kanada, þar sem honum hafði verið falið að þjóna prestlausum íslensk- um söfnuðum. Aftur stígur hann á skipsfjöl í september 1921. Ferðalög á þessum tíma eru seinleg en sveipuð ólíkt meiri ævintýraljóma en nú er. Skip sem sigla á milli heimsálfa eru heim- ur út af fyrir sig, eða öllu heldur smækkuð mynd af heiminum. Þau heita glæstum nöfn- um. Ólafur siglir yfir Kyrrahafið á skipi sem nefnist Empress of Russia. „Hér eru fjölmargir nautnasjúkir auðkýf- ingar, skartkonur og hefðardrósir, „globe- trotters“ og kaupsýslumenn og nokkuð á annað hundrað kristniboðar og kristniboðs- læknar. En komirðu niður í „kjallarann", hið geysistóra þriðja eða fjórða farrými neðst í skipinu, er öðruvísi umhorfs. Þar ægir öllu saman og minnir á götulíf í bæjum í Austur- löndum. Enda eru þar mörg hundruð Kínveij- ar. Þeir sitja uiidir þiljum liðlangan daginn, reykja og spila upp á peninga, segja sögur og leika kínverska skopleiki. í raun og veru hagar nú þannig til í heiminum að mikið svipar til skipulagsins um borð í Empress of Russia. Hvítir menn uppi á fyrsta og öðru farrými, en Asíumenn í kjallaranum." Um haustið stendur ungi maðurinn á hafn- arbakkanum í Shanghai, þessari miklu al- þjóðahöfn sem er Kínveijum tákn um ásælni útlendra manna. Stórveldin hafa þar sitt eig- ið hverfi, þar sem Vesturlandabúar eru eins og heima hjá sér. Það ríkir sem næst algjört stjórnleysi í landinu. Keisaradæmið er fallið og Kuomintang-hreyfingin sem nýtur forystu Sun Yat Sen hefur ekki náð að fylla upp í tómarúmið; þetta er tími herfursta sem hafa skipt ríkinu á milli sín og stjóma af geð- þótta. En stjómmál em ekki efst í huga LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. DESEMBER 1995 31

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.