Morgunblaðið - 25.01.2001, Qupperneq 28

ERLENT
28 FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
EF Palestínumenn og Ísraelar skrifa
undir friðarsamning myndu næstum
því allir ísraelskir friðarsinnar veita
Barak forsætisráðherra stuðning.
Nýlegar skoðanakannanir benda til
þess að margir vinstrisinnaðir Ísrael-
ar séu að velta því fyrir sér að skila
auðu – svokallað „hvítt atkvæði“ – til
að refsa Barak vegna þess að hann
virðist hafa brugðist í fjölmörgum
innanlandsmálum og diplómatískum
málum. En ef þeir sem nú tala um
„hvítt atkvæði“ myndu tjá sínar
dýpstu tilfinningar á heiðarlegan hátt
myndu þeir svo sannarlega viður-
kenna – að vísu ófúslega – að eina eig-
inlega synd forsætisráðherrans sé sú,
að „Barak færði ekki frið“.
En áður en við skilum auðu ættum
við að staldra við og huga nánar að
þessum orðum: „Að færa frið“ (orða-
lag sem hefur tekið breytingum und-
anfarið: Sharon mun færa frið.
Næsta stríð mun færa frið). Á her-
námsárunum héldu friðarsinnaðir
vinstrimenn í Ísrael því réttilega
fram að friður næðist aldrei ef ekki
yrði endi bundinn á hernámið, og að
friður væri einnig undir Ísrael kom-
inn. En á undanförnum árum hafa
mörg okkar hægt og hægt færst nær
þeirri hrokafullu niðurstöðu að friður
sé eingöngu undir Ísrael kominn, þ.e.
ef við bara kjósum hugrakkan leið-
toga sem virkilega vill koma á friði
myndi hann geta „fært frið“.
Þetta orðalag, „að færa frið“, felur í
sér þá duldu forsendu að Palestínu-
menn séu viðfang, en ekki þátttak-
endur í ferlinu. Friður við Palestínu-
menn er skilinn sem verðlaun sem við
munum veita okkur sjálfum fyrir
góða hegðun og örlátar ívilnanir.
Ófriður – hatrið og hryðjuverkin – er
álitinn réttlát refsing fyrir það hvað
við höfum hagað okkur illa.
Kannski á þetta „færa frið“-viðhorf
rætur í spilltu hugarfari neyslusam-
félagsins. Reiði sumra friðarsinnanna
út í Ehud Barak er að stórum hluta
barnaleg eigingirni: Friður er leik-
fangið sem okkur langar alveg ofsa-
lega í. Pabbi lofaði að gefa okkur það.
Hann fór alla leið til Ameríku að ná í
það, hann meira að segja kom við það,
og hann seildist meira að segja eftir
peningaveskinu sínu, en svo á síðustu
stundu kom upp í honum níska og
hann fór heim tómhentur. Niðurstað-
an er sú, að pabba þyki í rauninni
ekkert vænt um okkur. Við viljum
nýjan pabba. Við viljum einhvern
sem mun í rauninni veita okkur leik-
fangið.
Ehud Barak, líkt og Yitzhak Rabin
og Shimon Peres, hjúpaði sig hinum
sögulega möttli vinstrisinna; þeirri
sannfæringu að Ísraelar verði að
velja milli friðar og lands. Barak
mætti með þessa sannfæringu að
samningaborðinu, settist niður með
staðfestu og seiglu sem kom jafnvel
vinstrisinnum í Meretz og Peace Now
á óvart.
Hann hvatti til sögulegra mála-
miðlana milli tveggja jafnra og sjálf-
stæðra þjóða til þess að binda enda á
átökin. Hann samþykkti stofnun pal-
estínsks ríkis á landsvæðunum sem
Ísraelar náðu 1967 og að einungis lít-
ilvægar breytingar yrðu gerðar á
landamærunum. Barak samþykkti
jafnvel að Austur-Jerúsalem yrði höf-
uðborg Palestínu. Tillögur hans fólu í
sér allar grundvallarskoðanir ísra-
elskra vinstrimanna, en engu að síður
brugðust leiðtogar Palestínumanna
ekki við með samþykki, ekki einu
sinni höfnun, heldur með eldi.
