Morgunblaðið - 16.01.2001, Blaðsíða 56

UMRÆÐAN
56 ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Opið frá kl. 10.00 til 18.00
Síðumúla 13, sími 568 2870, 108 Reykjavík.
ALVÖRU ÚTSALA
Ótrúlega lágt verð
70-80% afsláttur
Dæmi um verð Áður Nú
Sítt pils 3.900 900
Skyrta 3.900 600
Slinky bolur 3.300 900
Herrabuxur 4.900 1.200
Herraskyrta 4.300 900
Og margt fleira
Einnig fatnaður í stærðum 44-52
Bó
nu
s Kauptu eina flík og
fáðu aðra fría
Í DESEMBER sl.
kom út fréttabréf
Kaupfélags Fáskrúðs-
firðinga og hófst
fréttabréfið á kristi-
legri hugvekju sóknar-
prests. En ekki var
kristilega þelinu lengi
fyrir að fara og mátti í
skrifum fréttabréfsins
víða sjá hönd prókúru-
umboðsmanns kaup-
félagsins, Gísla Jónat-
anssonar, m.a. þar sem
hann ritar minningar-
grein um sjálfan sig
undir dulnefni, ræðst
að starfsfólki með
ásakanir, vegna sinna
eigin mistaka og dómgreindarbrests
og einnig segir hann frá afhjúpun
minnisvarða á árinu 2000 um Berg
Hallgrímsson frá Hafnarnesi sem
stundaði atvinnurekstur og útgerð á
Fáskrúðsfirði í um það bil 30 ár.
Frumkvæði að því að heiðra minn-
ingu þessa mæta manns áttu Guð-
ríður Bergkvistsdóttir og Eiríkur
Stefánsson, þó ekki sé minnst á nafn
Eiríks í fréttabréfi kaupfélagsins
nema til ærumeiðinga. Gísli pró-
kúruumboðsmaður segir orðrétt um
afhjúpun minnisvarðans um Berg
Hallgrímsson. ,,Athöfnin var hátíð-
leg að öðru leyti en því að ummæli
formanns Verkalýðs- og sjómanna-
félags Fáskrúðsfjarðar í garð Kaup-
félags Fáskrúðsfirðinga þóttu eng-
an veginn viðeigandi og alls ekki í
anda Bergs Hallgrímssonar.“ Þetta
er ekki í fyrsta sinn sem prókúru-
umboðsmaður kaupfélagsins og
hans líkar fara með ósannan róg-
burð um undirritaðan og reyna að
hræða fólk frá því að tjá sig eða
skrifa greinar. Undirritaður hefur
fengið þakkir fyrir ræðu sína við af-
hjúpun minnisvarðans um Berg frá
ótrúlegum fjölda manna, m.a. fjöl-
skyldu Bergs, og margir hafa beðið
um afrit af ræðunni og vil ég biðja
hinn vandaða fjölmiðil Morgunblað-
ið að birta hana í heild og þá geta
menn dæmt um hvort undirritaður
hafi vegið ómaklega að Kaupfélag-
inu á Fáskrúðsfirði eða vanvirt
minningu Bergs Hallgrímssonar.
,,Góðir Fáskrúðsfirðingar, ætt-
ingjar Bergs Hallgrímssonar og
aðrir gestir.
Við erum hér saman komin við
fyrrum heimili Bergs Hallgrímsson-
ar til að minnast hans og afhjúpa hér
minnisvarða, svo að minning um
hann megi ávallt lifa meðal þeirra
sem búa á Fáskrúðsfirði og þeirra
sem eiga leið hér um. Minning um
mann sem eyddi hér á Fáskrúðsfirði
mest allri ævi sinni við atvinnurekst-
ur, landvinnslu og útgerð. Bergur
var á landsmælikvarða
talinn stóratvinnurek-
andi og útgerðarmaður
og á heimsmælikvarða
sem síldarverkandi.
Hann lifði sem at-
vinnurekandi bæði
meðbyr og mótlæti og
ávallt lá allt sem hann
átti undir, fyrirtæki,
einkaeigur og heimili
þeirra hjóna Bergs og
Helgu, allt var þetta
veðsett fyrir fyrirtæk-
ið þegar svo stóð á.
Þeir sem muna
fyrstu skref þeirra
hjóna á Pólarsíld fyrir
mörgum áratugum
muna að heimili þeirra var á loftinu
á vinnustaðnum, svo hart var að sér
lagt til að koma fyrirtækinu á legg.
Mér þætti gaman að sjá forstjóra
nútímans á Íslandi leggja sig svo
fram, ónei þeir hafa allt sitt á hreinu
ef illa skyldi fara.
Bergur Hallgrímsson var stærsti
síldarverkandi á Íslandi og gerði um
tíma út þrjá 200 tonna báta og einn-
ig smærri báta, þannig að ekki var
lagst lítið í fang og bærinn og fólkið
naut þess í ríkum mæli þar sem
þessu fylgdi gífurleg atvinna og oft á
tíðum mikil uppgrip.
Velferð á Fáskrúðsfirði byggðist
á þessum tíma algjörlega á því að
Pólarsíld starfaði við hlið Kaup-
félags Fáskrúðsfirðinga við atvinnu-
rekstur hér í bæ og fólk gat valið um
atvinnu og fyrirtæki sem það vildi
starfa hjá.
Ég þurfti að eiga mikið samstarf
við Berg sem formaður í verkalýðs-
félagi og það var ekki allt dans á rós-
um eins og nærri má geta, svo stór
sem Bergur var sem atvinnurekandi
og ýmsar uppákomur áttu sér stað,
en aldrei lét hann það bitna á okkar
samskiptum þó í odda skærist.
Skoðun Bergs á einu atriði í sam-
skiptum við sitt starfsfólk og verka-
lýðsfélag var að laun fólksins væri
ekki sá þáttur sem skipti sköpum í
rekstri fyrirtækja og var mjög auð-
velt að semja við hann um launamál,
t.d. voru 14 og 15 ára unglingar oft-
ast með fullorðinskaup og þeir eldri
yfirborgaðir, jafnvel svo um munaði.
Lægstu taxtar voru aldrei notaðir
og þótti þetta mjög sérstakt þar sem
um einkafyrirtæki var að ræða enda
brá mörgum í brún þegar þeir ætl-
uðu að hefja störf hjá öðrum fyr-
irtækjum á Fáskrúðsfirði. Hjá Pól-
arsíld starfaði sama fólkið áratugum
saman og sagði það sína sögu hvern-
ig því líkaði hjá Bergi. Bergur var
ávallt verkamaður en aldrei for-
stjóri. Eins og ég sagði áður þá var
oft meðbyr hjá Bergi en einnig var
um gífurlegt mótlæti að ræða eins
og margur atvinnurekstur á Íslandi
á þessum tíma þurfti að glíma við og
átti m.a. óðaverðbólga og vaxtaokur
þátt í því hvernig gekk og réðu vext-
ir hvað eftir annað niðurlögum fyr-
irtækja sem áttu ekki neina lífs-
möguleika eins og ástandið var.
Oft velti ég því fyrir mér af hverju
Bergur notaði ekki ákveðið góðæri
sem hann gekk í gegnum í rekstri til
að hætta og selja allt sitt, setjast í
helgan stein og tryggja sjálfum sér
og sínum öryggi. Þetta kom aldrei til
greina hjá honum og ég held að
menn hafi verið farnir að trúa því að
hann hefði níu líf og fyrirtækið
myndi ávallt vera til staðar hér á Fá-
skrúðsfirði. En ekkert er í lífinu
sjálfsagt og óbrigðult og það þurfti
ekki minna til en að eitt af stórveld-
um heimsins, Sovétríkin, liðuðust í
sundur og liðu undir lok til að síld-
arkóngurinn Bergur Hallgrímsson
og hans líkar áttu ekki lengur mögu-
leika. Það hafa sagt mér forustu-
menn í síldarmálum að þegar Sov-
étríkin liðuðust í sundur og allir
síldarsölusamningar heyrðu sög-
unni til áttu þau fyrirtæki sem höfðu
sérhæft sig í síldarvinnslu enga lífs-
möguleika og segir það okkur hvað
við erum háð heimsbyggðinni í öll-
um okkar lífskjörum.
Það er sorglegra en tárum taki að
standa hér og minnast þessa mik-
ilmennis og fátæka sveitadrengs
sem braust áfram og varð einn af
burðarásum atvinnulífs á Fáskrúðs-
firði í áratugi og lagði aleigu sína
undir hvað eftir annað þegar á þurfti
að halda og á endanum missti hann
allar veraldlegar eigur sínar og stóð
uppi eins og hann byrjaði. En það
mikilvægasta í lífi Bergs var fjöl-
skylda hans og hún hélt saman eins
og ávallt og það skipti hann megin
máli. Ég vil þakka Bergi Hallgríms-
syni og ekki síður Helgu konu hans
fyrir þann tíma sem þau gáfu Fá-
skrúðsfirðingum í blíðu og stríðu í
áratugi.
Sá minningarsteinn sem hér
stendur er úr klettum beint fyrir of-
an Hafnarnes, fæðingarstað Bergs,
og vil ég segja frá því að steinnin
hafði brotnað úr klettunum og fallið
hundruð metra niður hlíðina og skil-
ið eftir sig skarð í klettunum og mik-
ið sár í grassverðinum í fjallshlíð-
inni. Þegar við fundum þennan stein
þá minnti þessi lýsing mig á brott-
hvarf Bergs frá Fáskrúðsfirði sem
skildi eftir sig mikið skarð og sár
sem seint gróa, því við gátum ekki
verið án þess fyrirtækis sem hann
rak, það hefur komið skýrlega í ljós.
Ég vil að lokum votta Bergi Hall-
grímssyni virðingu mína og ég gerði
það einnig meðan hann lifði, fyrir
framlag hans til Fáskrúðsfjarðar.
Enginn einstaklingur hefur lagt
annað eins af mörkum fyrir fjörðinn
og það er mitt mat að það hafi verið
honum dýrkeypt, því að enginn
mannlegur maður þolir slíka streitu
sem fylgir því að standa áratugum
saman í svona átökum þar sem allt
er lagt undir hvað eftir annað og það
hlýtur að bitna á heilsu. Ég óska Fá-
skrúðsfirðingum og fjölskyldu hans
til hamingju með þennan minnis-
varða um Berg Hallgrímsson.“
Er málfrelsi á
Fáskrúðsfirði?
Eiríkur
Stefánsson
Minnisvarði
Undirritaður vó ekki
ómaklega að Kaupfélag-
inu á Fáskrúðsfirði, seg-
ir Eiríkur Stefánsson,
eða vanvirti minningu
Bergs Hallgrímssonar.
Höfundur er formaður Verkalýðs-
og sjómannafélags Fáskrúðsfjarðar.
NÝVERIÐ skilaði
Umboðsmaður Al-
þingis áliti sínu í til-
efni af kvörtun Rétt-
indaskrifstofu Stúd-
entaráðs vegna
úrskurðar málskots-
nefndar Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna í
máli Réttindaskrif-
stofunnar gegn stjórn
LÍN. Málið snerist
um að grunnfram-
færsla LÍN byggðist
ekki á nægilega
traustum rökstuðningi
þar sem stjórn LÍN
hefði vanrækt lög-
boðnar skyldur sínar
um að annast gagnasöfnun um
fjárþörf námsmanna. Niðurstaða
umboðsmanns var í stuttu máli sú
að forsendur úrskurðar nefndar-
innar væru ófullnægjandi og að
hún hefði ekki sinnt rannsóknar-
skyldu sinni í umræddu máli. Hér
er um mikilvægan áfanga í lána-
sjóðsbaráttu námsmanna að ræða
og mun Röskva fylgja málinu fast
eftir á komandi mánuðum.
Grunnframfærslan
Síðastliðið vor var samþykktur
nýr framfærslugrunnur LÍN, sem
byggist að verulegu leyti á neyslu-
könnun Hagstofunnar frá 1995.
