Morgunblaðið - 13.02.2001, Síða 38

MENNTUN
38 ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Þrítugur íslenskur heimspek-ingur býr í Merída í Yucat-án-fylki í Mexíkó, hálftímaakstur frá gígnum Chicx-
ulub í skóginum sem loftsteinninn
myndaði þegar hann skall á jörðina
fyrir 60 milljónum ára og kom
risaeðlunum á óvart. Hann
heitir Hrannar Baldursson,
menntaður í heimspeki við
Háskóla Íslands og er með
mastersgráðu í heimspeki fyr-
ir börn. Hrannar er kvæntur
Maria de los Angeles Alvarez
Laso (35 ára) og eiga þau
óskabörnin Iðunni Rún Ange-
les Hrannarsdóttur Alvarez,
3ja ára, og Angel Hrannar
Hrannarsson Alvarez,1 árs.
Hrannar og Angeles kynnt-
ust við nám í barnaheimspeki
við Montclair State Univers-
ity í Bandaríkjunum árið
1994, en Angeles er núna pró-
fessor í sálarfræði við tvo
ólíka háskóla í Merída: Uni-
versidad Marista og Univers-
idad del Mayab. Hún hefur
einnig verið að kenna nemendum í
meistaranámi í heimspeki fyrir Uni-
versidad del Mayab. Auk þessa hef-
ur hún réttindi sem klínískur sál-
fræðingur og hefur skjólstæðinga í
meðferð, þegar tími gefst til.
Angeles hefur BA-gráðu í sálar-
fræði frá Universidad IberoAmeric-
ana, master í uppeldisfræði frá Uni-
versidad Anahuac og aðra
mastersgráðu í uppeldisfræði frá
Montclair State University. Auk
þess hefur hún tekið fjöldamörg
námskeið með áherslu á fræði sem
tengjast gagnrýnni hugsun. Hún
hefur tekið þátt í ráðstefnum með
fremstu uppeldisfræðingum Banda-
ríkjanna og Mexíkó.
Heimspekiskóli,
barnaheimili og leikskóli
Hrannar kennir aftur á móti við
kaþólskan gagnfræða- og framhalds-
skóla í Merída, sem heitir Instituto
Cumbres. „Þar kenni ég heimspeki í
framhaldsskólanum, áfanga um
tengsl einstaklings og samfélags á
heimspekilegum grunni, aðferða-
fræði vísinda og námstækni. Í
grunnskólanum kenni ég almenna
landafræði sem byggist á vangavelt-
um um orsakir landfræðilegra fyr-
irbæra, og einnig nokkra tölvu-
fræði,“ segir hann. Hrannar starfar
einnig við Vísindavefinn, sem rekinn
er af Háskóla Íslands. Hann þjálfar
líka nokkra unga skákmenn við skól-
ann sinn en Hrannar hefur ævinlega
iðkað skáklistina, hann var í Tafl-
félagi Kópavogs.
Angeles og Hrannar reka svo
saman skóla í barnaheimspeki, halda
saman námskeið fyrir börn og einnig
þjálfunarnámskeið fyrir kennara og
foreldra í barnaheimspeki. Jafn-
framt hafa þau nýlega lagt drög að
barnaheimili og leikskóla sem verður
starfrækt alla virka daga. „Við feng-
um réttindi til að stofna miðstöð fyr-
ir barnaheimspeki í SA-Mexikó, en
umsóknin þurfti að fara í gegnum
nokkra skriffinnsku með aðstoð lög-
manns. En allt fór eftir bókinni, og
með mastersgráður frá virtum há-
skóla í Bandaríkjunum, var leikur
einn að fá þessi réttindi, miðað við
hvernig það er á Íslandi.
Angeles fékk ekki
réttindi á Íslandi
En það tók mig fjóra mánuði að fá
kennararéttindi mín samþykkt af
menntamálaráðuneytinu á Íslandi
eftir að ég kom heim úr masters-
námi. Bróðir minn, Ragnar Baldurs-
son, lögmaður í Reykjavík, hjálpaði
mér og eftir mikið þóf og skrif-
finnsku, fékk ég réttindabréf
sem framhaldsskólakennari,“
segir Hrannar.