Rétt eins og friður er undir Ísrael
kominn, en ekki aðeins Ísrael, er
Ísrael, en ekki aðeins Ísrael, ábyrgt
fyrir þessum eldi. Við erum ábyrg
vegna þess að við höfum murkað lífið
úr Óslóarsamningunum og vegna
þess að við höfum stækkað landnáms-
svæði okkar. Við erum ábyrg vegna
þeirra óteljandi niðurlægingarverka,
grimmdar og kúgunar sem við höfum
staðið að á herteknu svæðunum síðan
samningarnir voru gerðir og þar til
nú. En við verðum að opna augun fyr-
ir því, að stefna Palestínumanna hef-
ur tekið róttækum breytingum í átt
til íslamskrar þjóðernishyggju, öfga-
stefnu sem þróast um leið og ríkis-
stjórn Baraks hefur aukið hófsemina
í afstöðu Ísraela. Breytingin hjá Pal-
estínumönnum verður augljós þegar
maður rifjar upp byrjunarreitinn: Ef
Palestínumenn hefðu krafist þess í
Ósló, að flóttamenn ættu rétt á að
snúa heim, öllum gyðingum sem búa
á Vesturbakkanum yrði vísað á brott
og Palestínumenn fengju einir yfir-
ráð yfir helgistöðum, þá hefði Óslóar-
samkomulagið aldrei verið gert.
Í marga áratugi hafa Palestínu-
menn og allur arabaheimurinn neitað
að viðurkenna rétt gyðinga til að vera
frjáls þjóð. Á árunum fyrir Ósló neit-
uðu Ísraelar að viðurkenna rétt pal-
estínsku þjóðarinnar. Loks árið 1993
voru réttindi beggja þjóða viður-
kennd, og það varð forsenda allra
raunverulegra friðarumleitana sem
síðan hafa farið fram.
Ehud Barak gat ekki „fært frið“
vegna þess að krafa Palestínumanna
um rétt palestínskra flóttamanna til
að snúa aftur til Ísraels gengur þvert
gegn viðurkenningunni á tilverurétti
Ísraels. Það er ekki hægt að finna
málamiðlun milli tilveruréttar Ísraels
og grundvallarreglu sem kveður á um
eyðingu þess.
Barak hefur gengið lengra en
nokkur forvera hans í tilraunum til að
koma á friði. Í nokkrar vikur leit út
fyrir að þrátt fyrir blóðsúthellingar
væri bilið á milli aðilanna tveggja orð-
ið svo lítið að næmi einungis fáeinum
umdeildum ferkílómetrum. En þegar
Palestínumenn gerðu réttinn til að
snúa aftur að meginefni samning-
anna var leiðin ekki lengur greið.
Ísraelar verða að viðurkenna að þeir
áttu þátt í að skapa þann harmleik
sem flóttamannamálið er; þeir verða
að gera hvað þeir geta til að koma
þeim fyrir innan landamæra palest-
ínska ríkisins.
En friður mun einungis komast á
þegar báðar þjóðirnar sætta sig við
grundvallaratriði: Hérna megin er
húsið mitt og garðurinn minn, þarna
hinum megin er húsið þitt og garð-
urinn þinn. Nú segja Palestínumenn:
Fariði út úr húsinu okkar (leggið af
landnemabyggðirnar) og við ætlum
að flytja inn í húsið ykkar (rétturinn
til að snúa aftur). Með öðrum orðum,
húsið mitt er húsið mitt, og húsið þitt
er líka mitt. Þessi afstaða er grun-
samlega lík þjóðernismonti ísra-
elskra hægrisinna.
Ehud Barak gat ekki „fært frið“
vegna þess að það er ekki hægt að
færa frið – það er einungis hægt að
koma á friði.
Ekkert væri heimskulegra en að
refsa Barak við kjörkassann fyrir að
kjarkaðar tilraunir hans til sátta skuli
hafa að engu orðið vegna nýrrar
bylgju af öfgafullri íslamskri þjóðern-
ishyggju meðal Palestínumanna.
Ég ætla að greiða Ehud Barak at-
kvæði mitt vegna þess að ef, þrátt
fyrir það sem þeir segja núna, Palest-
ínumenn ákveða að samþykkja lausn-
ina sem felur í sér tvö ríki fyrir tvær
þjóðir, verður Barak reiðubúinn,
ásamt Peres, Sarid, Burg og Beilin,
fremur en Sharon með Lieberman,
Ze’evi og Benizri.
Ég ætla að greiða Ehud Barak at-
kvæði mitt vegna þess að jafnvel þótt
ófriður ríki hefur hann ekki sagt að
hann ætli að sitja aðgerðalaus og bíða
þangað til arabarnir hringja í hann.
Hann hvetur aftur á móti til þess, að
dregin verði tímabundin markalína
milli þjóðanna tveggja til að báðar
geti andað dálítið léttar og búið við
meira öryggi.
Ég ætla að greiða Ehud Barak at-
kvæði mitt vegna þess, að jafnvel þótt
ekki náist friðarsamkomulag mun
hann reyna að binda enda á hersetu
Ísraela á Vesturbakkanum og Gaza,
en Sharon myndi styrkja þessa her-
setu.
Og ég ætla að greiða Ehud Barak
atkvæði mitt vegna þess, að hvort
sem friðarsamkomulag næst eða ekki
eru Barak og félagar hans að reyna
að binda enda á yfirráð Ísraela yfir
Palestínumönnum, en Sharon reynir
að herða kúgunina með því að stækka
landnámssvæði gyðinga á svæðun-
um, og auka þannig á niðurlæginguna
og örvæntinguna.
Valið hefur aldrei verið auðveldara.
Valið hefur aldrei
verið auðveldara
AP
Strangtrúaður gyðingur gengur framhjá umferðarmerki í Jerúsalem á
þriðjudag. Á merkinu er límmiði með áletruninni „Barak er svikari“.
eftir Amoz Oz
Höfundur er ísraelskur rithöfundur.
© Amos Oz 2001. Ehud Barak gat ekki
„fært frið“ vegna
þess að það er ekki
hægt að færa frið
– það er einungis
hægt að koma á friði.
„NIÐURSTAÐAN er lykilatriðið;
það meiddist enginn,“ sagði Skip
Arms, lögreglufulltrúi í Colorado
Springs í Bandaríkjunum, eftir að
tveir síðustu strokufangarnir frá
Texas höfðu gefið sig fram við lög-
reglu í gærmorgun, eftir margra
klukkustunda umsátur á hóteli.
Þegar þeir voru hnepptir í varð-
hald lauk einhverjum umfangsmestu
mannaveiðum í sögu Bandaríkjanna,
en fangarnir sjö struku um miðjan
desember og hefur síðan verið leitað
í fjölda ríkja í Bandaríkjunum. Fjórir
voru handteknir á mánudag og sá
fimmti svipti sig lífi þegar lögregla
sat um hann.
Strokufangarnir sem gáfust upp í
gærmorgun eru Patrick Murphy jr,
39 ára, sem hafði hlotið dóm fyrir
nauðgun, og Donald Newbury, 38
ára, sem hafði verið dæmdur fyrir
rán. Áður en þeir gáfu sig fram
kröfðust þeir þess að fá að koma í
viðtal í gegnum síma í beinni sjón-
varpsútsendingu. Að því loknu
gengu þeir út af hótelinu.
„Þeir fóru eftir þeim fyrirmælum
sem lögreglumaðurinn gaf þeim og
gáfu sig fram við lögregluyfirvöld án
mótþróa,“ sagði Skip Arms.
Eftir að fjórmenningarnir voru
handteknir á mánudag fóru fulltrúar
bandarísku alríkislögreglunnar, FBI,
að þrengja hringinn um Murphy og
Newbury. Á þriðjudag fannst bíll
þeirra yfirgefinn á bílastæði vega-
hótels skammt frá Holiday Inn-
hótelinu þar sem þeir voru síðar
handteknir. Þar eð ekki hafði verið
tilkynnt um neina bílþjófnaði hóf lög-
regla að spyrjast fyrir í öllum húsum
í nágrenninu.
Ábending barst um að mennirnir
væru á Holiday Inn-hóteli, og um-
kringdi lögreglan þá hótelið og hóf-
ust samningaviðræður við mennina í
síma um klukkan tíu á þriðjudags-
kvöld að staðartíma (um klukkan
fimm aðfaranótt miðvikudags að ís-
lenskum tíma).
