Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Síða 35

ÓLÖF vinnur við gullmedalíuverk sitt 1955. Heiti verksins er Sonur.
ÓLÖF með Júlíönu Sveinsdóttur listmálara, um 1958.
unarskóla íslands. Ég vann á skrifstofum
hér heima, í Danmörku og í Færeyjum. Á
námsárunum í Kaupmannahöfn fékkst ég
við kennslu, m.a. í Handíða- og myndlista-
skóla íslands. Löngu seinna þegar við flutt-
um heim frá London, var mér boðið að kenna
aftur í Myndlista- og handíðaskólanum eins
og hann heitir nú og sé eftir að hafa ekki
verið í aðstöðu til að þiggja það boð.
Seinna varð faðir minn ræðismaður í
Færeyjum. Hann flutti þangað um tíma og
ég með honum, ein úr fjölskyldunni. Hann
ætlaði sér að setja lipp stóra verksmiðju í
Færeyjum, en stríðið kom í veg fyrir það
og við- feðginin lifðum viðburðaríkan tíma
í Þórshöfn á stríðsárunum."
„En hvar í uppvextinum komum við að
þeim punkti, að Olöf Pálsdóttir sjái eitthvað
sem orkar myndrænt svo sterkt á hana, að
hún ákveður að gerast myndhöggvari?“
„Frá því ég var barn hef ég hugsað mikið
um form, án þess að ég viti hversvegna.
Til dæmis man ég vel, að þegar móðir mín
var að kenna mér að lesa og studdi fíngri
við línuna, tók ég miklu meira eftir forminu
á hennar einstaklega fögru hendi en því sem
hún sagði. Og oft lagðist ég á jörðina og
rannsakaði form skýjanna.
Á æskuheimili mínu voru málverk sem
ég velti talsvert fyrir mér. Ég dansaði mik-
ið og hugleiddi að verða dansari. En mér
var strítt með balletdraumum mínum, svo
ég gaf þá frá mér. Og það er skrýtið, að
það var í gegnum bókmenntir - bækur um
höggmyndalist - að alvarlegur áhugi vakn-
aði. Reyndar man ég alveg eftir þeirri stund
hér í Reykjavík; ég líklega 19 ára. Þá lá
ég uppi í rúmi, var að blaða í slíkri bók og
sagði við sjálfa mig: Þetta ætla ég út í.
Ég fór reyndar fyrst utan með foreldrum
mínum til Kaupmannahafnar þegar ég var
16 ára; kom þá í Glyptotekið og sá Den lille
Havfrue. Sú mynd kveikti ekki neinn neista
í mér þá og hefur aldrei hrifíð mig sem
skúlptúr. Líklega er hún of sæt fyrir minn
smekk.
En eftir að ég hafði tekið mína ákvörð-
un, liðu enn nokkur ár þar til ég lét draum-
inn rætast. Það var í Kaupmannahöfn; þar
fór ég í mitt fyrsta alvarlega myndlist-
arnám. Eftir ráðgjöf Júlíönu Sveinsdóttur
listmálara byijaði ég í Frederiksbergs Tekn-
iske Skole. En síðan lá leiðin í Konunglega
listaháskólann."
Ólöf hefur fengið eftirsóknarverðar viður-
kenningar fyrir list sína. Hún hlaut Gullmed-
alíu, eða gullverðlaun Konunglega listaskól-
ans í Kaupmannahöfn fyrir höggmyndina
BRJÓSTMYND afMatthíasi Þórðar-
syni. Hann var hafrannsóknarmaður
í Danmörku og var bróðir Bjöms
Þórðarsonar forsætisráðherra.
„Sonur“, sem nú er í eigu Listasafns ís-
lands. Hún var sæmd Hinni íslenzku fálka-
orðu 1970 og kjörin, ein örfárra, heiðursfé-
lagi í Konunglega brezka myndhöggvarafé-
laginu 1986.
Ólöferfélagi í Billedkunstnernes Forbund
og Kvindelig Kunstnersamfund í Danmörku.
Þá var hún ein af stofnendum hins þekkta
norræna listamannahóps „Den Nordiske“
sem sýndi annað hvert ár, ýmist á Charlott-
enborg eða „Den Frie“ í Kaupmannahöfn.
Einnig var hún félagi í „Lille Gruppe“ í
Kaupmannahöfn og sýndi einnig oft með
þeim á Den Frie. Þá er Ólöf einnig í Félagi
íslenzkra myndlistar manna og Myndhöggv-
arafélagi íslands.
Hún hefur gegnum tíðina sett upp fjölda
sýninga, t.d. Den Nordiske í Norræna Hús-
inu ásamt Tryggva Ólafssyni, sérstaka
kvennasýningu í húsi Jóns Sigurssonar í
Kaupmannahöfn - þá fyrstu sem þar var
haldin - og sýninguna íslenzk myndlist á
norrænni menningarviku í Taastrup. í þeirri
sýningu tóku 18 íslenzkir málarar þátt og
var Ölöf verndari sýningarinnar og jafn-
framt fulltrúi íslenzkra myndhöggvara þar.
Höggmyndir eftir Ólöfu er að finna víða
um lönd, jafnt í pigu einstaklinga sem opin-
berra aðila, m.a. í eigu Listasafns íslands,
Reykjavíkurborgar, Listasafnsins í Færeyj-
um og auk þess í ráðhúsinu í Gentofte í
Kaupmannahöfn, ráðhúsinu í Árósum, Bún-
aðarbankanum, Verzlunarskólanum, Skóga-
skóla og Norræna Húsinu.
Hún hefur fengið marga og góða styrki
til að stunda list sína, þar á meðal Menning-
arstyrk frá ríkisstjómum í Finnlandi, Ítalíu
og Danmörku og styrk Edwards Munchs í
Noregi.