Angeles fékk á hinn bóginn
ekki að miðla þekkingu sinni
á Íslandi. „Hún rakst á
„fræðilega“ veggi,“ segir
Hrannar, „nám hennar er-
lendis var ekki tekið gilt á Ís-
landi og henni gafst ekki
tækifæri til að deila þekkingu
sinni með Íslendingum. Þar
misstum við af gullnu tæki-
færi, að mínu mati, til að
auðga þekkingu okkar og
skilning á nýjum straumum
og stefnum í uppeldisfræð-
um.“
Heimspekiskóli Hrannars
og Angelesar heitir Cefilni,
centro de filosofia para ninas
y ninos og er rekinn á neðri
hæðinni í húsinu sem þau leigja í
Merída. Fyrsta skólaárið vou þau
með sex nemendur en eru núna með
um 30 og kenna þeim á þriðjudögum
kl. 16–20 í þremur hópum: 3–6 ára,
7–12 ára og 13 til 18 ára. Bækurnar
sem þau kenna eru flestar eftir dr.
Matthew Lipman (Montclair háskól-
anum í New Jersey): Uppgötvanir
Ara (rökfræði), Lisa (siðfræði), Elfie
(málspeki), Mark (félagsheimspeki),
Suki (fagurfræði og Pixie (samhengi
tilverunnar).
Einnig þálfa þau kennara í
kennslufræðinni á mánudögum kl.
16–20.
En hver er hugsjónin á bak við
þetta starf? Þroski barnsins? Vits-
munaþáttur og tilfinningaþáttur
mannsandans eru sitt hvað (a.m.k.
tvennt eða tvíeitt). Vitsmunir eru oft
kallaðir greind. Gerðar hafa verið
fjölmargar tilraunir til að mæla vits-
Maria de los Angeles Alvarez Laso með nemendum sínum í heimspekiskólanum þeirra Hrannars í Merída.
„Fullyrða má að heimspeki þroski gagnrýna og
skapandi hugsun með börnum, og einnig um-
hyggju og sjálfstraust ,“ segir Hrannar.
Börn sem ganga á
vit heimspekinnar
 Börn eru með eigin gildi og viðhorf,
sem hafa dúpt vægi í mannlífinu.
 Reynsla barna eru jafnfullgild og
sterk og reynsla fullorðinna.
Barnaheimspeki/ Hjónin Hrannar Baldursson og Angeles Alvar-
ez Laso stofnuðu heimspekiskóla fyrir börn í Yucatán-fylki í
Mexíkó. Gunnar Hersveinn spurði Hrannar um hugsjónirnar á
bak við skólann og hugsanlega gagnsemi kennslunnar.
Morgunblaðið/Þorkell
E
inn af leyndar-
dómum íslenskra
stjórnmála er hvað
þingmenn Reykja-
víkur beita sér
áberandi lítið í málefnum
sveitarfélags síns. Á meðan
landsbyggðarþingmenn sinna
hreppapólitík af sannkallaðri
list og vinna oft og tíðum ótrú-
leg afrek fyrir sveitarfélög sín
og sveitunga virðast þingmenn
höfuðborgarinnar frekar telja
það hlutverk sitt að taka afstöðu
til mála upp á hina margkveðnu
landsvísu.
Þetta hefur vitanlega komið
illa niður á höfuðborginni eins
og oft hefur verið bent á, ekki
síst í samgöngumálum. Og nú
virðist sem enn stefni í óefni í
samgöngu-
málum
dimmuborg-
ar. Lands-
byggðar-
veldið í samgöngunefnd
Alþingis telur nefnilega að flug-
vélar eigi enn fullt erindi í
hjartastað borgarinnar þrátt
fyrir margítrekaðar mótbárur
um slysahættu, mengun, skort á
byggingalandi í miðborginni,
skort á lífi í miðborginni o.s.frv.
Og þegar þessi kór með sam-
gönguráðherra í fararbroddi
hefur upp skerandi raust sína –
sem fer í gegnum fjöll og hvað
þá annað sem fyrir verður – er
eins og fátt annað komist að.
Það ríður því á að þingmenn
Reykjavíkur láti nú heyra í sér
(ef þeir gera það ekki nú er
raunar erfitt að sjá hvenær þeir
muni gera það). Þögn þeirra
gæti haft mjög alvarlegar afleið-
ingar.
En yfir hverju þegja þing-
menn Reykjavíkur og hvers
vegna?
Þeir þegja yfir hinu augljósa,
en hvers vegna er erfiðara að
segja. Skoðum þetta aðeins bet-
ur.
Þegar grannt er hlustað á
landsbyggðarkórinn kemur í
ljós að það er frekar hávaði en
hugmyndir sem frá honum kem-
ur. Einu rökin sem landsbyggð-
armenn hafa sett fram fyrir því
að hafa flugvöllinn í Vatnsmýr-
inni eru þau að hann sé fyrst og
fremst tenging þeirra við höf-
uðborgina og stofnanir hennar
og því þurfi völlurinn að vera
staðsettur í hjarta borgarinnar.