Hér er um framfaraspor að ræða
og lagði Röskva mikla áherslu á
það fyrir síðustu stúdentaráðs-
kosningar að grunnurinn yrði
tengdur við raunverulega fram-
færslukönnun. Stjórnarmeirihluti
LÍN hafnaði þó að
leggja niðurstöður
Hagstofunnar til
grundvallar í heild
sinni og taldi fram-
færsluþörf náms-
manna hæfilega um
80% af framfærslu-
þörf tekjulægsta hóps
könnunarinnar. Sú
staðreynd er hinsveg-
ar fjarri lagi þar sem
útgöld stúdenta eru
mun hærri og stúd-
entar hafa með marg-
víslegum hætti sýnt
fram á að grunnfram-
færsla LÍN dugi ekki
til framfærslu.
Hlutverk og
skylda LÍN
Í 1. gr. laga um Lánasjóð ís-
lenskra námsmanna segir: „Hlut-
verk Lánasjóðs íslenskra náms-
manna er að tryggja þeim sem
falla undir lög þessi tækifæri til
náms án tillits til efnahags.“ Jafn-
framt kemur fram í lögunum að
námslán skuli duga stúdentum til
framfærslu (sbr. 3. gr.) og að
sjóðnum ber að annast gagnasöfn-
un varðandi þörf námsmanna á
námslánum (sbr. 5. gr.). Af þessum
lagaramma sem Lánasjóðnum er
settur er ljóst að sjóðurinn hefur
ekki geðþóttavald um ákvörðun
grunnframfærslunnar. Ákvörðun
grunnframfærslu undanfarinna ára
ber hinsvegar berlega með sér að
sjóðurinn hefur tekið sér slíkt vald
og litið framhjá þeim skýru reglum
sem honum eru settar. Þótt sjóð-
urinn líti til neyslukönnunar Hag-
stofunnar verður sjóðurinn jafn-
framt að líta til aðstæðna
námsmanna sem sjálfstæðs þjóð-
félagshóps samkvæmt lánasjóðs-
lögunum. Að því loknu ber sjóðn-
um að taka mið af niðurstöðum
slíkrar rannsóknar við ákvörðun
grunnframfærslunnar. Sú leið sem
LÍN hefur hinsvegar valið, að skil-
greina stúdenta sem 80% fólk, er
aftur á móti með öllu óviðunandi.
Röskva vill hækkun
Öflugur Lánasjóður er einn af
hornsteinum íslensks menntakerf-
Eru stúdentar
80% fólk?
Guðmundur Ómar
Hafsteinsson
Lánasjóður
Úrskurður Umboðs-
manns Alþingis, segir
Guðmundur Ómar
Hafsteinsson er
mikilvægur áfangi í
lánasjóðsbaráttu
námsmanna.
MIKIL og ein-
róma samstaða kom
fram á fjölmennum
fundi Suðurnesja-
manna í Stapa í
Njarðvíkum sl.
fimmtudagskvöld
þar sem fjallað var
um tvöföldun
Reykjanesbrautar
og mestu mögulegu
flýtingu verkefnis-
ins. Þetta var mjög
góður fundur um
málefni sem á brenn-
ur og mikilvægt er
að koma í höfn eins
skjótt og nokkur
kostur er. Fundur-
inn var sérlega vel undirbúinn hjá
áhugamannahópi um verkefnið og
hann var í alla staði málefnalegur og
viðfangsefninu til framdráttar. Það
er mjög mikilvægt að áhugamanna-
hópurinn ætlar að halda áfram starfi
sínu í þágu umferðaröryggis á
Reykjanesbrautinni þar
til tvöföldun er lokið. Hóp-
urinn hefur unnið mjög já-
kvætt og markvisst og
slíkt er frábært innlegg í
alla framvindu mála.
Markmið ályktunar hins
fjölmenna fundar er að
tvöföldun verði lokið fyrir
2005.
Menn sammála
um mestu mögulegu
flýtingu
Á fundinum kom fram
að unnið er eins hratt og
mögulegt er að undirbún-
ingi framkvæmda hjá
Vegagerðinni í samræmi
við niðurstöðu Alþingis sl. vetur, en
þá skilaði Samgöngunefnd Alþingis
einróma tillögu um flýtingu tvöföld-
unar Reykjanesbrautar, þannig að
verkið hæfist í ársbyrjun 2002 og
verklok yrðu í síðasta lagi 2006 eða
fyrr , en ekki 2010. Ríkisstjórn Dav-
Mikil sam-
staða um tvö-
földun Reykja-
nesbrautar
Árni
Johnsen