Um fimm tímum síðar fóru fang-
arnir fram á að tala við tiltekinn sjón-
varpsfréttamann. „Ég held að þeim
hafi fundist þeir þurfa að koma skila-
boðum á framfæri og með þessum
hætti gátu þeir að minnsta kosti gert
það,“ sagð Arms. „Þar eð við sýndum
þeim nokkurt traust stóðu þeir við
orð sín og sýndu traust og héldu heit
sitt.“ Gáfu fangarnir sig síðan fram
klukkan fimmtán mínútur í fjögur í
gærmorgun (10.45 að ísl. tíma).
Á þriðjudag hafði eiginkona
Newburys, Jacqueline, sent frá sér
beiðni til manns síns um að gefast
upp. „Donald, gerðu það, komdu
heim eða gefðu þig fram,“ sagði hún.
„Við þurfum ekki að þjást meira.
Börnin hafa þjáðst allan tímann. Ég
hef þjáðst, mamma þín, systir þín.
Barnabörnin þín.“
Newbury sagði í viðtalinu við sjón-
varpsfréttamanninn, að strokið úr
fangelsinu hefði verið yfirlýsing
gegn réttarkerfinu í Texas. „Við vild-
um gefa þá yfirlýsingu að kerfið sé
jafnspillt og við erum. Ef á að gera
eitthvað í okkar málum þá er rétt að
gera eitthvað varðandi þetta kerfi
líka.“
Yfirvöld telja að Murphy og Newb-
ury hafi farið frá hinum fimm föng-
unum til að útvega meiri peninga.
Hópurinn hafi komið til Colorado-
ríkis í lok desember og fyrst dvalið í
Pueblo, sem er um 160 km suður af
Denver, en svo leigt stæði fyrir hús-
bíl sinn við Coachlight-vegahótelið
og húsbílagarðinn í bænum Wood-
land Park, um 24 km frá Colorado
Springs, en þar lauk flótta fimm
þeirra á mánudag.
Kváðust vera trúboðar
Sjömenningarnir höfðu talið
framkvæmdastjóra húsbílagarðsins
og nágrönnum trú um að þeir væru
trúboðar á leið frá Texas til Kali-
forníu, en í húsbílnum geymdu þeir
á fjórða tug hlaðinna skotvopna.
„Við vorum oft að grínast með
þetta, en málið var bara að láta lítið
fara fyrir okkur, lita á okkur hárið
og svona,“ sagði Murphy í viðtalinu
við sjónvarpsfréttamanninn í gær-
morgun.
Á flóttanum úr fangelsinu, í Suð-
ur-Texas, myrtu fangarnir lögreglu-
mann í Dallas. Fjórmenningarnir
sem náðust á mánudag komu fyrir
dómara í Colorado í gær og eiga
þeir yfir höfði sér framsal til Texas
og ákærur fyrir morð. Verði þeir
fundnir sekir gætu þeir hlotið
dauðadóm.
Allir fangarnir sjö, sem struku úr fangelsi í Texas í desember, hafa náðst
Gáfust upp
eftir fimm
tíma umsátur
AP
Donald Newbury leiddur á brott eftir að hann hafði gefið sig fram.
Colorado Springs. AP. RÚSSAR skutu í gær á loft
svokallaðri flutningaflaug frá
Baíkonúr-geimferðamiðstöð-
inni í Kasakstan en henni er
ætlað að flytja Mír-geimstöð-
ina nær jörðu og sjá til þess,
að hún hrapi loks í Kyrrahaf í
mars næstkomandi.
Áætlað er, að flutninga-
flaugin, sem kallast Progress,
tengist Mír á laugardag en
upphaflega átti að skjóta
henni á loft fyrir viku. Þá var
því frestað vegna bilunar í Mír
en snúðvitarnir, sem halda
geimstöðinni á réttum kili,
hættu að virka. Tók hún þá að
snúast stjórnlaust eða þar til
kveikt var á litlum knýjum,
föstum flaugum, sem réttu
hana af.
Ef allt fer að óskum mun
Progress færa Mír niður í 80
km hæð yfir jörðu en síðan
mun mestur hluti geimstöðv-
arinnar, sem er 140 tonn að
þyngd, brenna upp í gufu-
hvolfinu. Vísindamenn telja, að
um 40 tonn muni þó falla til
jarðar og er áætlað, að það
verði í Kyrrahafinu, allt að
2.000 km undan ströndum
Ástralíu.
Rússneskt
geimskot
Ætlunin
að tor-
tíma Mír
Moskvu. AFP.