Röksemdin stenst vitanlega
enga skoðun. Landsbyggðar-
menn hafa til dæmis ekki getað
bent á neinar erlendar höfuð-
borgir þar sem þessi „nauðsyn-
lega“ nálægð flugvallar og op-
inberra stofnanna hefur verið
tekin fram yfir öryggiskröfur,
mengunarhættu og skynsamlegt
skipulag. (Hvar annars staðar í
heiminum myndu flugvélar af
öllum stærðum og gerðum fá að
koma í aðflugi yfir hjarta höf-
uðborgarinnar, eða yfirleitt yfir
einhvern þéttbýliskjarna þótt
ekki hefði hann að geyma helstu
stjórnsýslustofnanir viðkomandi
þjóðar?) Það má raunar efast
um að þeir geti bent á einhver
dæmi þess hérlendis, önnur en í
Reykjavík.
Það er síðan þversagnarkennt
að heyra landsbyggðarkórinn
fyllast heilagleika þegar hann
syngur um „nauðsynlega“ ná-
lægð flugvallarins við heilbrigð-
isstofnanir borgarinnar þegar
flugvöllurinn sjálfur er augljós
slysagildra. Og hvernig skyldi
þessum hlutum vera háttað er-
lendis? Eru flugvellir yfirleitt
staðsettir í göngufjarlægð frá
helstu sjúkrastofnunum í er-
lendum borgum?
Nei, enda væri þá verið að
skapa fleiri vandamál en leyst-
ust. Hvergi hefur verið farin sú
leið að staðsetja flugvelli inni í
miðjum borgum til þess eins að
stytta vegalengdir fyrir þá sem
ferðast um þá heldur hafa verið
byggð örugg og skilvirk sam-
göngumannvirki á milli flugvalla
og borga til þess að stytta tím-
ann sem fer í að ferðast þarna á
milli. Og ástæðan er sú að þetta
er skynsamari leið út frá örygg-
issjónarmiðum, mengunar- og
skipulagssjónarmiðum.
Þetta eru allt saman sjálf-
sagðir hlutir sem ekki þarf að
ræða mikið í upplýstum sam-
félögum. En hér sjá menn auð-
vitað ekki handa skil fyrir
myrkrinu sem allt er að kæfa.
Og rökkuróperur landsbyggð-
arkórsins skera í eyru.
Fátt virðist geta breytt þessu.
Þrátt fyrir að fjölmargir hafi
gengið til liðs við frjáls samtök
sem stofnuð hafa verið um betri
borg og öruggari virðast þau
mega sín lítils gegn landsbyggð-
arbeljandanum af Alþingi. Og
enga hjálp virðist vera að fá hjá
kjörnum fulltrúum borgarbúa á
þingi. Að minnsta kosti hafa
þeir ekki enn haft sig fram í
dagsljósið.
Ástæðan er sennilega sam-
viskubit hins brottflutta sem
Milan Kundera fjallar um í nýj-
ustu skáldsögu sinni, Fáfræð-
inni. Þingmenn Reykjavíkur
þjást af samviskubiti hins brott-
flutta landsbyggðarmanns eins
og flestir Reykvíkingar. Borg-
arbúar eru upp til hópa aðfluttir
sveitamenn sem aldrei hafa fyr-
irgefið sjálfum sér að hafa farið,
yfirgefið plássið sitt, dalinn
sinn. Hinn almenni borgari fer á
árlegan átthagabömmer á
þorrablóti átthagafélagsins en
þingmenn eru vissulega í óþægi-
legri stöðu, valdið gerir ábyrgð
þeirra meiri. Hinn brottflutti
(þingmaður) er hræddur um að
hafa gleymt of miklu um það
hvernig var að búa heima. Hann
þegir því frekar en að eiga á
hættu að tala af sér og særa þá
sem fóru aldrei. Hinir brott-
fluttu vita hins vegar ekki að
samviskubit þeirra er ástæðu-
laust því þeir sem aldrei fóru
eru þegar búnir að gleyma hin-
um brottflutta og kæra sig koll-
ótta um hvað hann segir eða
gerir. Þótt hinn brottflutti
gleymi aldrei gleymist hann
sjálfur ætíð, eins og fram kemur
í sögu Kundera.
Þingmenn Reykvíkinga mega
gleyma. Við sem kusum þá eig-
um heimtingu á því að þeir taki
til máls um eitt mesta hags-
munamál borgarinnar fyrr og
síðar. Nóg er komið af landsvís-
unni.
Nóg af
landsvísunni
Þrátt fyrir að fjölmargir hafi gengið til
liðs við frjáls samtök sem stofnuð hafa
verið um betri borg og öruggari virðast
þau mega sín lítils gegn landsbyggðar-
beljandanum af Alþingi.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason