Morgunblaðið - 16.01.2001, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hinn 4.4. 1921 fædd-
ist Guðjón Magnússon,
hinn 1.5. 1921 fæddist
Týr. Þannig hófst sam-
ganga þeirra.
Guðjón Magnússon
og Týr voru óaðskiljanlegir upp frá
því. Ég kynntist Gauja Manga (eins
og við þekktum hann) fyrir 40 árum.
Þau kynni voru einlæg og góð. Við
brölluðum margt saman. Guðjón var
alltaf foringinn, og ekki má gleyma
henni Önnu Gríms.
Týr átti lengi heima í austurher-
berginu götumegin á jarðhæðinni
Heiðarvegi 52. Þar voru haldnir
stjórnarfundir, spjallfundir og alls
konar fundir og uppi á lofti biðu okkar
kaffi og kökur, brauðtertur og allt. Ja,
kannski er ég nú farinn að bulla, því
ekki það, ég held að Guðjón Magn-
ússon mundi fyrirgefa gömlum félaga
bullið.
„Fræknustu englar sem ferðast um
ský, forðum á jörðinni voru í Tý.“ Svo
segir í einum borðsálmi þeirra Týr-
ara, og nú hefur enn einn bæst í þann
hóp, frækinn íþróttamaður og um-
fram allt maður í besta skilningi þess
GUÐJÓN
MAGNÚSSON
✝ Guðjón Magnús-son fæddist í
Vestmannaeyjum 4.
apríl 1921. Hann lést
á Sjúkrahúsi Vest-
mannaeyja 4. janúar
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Landakirkju 12.
janúar.
orðs. Guðjón var dreng-
ur góður. Í fornsögum
okkar var óþarfi að lofa
menn með hástemmd-
ari orðum, en slíkur var
Guðjón.
Guðjón var maður
ósérframtrönulegur en
samferðamenn hans
völdu hann þó til for-
ustu. Hann varð for-
maður Týs auk alls kon-
ar formennsku í
nefndum og ráðum. Í
Netagerð Vestmanna-
eyja er lítill afkimi sem
kallast kaffistofa. Á
þeirri kaffistofu eru kaffitímar allan
sólarhringinn. Þangað safnast menn
hvaðanæva úr bæjarlífinu, ræða mál-
in og leita ráða. Sá ráðagóði var Gaui
Manga og reyndar ekki bara hann því
þarna mættu spekingar úr öllum
þáttum atvinnulífsins. Gaui Manga
hafði þann eiginleika að laða til sín
menn sem þurftu á ráðum hans að
halda. Því varð kaffistofan svo vinsæl
að menn sem ekki höfðu endilega
áhuga á kaffinu mættu þarna daglega
til að ræða málin.
Gaui Manga hafði áhuga á öllu
mannlegu, þó mest íþróttum og æsk-
unni. Þótt Gaui Manga væri nær átt-
ræður var hann enn þá barn í hjarta
sínu, en slíkir eldast ekkert. Það var
nánast sama við hvern hann talaði; í
því samtali voru þeir jafnaldrar.
Ég veit að Gaui Manga fyrirgefur
Magga skalla þótt þessi minningarorð
séu fátækleg. Hann hefði átt skilið há-
leitari orð en það verða einhverjir
aðrir til þess. Við Guðjón skildum
hvor annan og þurftum aldrei að há-
skrúfa samtöl okkar.
Ég votta eiginkonu og börnum
dýpstu samúð mína og allra annarra
Týrara. Vertu sæll, vinur, ég á eftir að
sakna þín.
Magnús Magnússon.
Guðjón Magnússon, Gaui Manga,
er látinn eftir stutt en erfið veikindi.
Gaui Manga var einhver besti frjáls-
íþróttamaður sem Eyjarnar hafa alið
og varð margfaldur Íslandsmeistari í
stangarstökki á ferli sínum.
Guðjón fæddist árið 1921 eða sama
ár og Knattspyrnufélagið Týr var
stofnað en hann fæddist í Týspeysu
og var alla tíð mikill Týrari. Hann var
formaður félagsins til margra ára og
sat þar enn lengur í stjórn. Á þeim ár-
um var heimili hans og Önnu eigin-
konu hans félagsheimili Týs, þaðan
var starfinu stjórnað og þar voru
fundirnir haldnir og samkomurnar.
Þrátt fyrir sterkt Týshjarta var Guð-
jón mikill fylgismaður þess að félögin
Týr og Þór væru sameinuð eins og
reyndin varð á sínum tíma. Guðjón
sat í fyrstu stjórn Íþróttabandalags
Vestmannaeyja og honum hefur verið
sýndur margskonar heiður fyrir störf
sín innan íþróttahreyfingarinnar,
m.a. verið sæmdur Gullkrossi ÍBV,
æðstu viðurkenningu bandalagsins.
Gaui Manga var einn af þeim sem áttu
sinn þátt í því að gera þrettándann í
Vestmannaeyjum að því sem hann er
í dag, stórkostleg fjölskylduhátíð.
Hann var uppátækjasamur við hönn-
un á tröllum og forynjum sem löngu
eru landsfræg. Það var því táknrænt
er þrettándagleðinni lauk á malarvell-
inum í Löngulág sl. laugardagskvöld
að þá gengju jólasveinar og tröll
fylktu liði að heimili Gauja og Önnu
og vottuðu foringjanum virðingu sína
í lok gleðinnar sem Gaui á hvað
stærsta þáttinn í að skapa.
Með Guðjóni er fallinn einn mik-
ilvirtasti forystumaður íþróttahreyf-
ingarinnar í Vestmannaeyjum. Stjórn
Íþróttabandalags Vestmannaeyja vill
þakka honum starfið og vottar fjöl-
skyldu hans dýpstu samúð.
Stjórn Íþróttabandalags
Vestmannaeyja.
Um leið og við félagarnir í Kiwanis-
klúbbnum Helgafelli Vestmannaeyj-
um kveðjum vin okkar og félaga Guð-
jón Magnússon, viljum við þakka
honum ánægjulega samfylgd. Gaui
Manga, eins og hann var alltaf kall-
aður, gekk í Kiwanisklúbbinn Helga-
fell árið 1978 og varð um leið einn af
öflugustu félögum klúbbsins.
Það var alveg sama hvað þurfti að
gera alltaf var Gaui boðinn og búinn,
sama hvernig á stóð.
Þegar kom að því að skreyta
félagsheimilið okkar fyrir skemmtan-
ir var Gaui sjálfkjörinn og hann var
ekki í vandræðum með að hrista fram
úr erminni það útlit sem passaði
hverju sinni. Þó að hann væri elstur
okkar félaganna trúðu því fæstir að
þessi strákur með hreyfingar tán-
ingsins, ætti ekki eftir nema þrjá
mánuði í áttrætt.
Það verður ekki auðvelt að fylla
það skarð sem hann skildi eftir. Hans
er og mun verða sárt saknað í okkar
hópi.
Kæra Anna, við Helgafellsfélagar
sendum þér og fjölskyldu þinni okkar
innilegustu samúðarkveðjur.
Kiwanisfélagar Helgafelli
Vestmanneyjum.
Elskulegur afi, þú
kvaddir svo óvænt en
það er huggun harmi
gegn hvað þú hélst
virðuleikanum og
reisninni allt fram í
andlátið. Ég hefði ekki
séð þig fyrir mér á dvalarheimili eða
annarri stofnun upp á aðra kominn,
það hefði aldrei gengið.
Þú varst okkur barnabörnunum
mikil og góð fyrirmynd og hvattir
okkur beint eða óbeint bæði í leik og
starfi. Ég man þegar ég lauk meist-
araprófi í rafvirkjun sem þykir
kannski ekki svo merkilegt saman-
borð við aðrar prófgráður, en þú og
amma færðuð mér áritaða bók. Í árit-
uninni stóð eftirfarandi:
„Þann 25 maí 1992 lauk Einar Jes
Guðmundsson dóttursonur okkar
meistaraprófi í raflögnum og tilheyr-
andi raffræðum. Hlaut hann ágæta
fyrstu einkunn og var sér og sínum til
sóma, sem við viljum þakka og sýna
honum með þessari bókargjöf virð-
ingu okkar á þessari frammistöðu.
Við óskum honum heilla. Manndóm-
ur framtak og varúð megi fylgja hon-
um.“
Þetta þótti mér virkilega vænt um.
Mér er enn ljóslifandi sú minning
þegar við fórum saman á Willis-jepp-
anum mínum yfir Skarðsheiði. Þá var
ég eitthvað innan við tvítugt. Það var
mikill heiður fyrir mig þegar þú
baðst mig um að fara með þig línu-
veginn sem liggur um þá fornu þjóð-
leið milli Skorradals og Leirársveit-
ar. Þeir voru fáir blettirnir á Íslandi
sem þú hafðir ekki komið á en þeir
voru allmargir kílómetrarnir sem þú
ferðaðist um landið á jeppa, þá að-
allega í tengslum við starf þitt. Við
höfðum með okkur nesti sem við
snæddum efst á heiðinni og nutum
útsýnis. Það voru ófáir fróðleiks-
molarnir sem komu frá þér en það
ÞORSTEINN
EINARSSON
✝ Þorsteinn Ein-arsson fæddist í
Reykjavík 23. nóv-
ember 1911. Hann
lést á heimili sínu 5.
janúar síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Hallgríms-
kirkju 12. janúar.
voru fáir menn sem
skemmtilegra var að
ræða við bæði hvað
varðaði náttúrufræði,
landafræði eða annan
fróðleik. Á leið okkar
var djúpt gil með brött-
um brekkum beggja
vegna, þann spöl kaust
þú að fara fótgangandi,
en mikið hreifst þú af
því hvað Willisinn fór
þetta létt enda höfðu
þeir tekið talsverðum
breytingum hvað vél-
arafl og dekkjastærð
áhrærði frá þeim tíma
er þú ferðaðist á slíku tæki.
En nú eruð þið sameinuð á ný þú
og amma, eftir lifum við með minn-
ingarnar og mun ég leitast við að
verða mínum afkomendum sama fyr-
irmynd og þú varst okkur.
Einar Jes.
Kæri afi minn, þá kom að því að
hún amma kallaði þig til sín, enda er
erfitt að hugsa sér ykkur aðskilin
hvort frá öðru í langan tíma. Þar sem
ég á ekki heimangengt til að kveðja
þig langar mig til að festa á blað
nokkur minningarbrot en af mörgum
er að taka.
Margar ferðirnar fór ég bílveikur
fyrir Hvalfjörðinn til að heimsækja
ykkur ömmu, en óhætt er að segja að
hver beygja og hver hola hafi verið
þess virði því á leiðarenda biðu alltaf
hlýjar mótökur og ný ævintýri. Það
fyrsta sem kemur upp í hugann er
hversu mikils virði mér þótti að
vakna snemma á morgnana inni á
Laugarásvegi, því þá var aldrei að
vita nema maður fengi að fara með
afa í morgunbaðið, var manni þá
ávallt kennt hvernig maður ætti að
þvo kroppinn og í hvaða röð maður
ætti að gera hlutina, svo ekki sé talað
um þá miklu list að beita handklæð-
inu rétt og hvaða hluti handklæðisins
var ætlaður hverjum líkamshluta,
eftir baðið settumst við gjarnan niður
í eldhús og fengum okkur morgun-
verð með glasi af góðu heimalöguðu
súkkulaði með hunangi út í, á eftir
voru fuglarnir fóðraðir en garðurinn
þinn er áreiðanlega stærsti griða-
staður fyrir fugla á höfuðborgar-
svæðinu. Ef merkisdagur var í fjöl-
skyldunni þá var fáninn dreginn að
hún, með viðeigandi fánahyllingu, hjá
þér lærði ég hversu mikils virði ís-
lenski fáninn er okkur, og hvernig
okkur bæri að umgangast hann með
virðingu. Ógleymanlegar eru stund-
irnar þegar þú lést okkur frændurna
glíma í borðstofunni, eða þegar þú
leiðbeindir okkur í spjótkasti og öðr-
um íþróttum úti á túni, í huga okkar
strákanna komst þú næstur görpun-
um úr Íslendingasögunum þegar
glíma og íþróttir voru annarsvegar.
Lengi mun ég muna göngutúrana
okkar niður í dal, úti í náttúrunni
varst þú ávallt ötull við að fræða okk-
ur um það sem fyrir augu bar. Eftir
að ég óx úr grasi átti ég alltaf víst
húsaskjól hjá ykkur ömmu, og áttum
við þá saman margar ánægjulegar
stundir þar sem þú gast tímunum
saman sagt frá hlutum sem þú hafðir
upplifað á langri ævi og ómetanlegar
eru allar frásagnirnar af forfeðrum
og ættingjum, sem voru horfnir á
braut áður en ég kom til sögunnar.
Eitt er víst að allt sem þú gafst frá
þér til mín hefur reynst mér vel á lífs-
leiðinni,og á ég örugglega eftir að
segja barnabörnunum mínum frá þér
og ömmu með stolti í hjartanu.
Berðu henni ömmu kveðju mína.
Með kæru þakklæti fyrir allt.
Sigurður Ingi.
Fyrstu kynni mín af Þorsteini Ein-
arssyni voru fyrir um 40 árum, á hin-
um fjölmennu og vinsælu skólasund-
mótum í Sundhöll Reykjavíkur, sem
Þorsteinn skipulagði og stjórnaði af
röggsemi.
Í þau ár sem ég starfaði sem nám-
stjóri í sundi átti ég mikið og náið
samstarf við Þorstein. Verkefni við
endurskoðun námskrár og reglu-
gerða í sundi, námskeið fyrir sund-
kennara svo og ýmislegt er laut að ör-
yggismálum sundlauga var efst á
baugi þá. Útgáfa námsefnis fyrir
kennara var nokkur og þá var gott að
eiga Þorstein að. Hann prófarkalas
bæklingana, leiðrétti og stílfærði af
kunnáttu, því vald hans á móðurmál-
inu var gott.
Þetta var skemmtilegur og þrosk-
andi tími fyrir ungan mann að starfa
með þessum reynda og stjórnsama
manni. Þorsteinn var duglegur og
vinnusamur og fullur eldmóðs, áhuga
og óbilandi trúar á það sem hann tók
sér fyrir hendur. Þessir eiginleikar
höfðu örvandi áhrif á umhverfi hans
og gerði vinnuna líflega og skemmti-
lega.
Þorsteinn hóf störf sem íþrótta-
fulltrúi ríkisins, árið 1941. Það kom í
hans hlut að sjá um framkvæmd
nýrra íþróttalaga, sem samþykkt
voru á Alþingi í febrúar 1940. Með
íþróttalögunum var komið á sund-
skyldu allra skólabarna á Íslandi. Þar
segir orðrétt í upphafi 13. greinar:
„Öll börn í landinu skulu læra sund,
nema þau séu óhæf til þess, að mati
skólalæknis.“ Með þessa afdrátt-
arlausu málsgrein að leiðarljósi hóf
Þorsteinn uppbyggingu sund-
skyldunnar í skólum landsins.
Framkvæmdin tókst vel undir
öryggri forystu hans. Í samvinnu við-
fræðslustjóra, skólastjóra, sveitar-
stjórnamenn og kennara var lyft
Grettistaki í sundmálum þjóðarinnar,
jafnt uppbyggingu sundlauga sem
sundfærni. Þorsteinn vildi einnig
sýna fram á að fjármagni væri vel
varið og safnaði í því skyni ýmsum
upplýsingum um prófárangur,
ástundun, fjölda þeirra sem nutu
sundkennslu og ýmsum öðrum upp-
lýsingum. Í dag eru vinnubrögð sem
þessi kennd við gæðastjórnun og
innra eftirlit.
Sennilega er það einsdæmi meðal
þjóða, að skylda öll börn til sund-
færni. Gögnin sem liggja í geymslum
ráðuneytisins sýna að 85-90% skóla-
barna stóðust sundpróf í 12 ára bekk.
Það próf var hin íslenska skilgreining
á því að vera syndur. Frábær árang-
ur.
Vegna sundskyldunnar voru sund-
laugar yfirleitt fyrstu íþróttamann-
virkin sem byggð voru. Þær voru
hagkvæmar í rekstri, einkum þar
sem heitt vatn var að finna. Sundið
var Þorsteini hugleikið og áhugi hans
á sundíþróttinni var ætíð mikill. Ætla
má að sú ákvörðun að skylda öll
skólabörn á landinu til þess að læra
sund sé ein viðamesta slysavörn sem
komist hefur í framkvæmd á Íslandi.
Í mars árið 1995 stofnuðu for-
stöðumenn 35 sundstaða á Íslandi
með sér félagsskap, Samtök for-
stöðumanna sundstaða á Íslandi.
Markmið þeirra var m.a. að stuðla
að aukinni þekkingu félagsmanna á
tækni- og öryggismálum sundlauga.
Þessi málefni lét Þorsteinn mikið til
sín taka sem embættismaður um 40
ára skeið. Hann var í góðu sambandi
við starfsfélaga sína á Norðurlöndum
og naut þeirrar þekkingar og tækni-
framfara sem þarlendar tæknistofn-
anir höfðu yfir að ráða. Þessa þekk-
ingu færði hann til landsins og má
fullyrða að Þorsteinn hafi á starfs-
tíma sínum, í samstarfi við innlenda
tæknimenn, nútímavætt sundlaugar
á Íslandi. Hann leiddi einnig ýmsa til-
raunastarfsemi í sundlaugagerð, s.s.
plastlaugar og pokalaugar. Pokalaug
var ódýr kostur, sem hentaði vel til
fárra ára brúks. Ein af fyrstu poka-
laugunum var sett upp sem keppn-
islaug á Landsmóti UMFÍ á Laug-
arvatni árið 1965, sællar minningar.
Á aðalfundi SFSÍ árið 1995 var
samþykkt samhljóða að gera Þor-
stein Einarsson að fyrsta heiðurs-
félaga samtakanna. Félögum í SFSÍ
var ljóst hið mikla brautryðjanda-
starf sem Þorsteinn vann og vildu
sýna þessum aldna heiðursmanni
þakklæti og virðingu. Í samsæti sem
honum var haldið af þessu tilefni bar
margt fróðlegt og skemmtilegt á
góma frá fyrri árum.
Skömmu fyrir jól ræddum við Þor-
steinn saman í síma. Þá boðaði hann
komu sína í sund, sem honum því
miður entist ekki aldur til.
Ég votta börnum hins látna og fjöl-
skyldum þeirra samúð. Blessuð sé
minning Þorsteins Einarssonar.
Guðmundur Þ. Harðarson,
íþróttakennari.
Þorstein Einarsson, íþróttafull-
trúa ríkisins, sá ég fyrst á lýðveld-
ishátíðinni á Þingvöllum 1944. Einn
liður hátíðarhaldanna var kappglíma
þar sem fræknustu glímusnillingar
landsins kepptu um sæmdarheitin
„glímukappi Íslands“ og „glímusnill-
ingur Íslands“.
Viðstaddir glímuna voru allir
helstu íþróttafrömuðir landsins og
var Þorsteinn yfirdómari. Guðmund-
ur Ágústsson, úr Ungmennasam-
bandinu Skarphéðni í Árnessýslu,
vann bæði kappglímu- og fegurðar-
glímuverðlaunin. Var einkar gaman
að sjá hvað Guðmundur var fjöl-
brögðóttur og minntist Þorsteinn oft
síðan á þessa kappglímu við mig.
Þorstein hitti ég fyrst í ársbyrjun
1946, en þá var ég í 3. bekk í Mennta-
skólanum í Reykjavík. Leikfimikenn-
ari okkar, Valdimar Sveinbjörnsson,
tilkynnti okkur að í næsta tíma
myndi Þorsteinn Einarsson, íþrótta-
fulltrúi ríkisins, koma og kynna okk-
ur íslenska glímu. Þorsteinn byrjaði á
því að útskýra hvernig glíman hefði
þróast frá fangbrögðum forfeðranna,
kynnti okkur helstu glímureglur og
glímubrögð. Síðan lét hann okkur
takast á til að athuga hvernig okkur
hefði tekist að meðtaka fræðin.
Glímubelti voru engin, svo notast
þurfti við „buxnatök. Ég dáðist að því
hvernig Þorsteini tókst að miðla okk-
ur af þekkingu sinni á skýran og
skipulegan hátt. Engir okkar félag-
anna urðu glímumenn, en ég og
nokkrir aðrir urðu áhugamenn um
glímu.
Fljótlega eftir að ég lauk verk-
fræðiprófi árið 1955 fór ég að vinna
með Þorsteini að uppbyggingu ýmiss
konar íþróttamannvirkja og bygg-
ingu félagsheimila víða um land.
Hlutverk Þorsteins sem íþróttafull-
trúa ríkisins var að skipuleggja
íþróttakennslu í skólum og taka sam-
an leiðbeiningarbæklinga um hinar
ýmsu íþróttir. Þorsteinn kynnti sér
rækilega erlendar reglugerðir um
íþróttamannvirki og miðlaði þeim til
hönnuða og byggingarnefnda mann-
virkjanna. Með tímanum varð hann
eins konar lifandi gagnabanki um
íþróttamannvirki og búnað þeirra.
Var gott að geta sótt sér upplýsingar
í þann banka. En Þorsteini nægði
ekki að vinna eins manns starf heldur
tók hann að sér framkvæmdastjórn
bæði íþróttasjóðs og félagsheimila-
sjóðs og færði bókhald þeirra beggja.
Var það ekki lítið verk auk starfa
Þorsteins sem íþróttafulltrúa.
Sumarið 1963 átti ég þess kost að
fara í nokkurra mánaða námsdvöl til
Noregs. Sagði ég Þorsteini frá þess-
ari fyrirætlan minni. Fyrri helming
tímans ætlaði ég að vera á tæknilegri
rannsóknarstofnun í Osló en síðari
hlutann á byggingarstað í Norður-
Noregi. Talaðist þá svo til á milli okk-
ar Þorsteins að ég færi í 2-3 daga ferð
um Suður-Noreg til þess að skoða
íþróttamannvirki og félagsheimili
þar þegar ég kæmi til baka. Slík
mannvirki heyra þar í landi undir