íslenzk listamannalaun hefur hún fengið
síðan fyrir 1970 og verk hennar hafa selzt
hjá því heimskunna uppboðsfyrirtæki
Christie’s. í flestum mestu og merkustu
sýningarsölum Danmerkur hefur hún sýnt
t.d., Louisiana, Charlottenborg og Den Frie.
Auk þess hefur hún sýnt á hinum Norður-
löndunum, í Austur og Vestur Þýzkalandi,
í Róm, í París og London, - og að sjálf-
sögðu hér heima.
Óneitanlega er þetta glæsilegur ferill, en
hvernig hafa bræður og systur í listinni hér
á íslandi tekið þessum sigrum Ólafar? Hafa
þeir orðið fagnaðarefni, eða kallað á öfund?
„Ég á marga góða vini meðal listamanna
hér heima og ekki síður erlendis", segir
Ólöf, „en tveir af þeim síðartöldu, Ingálfur
af Reyni og Svend Wiig Hansen hafa ein-
mitt nýlega haldið sýningar í Reykjavík og
var gaman að hitta þá aftur. íslenzkir mynd-
höggvarar voru ekki fjölmennur hópur þeg-
ar ég var að feta fyrstu sporin á þeirri braut,
en Xsmundur Sveinsson reyndist mér vel
og ég sakna vinar míns Jóns Gunnars Árna-
sonar mikið úr hópi núlifandi myndhöggv-
ara.
Þú spyrð um öfund. Ég hef vissulega
fengið að kenna á öfundsýki, en minnst af
henni hefur komið frá öðrum listamönnum,
heldur þaðan sem sízt skyldi. Þegar ég gifti
mig gaf það líka þeim sem það vildu, tilefni
til að skrifa allt mitt á reikning á stöðu
mannsins míns í stjómmálum og íjölmiðlum.
Þegar ég fékk góða dóma í erlendum stór-
blöðum þá mátti helzt ekki segja frá því
hér heima, en ef eitthvað síaðist út, voru
alltaf einhveijir sem létu eins og það væri
öðru að þakka en mínum eigin hæfileikum.
Menn á borð við Jan Zibrandtsen og Pierre
Lubecker, aðalgagnrýnendur Berlinske Tid-
ende og Politiken, virtustu og ströngustu
gagnrýnendur Dana á sínum tíma, vissu
hinsvegar ekki á mér nein persónuleg deili
þegar þeir hófu að fja.Ua um verk mín, enda
hefði slíkt varla skipt þá miklu máli.“
„Ég hefði haldið að óreyndu, að það
væru viss forréttindi að vera kona í sam-
starfí við listamenn; ekki sízt þegar það eru
aðallega karlar. íslenzkar listakonur voru
ekki ýkja fjölmennur hópur hér fyrr á árum
og þá virðist eðlilegra, að þið nytuð góðs
af því. “
Það var nú frekar á brattann að sækja
fyrir konur og mun stærri og erfíðari
ákvörðun fyrir þær en karlana að fara út
í listnám. Margar konur, sem helguðu sig
listinni, fórnuðu öllu sem hét íjölskyldulíf
en ég átti hins vegar ung böm og mann í
krefjandi, opinberu starfi á allt öðram vett-
vangi og féll m.a. þess vegna ekki hér heima
inn í „stereótýpíska" mynd af því hvemig
listakona „átti“ að vera. í dag þykir konum
til inntekta að standa sig á mörgum ólíkum
vígstöðvum, en þá ýtti það frekar undir
fordóma gagnvart þeim. Ragnar Jónsson
benti reyndar einhveiju sinni á þetta í blaða-
grein sem hann skrifaði um mig, en hann
var maður með mikið innsæi og reyndist
mér einstaklega vel eins og fleiri listamönn-
um.“
Er það ekki rétt að þú hefur oftast feng-
ið góða dóma, bæði erlendis og hér heima?
„Jú, enda hef ég verið svo lengi erlendis.
Eiginlega fluttist ég ekki heim fyrr en 1956
og síðan fluttum við út aftur 1970. sú úti-
vist, bæði í Kaupmannahöfn og London,
entist í nær 15 ár.“
Hér er ekki hægt að gefa nema örlítið
sýnishom af því sem ritað hefur verið um
list Ólafar Pálsdóttur á löngum og glæstum
ferli. En í gagnrýni um sýningu Myndhöggv-
arafélagsins á Korpúlfsstöðum sem birtist
í Morgunblaðinu í nóvember 1989, segir
Bragi Ásgeirsson m.a.: „Þetta er fjölbreyti-
leg sýning, sem félagsmenn hafa sett upp,
allt frá klassískum verkum Ólafar Pálsdótt-
ur til róttækra verka yngstu kynslóðarinn-
ar“...„Það má víst of mikið af öllu gera og
þótt fjarska gaman sé að vera með í öllu
því sem er að gerast í núlistum í heiminum,
þá þarf formrænn neisti að vera að baki
allri myndsköpun - eitthvað sem gerandinn
hefur upplifað og er afrakstur mikils erfíðis
og rannsókna á grundvallaratriðum mynd-
listarinnar.
Þannig verður það róandi að nema staðar
við sígild vinnubrögð eins og þau birtast í
verkum Ólafar Pálsdóttur, og minnast þess
að mannslíkaminn býryfír mjög fullkomnum
stærðfræðilögmálum og leysir meira að
segja nær óleysanlega reikniþraut, sem var
Grikjum ráðgáta til foma.
Þeir sem hafa rannsakað þessi lögmál í
eigin vinnubrögðum árum saman hafa svo
I
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. DESEMBER1995 35