Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Blaðsíða 33

Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Blaðsíða 33
DYRNAR að kirkjunni á kristniboðsstöðinni í Tengchow. Beggja vegna eru letruð biblíuvers ... „svo elskaði Guð heiminn..." milljón íbúa. Þar fá líkþráir loks læknisað- stoð. Böm, sem annars hefðu farið algerlega á mis við aila menntun, læra að lesa og reikna. Blindir hljóta þjálfun og verða fyrir vikið ekki þeim örlögum að bráð að verða beiningamenn. Ópíummenn kasta eiturtólum sínum á eldinn og setjast á námskeið um skaðsemi fíknarinnar. Fagnaðarerindið er þó fyrir öllu. Vegna þess gera kristniboðarnir sér ferð langleiðina á heimsenda, í fullkominni óvissu um hvort þeir eigi afturkvæmt til ættingja eða ættjarð- ar. „Oft komu menn langt að til að „tin dá lí“ — „heyra kenninguna“ — og af því „sáð- mennimir" vom köllun sinni trúir reyndist það satt eins og ávallt, að „sumt féll í góða jörð og bar ávöxt“. Þeir sem svo höfðu veitt fagnaðarboðskapnum viðtöku hurfu glaðir heim aftur og vitnuðu með djörfung um bless- un samfélagsins við mannkynsfrelsarann Jesúm Krist. Þannig mynduðust smásöfnuðir hér og þar, sem kristniboðinn ferðast á milli. Hann kemur föstu fyrirkomulagi á starfið, útvegar þeim innlendan prest eða kristniboða og bamakennara, og ef þörf krefur leggur kristniboðsfélagið fram nokkurt fé til að byggja samkomuhús." Skuggarnir Lengjast Ekkert má bresta. Það er farið að drýgja matinn með mold og tijáberki, búsmala er slátrað, enginn sýnir öðrum alúð eða með- aumkvun, fólk selur eigur sínar, karlmenn selja konur sínar og börn, bæimir fyllast af ölmusumönnum, fréttir berast af því að þús- undir hungraðra manna ráðist á opinberar byggingar og ræni og myrði — skortur á þriggja ára fresti, hungur fimmta hvert ár er viðkvæði í Tengshien-sýslu. „Einn morguninn lá ellefu ára gamalt bam fýrir utan dyrnar hjá okkur — liðið lík. Ómögulegt reyndist að vita hver ætti það. Það var oftast eftir nóttina að dáið fólk fannst hér og þar á götunum. Lögreglan seldi bein- ingamönnum líkin í hendur. Þeir fengu fata- ræflana fyrir að sökkva þeim niður í skotgraf- irnar fyrir utan borgarvirkin og moka yfír.“ Þegar kristniboðarnir hafa ekki meiri mat handa hinum hungraðu útdeila þeir pening- um. Þeir reyna að líkna fólki sem unnvörpum gefur upp öndina í bækistöð þeirra. Atburð- irnir greipa sig í vitund Ólafs. „Ég minnist ekki neins frá kristniboðs- starfínu, sem er jafn auðmýkjandi að hugsa til og þessarar ófullkomnu og ófullnægjandi hjálparstarfsemi á miklum neyðartímum. Orsök þess er annars vegar sú, að þá sá ég mannlega neyð hvað mesta — hungur myrð- ir bæði líkama og sál. Hins vegar hefur amað að mér sársaukafull tilfínning af hve hræðilega ónóg hjálp okkar var og að við hefðum sjálfsagt getað gert betur.“ Annað reiðarslag ríður yfír. Kristniboðarn- ir hafa bundist fastmælum um að ekki verði greitt lausnargjald þótt einhveijum þeirra sé rænt. En einn daginn er horfínn náinn sam- verkamaður Ólafs, Knut Samset. Leitin að Samset hefur orðið Norðmönnum efni í bæk- ur, en samt er ýmislegt óljóst um þessa at burði. Samset var numinn burt á leið frá Laohokow sumarið 1936, ódæðismennirnir vora ræningjar á bandi kommúnista. Kristni- boðarnir hófu þegar þrotlausa leit og töldu ekki eftir sér að elta ræningjaflokkinn heila þijú þúsund kílómetra. Ólafur var á slóð þeirra í tvo mánuði, um vegi og vegleysur, en allt kom fyrir ekki, tæpu ári eftir brott- hvarfið fréttist að Samset hefði látist í hönd- um ræningjanna. Þessir átburðir vörpuðu skugga yfir starf kristniboðanna og sjálfum var Olafi alla tíð óljúft að minnast þeirra. Þessi ferð hefur tekið mjög á, því sagt er ÓLAFUR kristniboði í uppáhaldsstólnum súium heima á Ásvallagötu 13. að hann hafi aldrei verið jafnglaður maður eftir. Skuggamir lengjast ekki bara á kristni- boðssvæðinu afskekkta. Alls staðar era blik- ur á lofti. Hitler og Mússólíní aka vígreifir í gegnum manngrúann á Sigurstræti í Berl- ín. Japanir vilja verða herraþjóð Asíu. Þá skortir landrými og þeir fínna sér alls kyns réttlætingar fyrir ofbeldisverkum og yfir- gangi. Þeir ráðast fyrst á Shanghai 1932 og hafa þegar lagt undir sig Mansjúríu og sett þar á stall lepp sinn, Pu Yi, sem barn að aldri var keisari yfír öllu Kína. Kínveijar eru auðveld bráð. Þótt stríð hafi verið þar daglegt brauð og Kínveijar þaulvanir hern- aði er fjölmennasta þjóð í heimi klofin inn- byrðis. Chang Kai Shek forðast í lengstu lög að styggja hina herskáu granna og blygð- unarlaust flíka þeir hemaðarmætti sínum. Sumarið 1937 finna þeir átyllu til að gera allsheijarinnrás í Kína með grimmdarverkum og ómælanlegum blóðsúthellingum. Fréttir af stríðinu berast ekki til Tengs- hien-sýslu fyrr en það hefur staðið í tvær vikur. Það er komið að Ólafí að fara í frí eftir átta ára útivist. Flótti Til Strandar Síðla árs skrifar Sigurbjörn Á. Gíslason í Morgunblaðið og segir: „Það hafa í vetur birst margar hroðasögur um hagi kristniboða í Kína. Ýmsir þeirra hafa beðið bana við flug- vélaárásir Japana. Aðrir hafa orðið fyrir ósvífnum ræningjaárásum og margir hafa lent í mestu hrakningum, er þeir leituðu til hafnarborga úr upplöndum Kínaveldis. Kunn- ugt er að Ólafur Ólafsson ætlaði að hefja heimför sína í lok október og eru því íslensk- ir vinir hans milli vonar og ótta um ferðalag fjölskyldunnar um ófriðarhéruðin." Óttinn var ekki ástæðulaus: Ferðin til strandar er ævintýraleg og skelfileg. Bömin eru fímm, það yngsta á öðra ári, það elsta VEGABRÉFSMYND af fjölskyldunni, tekin 1937, áður en haldið var í sigling- una til Kína. Bömin em, talið frá vinstri: Jóhannes, Guðrún, Rannveig, Haraldur og Hjördís. ekki afturkvæmt til Kína, aldrei framar. Nokkrum mánuðum síðar brýst út heims- styijöld. Það er ekki tími fagnaðarboðskaps; enginn fer neitt nema erindi hans tengist stríði og manndrápum. Eftirmáli á Íslandi Ólafur bíður stríðsloka og vonar að þá auðnist honum að komast aftur til Kína. En stríðið dregst á langinn, bömin gleyma kín- verskunni sem eitt sinn var þeim munntöm, >au ganga í skóla og verða smátt og smátt ’slendingar. Fallbyssur heimsstyijaldar eru ekki fýrr lagnaðar en borgarastríð brýst aftur út í Kína. Kommúnistar og þjóðemissinnar höfðu náð sáttum meðan fylkingarnar börðust gegn Japönum, nú beijast þær innbyrðis til þraut- ar. Kommúnistar eru betur skipulagðir og harðsnúnari en liðsmenn Chang Kai-Shek. Stofnun alþýðulýðveldisins Kína er lýst yfír 1949. Bambustjaldið fellur. Maó formaður þiggur vald sitt frá spámönnunum Marx og Lenín; innan tíðar er hann orðinn einn leyfí- legur guð meðal Kínverja. Sporgöngumaður Ólafs í Kína, Jóhann Hannesson kristniboði, hrökklast undan kommúnistum. Það renna upp myrkratímar fyrir kristna menn í ríki Maós. Óljósar frétt- ir berast af ofsóknum og morðum, annars er þögn. Hér á íslandi er lífið öllu friðsamlegra. Ólafur fer heim í Norðurárdal á fund Baulu og ættingjanna; þegar hann kvaddi voru systkinin á æskuskeiði, nú eru þau roskið fólk. í raun stundar Ólafur ennþá kristniboð: hann skrifar bækur og blaðagreinar, hleypir nýju lífi i starf Hins íslenska biblíufélags og er óþreytandi að ferðast landshorna á milli, talar í samkomuhúsum og skólum og sýnir kvikmyndimar frá Kína. Með honum kemur andblær framandi menningar