Morgunblaðið - 16.01.2001, Blaðsíða 34

LISTIR
34 ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞRÍR ungir listamenn hafa hlotið
viðurkenningu Listasjóðs Pennans.
Hekla Dögg Jónsdóttir myndlist-
armaður fékk 400 þús. kr. styrk frá
sjóðnum og tilkynnt var um kaup
sjóðsins á verkum eftir myndlist-
armennina Særúnu Stefánsdóttur
og Jón Bergmann Kjartansson.
Listasjóður Pennans var stofn-
aður árið 1992. Við styrkveitingar
er leitast við að finna efnilegt lista-
fólk sem er að stíga fyrstu sporin á
listabrautinni eftir listnám og
hvetja það þannig til dáða.
49 umsóknir bárust
að þessu sinni
Alls bárust dómnefnd 49 um-
sóknir að þessu sinni.
Hekla Dögg Jónsdóttir er fædd í
Reykjavík 1969. Hún innritaðist í
Myndlista- og handíðaskóla Íslands
1991 og útskrifaðist frá fjöltækni-
deild 1994.
Að námi loknu var hún gesta-
nemi í eitt ár við Staatliche
Hochschule fur Bildende kunst í
Frankfurt am Main. Árið 1996 hóf
Hekla nám við California Institute
of the Arts og lauk BA gráðu ári
síðar og mastergráðu 1999.
Ferill Heklu er ekki langur.
Engu að síður hefur hún tekið þátt
í 20 sýningum víða um heim. Auk
styrkveitingar listasjóðsins verður
henni boðið að halda einkasýningu
í Listasafni Akureyrar næsta
haust.
Eins og áður sagði kaupir Lista-
sjóður Pennans jafnframt verk eft-
ir tvo unga listamenn.
„Myndlist Heklu er samfélagsleg
í þeim skilningi að viðfangsefnin
eru sprottin úr daglegu lífi og nán-
asta umhverfi hennar. Við fyrstu
sýn virðast verk Heklu einföld en
við nánari skoðun er það marg-
ræðni myndmálsins og næm tilfinn-
ing hennar fyrir viðfangsefninu
sem hrífur áhorfendur eða eins og
segir í nýlegri sýningarskrá frá
Gerðarsafni um verk hennar:
,,Fegurð og tærleiki einkenna verk
hennar og hún beitir næmu fegurð-
arskyni sínu til að fanga athygli
áhorfendans, fá hann til að staldra
við, skoða verk sín betur og hug-
leiða merkingu þeirra,“ segir í um-
sögn dómnefndar.
Særún Stefánsdóttir er fædd í
Reykjavík 1970. Hún lauk mast-
ersgráðu frá Glasgow School of Art
árið 1999.
Í umsögn dómnefndar segir að
Særún hafi í myndlist sinni unnið
með ljósmyndir og hluti sem hún
teflir saman á áhugaverðan hátt.
Særún hefur haldið og tekið þátt í
um 25 sýningum á Íslandi, Glasgow
og víðar. Hún hefur framið gjörn-
inga og tekið þátt í ýmsum upp-
ákomum. Fengist við sýningar-
stjórn, rekið gallerí og verið
plötusnúður svo eitthvað sé nefnt.
Hefur haldið átta
einkasýningar
Jón Bergmann Kjartansson er
fæddur 1967. Frá 1990 til 1995 nam
hann við Listakademíuna í Ensk-
ede í Hollandi.
Jón hefur haldið 8 einkasýningar
og tekið þátt í samsýningum á Ís-
landi og víðar. Haldið fyrirlestra
um myndlist í skólum á Íslandi, Ír-
landi og Hollandi og kennt sem
gestakennari við Listaakademíuna
í Enschede.
Dómnefnd listasjóðsins í ár skipa
Gunnar B. Dungal, stjórnarformað-
ur Pennans, Guðrún Einarsdóttir,
listmálari, sem er fulltrúi SÍM, og
Kristján Steingrímur Jónsson,
deildarforseti hjá Listaháskóla Ís-
lands.
Styrkveitingar
Listasjóðs
Pennans
Hekla Dögg Jónsdóttir tekur við viðurkenningu sinni úr hendi Gunnars
Dungal, stjórnarformanns og eiganda Pennans.
Hekla Dögg, Jón Bergmann Kjartansson og Særún Stefánsdóttir.
Morgunblaðið/Þorkell
DANIR skiluðu Íslendingum síðustu
handritunum fyrir fimm árum og
láta ekki þar við sitja. Nú er komið
að Grænlendingum að endurheimta
menningararfleifð sína. Áður en af
því verður í apríl getur að líta verkið
á danska þjóðminjasafninu í Kaup-
mannahöfn á sýningu sem ber yfir-
skriftina „Utimut“ (Til baka) og var
opnuð á laugardag.
Sýningin er til marks um þá stefnu
Dana að skila aftur þeim þjóðminj-
um sem þeir fluttu frá nýlendum sín-
um. Grænlensku munirnir sem sýnd-
ir eru nú eru þeir síðustu sem Danir
skila og er bæði um að ræða forn-
minjar og listaverk sem verða afhent
Þjóðminja- og skjalasafninu í Nuuk,
höfuðstað Grænlands. Þegar þau eru
komin á sinn stað hafa Grænlend-
ingar alls fengið um 35.000 muni í
sína vörslu en um 100.000 munum
verður haldið eftir í Danmörku.
Íslensku handritin voru fyrstu
minjarnar sem Danir skiluðu en í
kjölfarið fylgdu samningar við Fær-
eyinga og Grænlendinga. Fyrir 23
árum var ákveðið að Færeyingar
myndu endurheimta minjar sínar og
er Grænlendingar hlutu aukna sjálf-
stjórn árið 1979 og fyrsta heima-
stjórnin var mynduð var jafnframt
komið á fót stjórn þjóðminjamála.
Hefur hún unnið ásamt danska þjóð-
minjasafninu og Grænlandsskrif-
stofu danskra stjórnvalda að endur-
heimtingu verkanna frá 1979. Nú eru
alls fimmtán opinber söfn á Græn-
landi og er stefnt að því að þau muni
lána verk til Danmerkur og öfugt í
framtíðinni.
Áður hafa verið haldnar í Kaup-
mannahöfn sýningar á vatnslita-
myndum Arons frá Kangeqs og
verkum Gustavs Holms sem er frá
austurhluta Grænlands. Sýningin nú
nær yfir 4.500 ára tímabil en elstu
verkin eru frá hinu svokallaða Sar-
qaq-menningarskeiði. Hún stendur
til 15. apríl en þá verða verkin flutt
til Grænlands. Þau verða svo sýnd í
grænlenska þjóðminjasafninu í júní.
Þjóðminjarnar
heim til Grænlands
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
FRANSK-þýska listakonan Gloria
Friedmann stillir sér hér upp við
eitt verka sinna. Verkið nefnist
Fjölföldun .... fyrir betri heim og er
hluti af sýningu hennar í Nýja lista-
safninu í Weimar í Þýskalandi.
Friedmann, sem hefur búið í
Frakklandi sl. 25 ár, vonast til þess
að sér takist að vekja viðbrögð
meðal sýningargesta, en verkin
endurspegla skoðanir hennar á of-
fjölgun, erfðabreytingum og hyl-
dýpinu sem hún segir skilja náttúr-
una frá hinum siðmenntaða heimi.
Erfðabreytt list
AP
EF hægt er að finna eitthvert efni
sem flestir landsmenn geta sameinast
um þá hljóta það að vera bílar. Hér
munu vera fleiri bílar miðað við höfða-
tölu en í nær nokkru öðru landi í ver-
öldinni og allt skipulag og umgjörð
þéttbýlis miðast við bíla fremur en
fólk.
Að skreppa á bílasölur og líta á úr-
valið hefur einnig löngum verið vin-
sæl afþreying – og hefur undirritaður
oftar en einu sinni mætt höfundi Bíla-
sölunnar Bjöllunnar í slíkum hvíldar-
ferðum á rólegum laugardags- eða
sunnudagseftirmiðdegi í borginni.
Ólafur Haukur þekkir því þann bak-
grunn sem hann velur leikriti sínu um
feðgana Gunnar, Halldór og Finn á
bílasölunni Bjöllunni. Síðasta sjálf-
stæða bílasalan í borginni er Bjallan,
þar sem umboðin eru búin að kaupa
upp allar bílasölurnar og fylla þær af
uppítökubílum; Gunnsi á Bjöllunni er
elsti starfandi bílasalinn og þrjóskast
við að selja, er orðinn lúinn af harkinu
en ber það með sér að hann hefur átt
góðan tíma, verið snjall bílasali og
haft gott upp úr því þegar allt seldist
sem var á fjórum hjólum. Góður kall
sem í raun er heiðarlegur og sann-
gjarn, látum vera þó hann hafi lagað
til eina og eina smurbók til að liðka
fyrir sölu. Pétur Einarsson hafði
þennan kall fullkomlega á valdi sínu
og sýndi jöfnum höndum umburðar-
lyndi hins aldraða föður, uppgjöf
gagnvart aðstæðum en um leið eimdi
eftir af hörku sem eitt sinn hefur ein-
kennt þennan kall.
Ólafur Haukur er snjall að velja sér
sögusvið og setja persónurnar inn í þá
mynd á sannfærandi hátt. Leikrit
hans fjallar ekki um bílasölur þrátt
fyrir titilinn. Það fjallar um þær per-
sónur sem rammast inn af þvi tiltekna
sögusviði. Bílasalinn og synir hans
eiga sér fjölskyldusögu og það er hið
raunverulega viðfang. Um leið fléttar
Ólafur kunnáttusamlega inn þráð
nokkurrar spennu um tilraun Finns
til að verða sér úti um peninga á auð-
veldan hátt með því að reyna að snúa
á fíkniefnasala. Annar þráður heldur
óljósari framanaf er ofinn inn með
persónu Margrétar Vilhjálmsdóttur,
laundóttir Gunnars sem komin er í
leit að fjölskyldu sinni, hálfgerð álf-
kona sem á sér engar forsendur lengi
vel en opinberar erindi sitt í lok
verksins. Margrét skapaði barnslega
og einlæga persónu sem kom úr ann-
arri átt en hinar persónurnar. Þáttur
hennar í framvindu verksins var af-
gerandi, jafnvel meira en svo að væri
fullkomlega trúverðugur.
Sonurinn Halldór í túlkun Helga
Björnssonar var frábærlega upp-
burðarlaust góðmenni, einhvern veg-
inn í vægu uppnámi allar götur til
þess að allt var fallið í ljúfa löð og
tengdó bauð honum í mat á aðfanga-
dagskvöld. Þá ljómaði hann af gleði
og var þegar búinn að fyrirgefa allt.
Mjög vel gert hjá Helga.
Kona hans Hrafnhildur var kjaftfor
drykkjusjúklingur, sem hafði haldið
framhjá honum með bróðurnum
Finni og sjálfsagt fleiri þó ekki væru
nefndir. Steinunn Ólína hristi þennan
kvenmann framúr erminni og átti fal-
legt augnablik þegar hún sýndi með
svipbrigðum einum að Hrafnhildur
þráði ekkert heitar en sættir við ljúf-
mennið Halldór.
Sonurinn Finnur var af þeirri sort-
inni sem þráir viðurkenningu föður
síns. Björn Jörundur virtist ekki finna
sig fullkomlega í þessu hlutverki,
sumar setningar hljómuðu ósannfær-
andi en það má að hluta skrifa á höf-
undinn sem lagði ofuráherslu á
enskuskotið málfarið sem stundum
var fremur áreynslukennt. Gervi
Björns Jörundar og Steinunnar Ólínu
var nákvæmlega það sem í orðinu
felst, gervilegt; sjúskað fólk sem þó
var alltaf greinilega nýkomið úr ná-
kvæmri yfirhalningu af sminkdeild-
inni.
Jóhann Sigurðarson þurfti lítið að
gera annað en vera, til að gnæfa yfir
meðpersónur sínar og gera þær smá-
ar og óttaslegnar.
Besti hluti þessa leikrits var per-
sónusagan sem þarna var dregin upp.
Atriðin milli feðganna voru í anda
Ólafs Hauks, grimm og hnitmiðuð
samtöl þar sem flett er ofan af langri
sögu sem legið hefur í þagnargildi.
Samskipti hjónanna Hrafnhildar og
Halldórs voru á sömu nótum og
fyndni Ólafs Hauks kom fram í ræðu
Hrafnhildar um framhjáhaldið.
Veikasti hlekkurinn var spennu-
fléttan og persónur laundótturinnar
og glæponsins. Þar er fetað inn á
hefðbundna slóð hinnar tilbúnu sjón-
varpsveraldar. Melódramatísk saga
um dóttur sem leitar föður síns og
bjargar fjölskyldunni frá glötun í
framhaldinu. Þessi niðurstaða var
fyrirsjáanleg allt of snemma. Glæp-
oninn var klisja, texti hans margskrif-
aður og margsagður, gamlar bragð-
lausar tuggur. Þar hefði hugsanlega
mátt fara aðra og óhefðbundnari leið
að sama marki.
Lárus Ýmir leikstýrði af yfirlætis-
leysi hins vana sjónvarpsleikstjóra.
Engir stælar, engar „frumlegar“
myndrænar lausnir. Stíllinn sem
hann velur féll vel að efninu, raunsæ-
islegur og blátt áfram. Þannig efni
viljum við auðvitað sjá í sjónvarpinu
og þrátt fyrir fáeina annmarka á þess-
ari fyrstu leiknu sjónvarpsmynd í háa
herrans tíð sem stendur undir nafni,
þá eru kostirnir svo miklu fleiri að nú
er að vona að takmörkuðum fjármun-
um hins íslenska ríkissjónvarps verði
beint í þann eina farveg sem þeir eiga
að renna. Til framleiðslu á íslensku
efni. Dagskrárstjóra innlendrar dag-
skrár er óskað til hamingju og fylgja
einlægar óskir um óstöðvandi fram-
hald.
SJÓNVARP
L e i k r i t
Eftir Ólaf Hauk Símonarson. Leik-
stjóri Lárus Ýmir Óskarsson.
Leikarar: Pétur Einarsson, Helgi
Björnsson, Björn Jörundur,
Margrét Vilhjálmsdóttir, Jóhann
Sigurðarson, Sigurður Skúlason,
Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir.
Leikmynd: Úlfur Grönvold,
Tónlist: KK.
BÍLASALAN BJALLAN
Fólkið á bílasölunni
Hávar Sigurjónsson
Besta sjónvarpsleikritið í langan tíma þrátt fyrir fáeina annmarka.