í afskekktar byggðir. Það verður honum gleðiefni að syn- ir hans tveir ákveða að gerast kristniboðar. En Kína var víðs fjarri, óaðgengilegt land, sem hafði lokað sig inni í skel, sveipað dular- hjúpi atburða sem virtust óskiljanlegir. Ólaf- ur varð að láta sér nægja það brot af Kína sem hann hafði tekið með sér heim; ýmislegt smádót, gamlar ljósmyndir, minningar, stop- ular og óáreiðanlegar fréttir. Eitt sumarið var þó kominn gestur úr öðr- um heimi. Liu Dao Seng, kristniboði frá Kína. í íslenska sumrinu gleymast um stundarsak- ir áhyggjur af vinum sem era í hættu stadd- ir. Skemmtilegast þykir Ólafí þó að geta talað kínversku aftur. Ólafur Ólafsson lést 30. mars 1976. Hann hvílir undir steini úr Baulu, fjallinu sem hann hafði dálæti á síðan hann hafði það fyrir augunum bam og rímar að formi við Fúsíj- ama, fjallið sem hann kleif ungur maður með ungri konu sinni og horfði á sólina rísa yfír öldur Kyrrahafsins. „Mér finnst ég eiginlega hafa lifað lífí mínu í Kína, að hálft í hvora sé eins og ég hafí lokið mínu ævistarfí þar, þótt árin yrðu ekki nema rúmlega 14. Allt annað hefur verið inngangur eða aðdragandi þess og síð- an viðbót eða eftirmáli. Þeirra ára sem ég átti í Kína minnist ég ekki sem fjarlægrar fortíðar. Allt sem bar fyrir mig stendur mér lifaridi fyrir hugskotssjónum eins skýrt og lifandi og það hefði gerst fyrir ári, eða jafn- vel í gær. Með öðram orðum — ekki sem fortíð, heldur sem eilíf nútíð ... þetta eina sem hefur gilt í lífí mínu og gildir enn kristniboðsköllun mín — og það var einmitt fyrir það mikla heillaspor að ég fékk að koma til Kína.“ á því tíunda. í þetta sinn þykja ræningjaóeirð- ir á Han-ánni ekkert tiltökumál. í Hankow kemur í ljós að fljótaleiðin til Shanghai er lokuð. Loks tekst þeim þó að fá far niður Yangtse-fljót, niður fyrir Nanking. Þar leigja þau mótorbát sem siglir með fjölskylduna út frá fljótinu og í tvo daga eftir skurðum og síkjum, þangað til komið er niður fyrir tundurduflin^em Kínveijar höfðu lagt í fljót- ið til að varna Jagönum för. Loks komast þau til Shanghai. Á leiðinni mæta þau ótal japönskum skipum sem sigla til frekari land- vinninga ofar með fljótinu. Shanghai hefur tekið stakkaskiptum frá því að Olafur kom þangað fyrst, 17 árum áður. Japanir hafa hellt sprengjum yfír borg- ina og hún er á þeirra valdi. Kólerufarsótt geisar meðal innfæddra borgarbúa. Ólafur tekur fram kvikmyndavél og myndar við- leitni mannvina til að seðja eitthvert brot þeirra 700 þúsund flóttamanna sem hafa leitað til borgarinnar. Eftir níu daga bið i Shanghai tekst fjölskyldunni loks að komast í skip, áleiðis til Hong Kong. „Nú hvílumst við og njótum — ekki mat- ar, drykkjar og gleðskapar — heldur fyrst og fremst öryggis. Þeir sem um það hugsa sjá að fleira er erfitt kristniboða en ferðalag með konu og fimm ung böm um ófriðarlönd. En mikil er breytingin að mega nú vera óhult- ur með ástvini sína heila á húfi dag eftir dag.“ Það er tímanna tákn að sjóferðina heim siglir fjölskyldan á þýsku farþegaskipi, Gneisenau, sem nokkram áram síðar liggur sundurskotið á hafsbotni. Það era haldin jól; á myndum virðist lífið um borð áhyggju- laust, leika sér börnin á þilfari, fólk er hvít- klætt, þarna virðist andblær glaðari og áhyggjulausari tíma — allt undir merki haka- krossins. Það er siglt í mánuð áður en komið er til Evrópu. Fjölskyldan kemst heil á húfi til Noregs og þaðan til íslands, en Ólafur á Höfundur er blaðamaður og jafnframt dóttur- sonur Ólafs kristniboða og býr í Reykjavík. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. DESEMBER 1995 33

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.