Morgunblaðið - 20.03.2001, Blaðsíða 37

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2001 37
Gullsmiðir
ÓLÍKT sumum kollegum sínum í
nútímatónskáldastétt verður því
seint klínt á Gunnar Reyni Sveins-
son að hann sé ímynd umstangs og
bumbusláttar. Það var því ekki nema
í góðu samræmi við óformlegt upp-
lag og innræti, að tónsmiðurinn
skyldi kjósa vettvang eins og Kaffi-
leikhúsið í Hlaðvarpanum fyrir port-
retttónleika sína á föstudaginn var,
þar sem viðruð voru í fyrsta skipti
átta ný sönglög og eitt píanóverk.
Stemmningin mótaðist af hvoru
tveggja nálægð og yfirlætisleysi,
sem áttu jafnt við staðinn og tónlist-
ina. Og líkt og með Kaffileikhúsið,
þar sem gestir geta notið hyldjúprar
listar án ytri viðhafnar, spannaði
tónlist Gunnars furðubreitt svið.
Eftir á að hyggja mætti jafnvel finna
ákveðinn samnefnara við afslappað-
ar kringumstæður löngu horfins
tíma, þegar músík sem nú þykir gull-
rend og aðeins viðhöfð í dýrustu söl-
um var flíkuð í görðum og almenn-
ingsbúllum, einsog t.d. skemmti-
tónlist Mozarts eða konsertar og
svítur Bachs í kaffihúsi Zimmer-
manns. Það er því spurning hvort
dæmigerðasta listmúsík nútímans
hafi í þeim efnum ekki fjarlægzt rót
og kjarna og gleymt megintilgangi
sínum – að skemmta venjulegu fólki.
Vandinn við að bregða ákveðnum
isma-stimpli á tónafurðir Gunnars
Reynis blasti við þegar í fyrsta verki,
„Ó, ljúfsára líf“ fyrir píanó. Enda
þótt finna mætti þar sem víðast hvar
annars staðar ákveðinn undirtón frá
djassmótuðum bakgrunni höfundar,
var hvorki þessi ljúfa ballöðu-fantas-
ía né það sem á eftir kom auðfær-
anlegt undir eina stefnu. Í víðasta
skilningi væri helzt freistandi að
kenna margbreytilegan stíl Gunnars
við „millimúsík“, sem gróft sagt
myndi ná yfir flest á milli algengasta
popps og rakinnar framúrstefnu. Og
sem að viti undirritaðs er kannski
einmitt það sem mest vantar á
fulltvískiptum tónlistarmarkaði okk-
ar litla samfélags. Engan skyldi
undra ef svigrúm reynist ærið á
þvísa breiðu sviði, enda kom söng-
kona kvöldsins einmitt inn á það í
kynningu laganna við ljóð tónset-
tasta skálds á Íslandi, Steins Stein-
arr, hvað stíllinn væri ótrúlega
margleitur. Maður vissi eiginlega
aldrei hvar maður hafði tónskáldið.
„Kabarett“, „súrrealismi“, „express-
jónismi“, „film noir-kvikmyndatón-
list“, „latin-djass, búgívúgí eða bí-
bopp“, „lúðrasveitarmúsík“, „klass-
ík-tilvitnanir“, „raðtækniskopstæl-
ing“ eða „þjóðlagaáhrif“ – enginn af
þessum merkimiðum var altækur.
Þó var þetta allt saman þarna, og
fleira til.
Að gera upp á milli einstakra
sönglaga kvöldsins, hvað þá að reifa
hvert þeirra fyrir sig, er því nánast
ógerningur á litlu plássi. Þó mætti á
snöggsoðnu stikli kannski nefna hið
skondna yfirdreps-lífsleiða „Borg“
og kostulegu hjálpræðishers-látúns-
súpueftirhermuna í „Syndin er lævís
og lipur“ (um Jón Kristófer kadett),
bráðfallega lýríska andrúmsstykkið
„Regnið“ og yndislegu hægu ballöð-
una „Dagar“ (hvort tveggja ljóð
Hrafns Andrésar, sem auk þess naut
frumlegrar tónsetningar á „Tárin“).
Af eldri sönglögum við ljóð Tómasar
Guðmundssonar sköruðu að mínu
viti fram úr hið fjölbreytt vakra „Í
nótt kom vorið“ og röltandi bacher-
achska ballaðan „Fagra veröld“.
Það er meira en bara að segja það
að túlka slíka fjölbreytni svo sann-
færandi sé. Söngkonan hefði þar á
ofan helzt þurft að vera jafnvíg á
klassískan stíl og vestanhafs-„krún“
arftaka Judy Garlands og Billie Ho-
liday. En þó að síðarnefndur slétt-
söngur væri ekki sterkasta hlið
Önnu Sigríðar Helgadóttur, fór hún
með lögin af samúð og innileika og
þónokkrum húmor við fylginn píanó-
undirleik Maríu Kristínar Jónsdótt-
ur.
Síðarnefndur píanisti var trúlega
flestum áheyrendum, eins og undir-
rituðum, óskrifað blað á hvítum nót-
um og svörtum. Það er því óhætt að
segja að hún hafi komið manni í opna
skjöldu, ekki sízt í hinni funheitu lat-
nesku „Habanera“, saminni Fidel
Castro Kúbuforseta til hughreyst-
ingar eftir 29. árangurslausu laun-
morðstilraunina í hans garð, ofar-
lega á 7. áratug. Þessi glæsilega
„tour de force“-fantasía opinberaði
ótrúlega örugga hraðatækni hjá ekki
sviðsreyndari slaghörpuleikara, og
þó að búgí-stíll og djasssveifla væru
eilítið rykkjótt og ungfraukuleg í
„Fókus“ og „Óráð“ að hætti klass-
ískt menntaðra píanista án langrar
reynslu af þeldökkum synkópum,
komst kjarninn samt skemmtilega til
skila í báðum stykkjum. Eins var
með hægu píanóútgáfuna af sönglag-
inu alkunna, „Maður hefur nú...“, að
þó að Garner og Tatum svifu greini-
lega í bakhöfði höfundar án þess að
ná alveg sambærilegu „swingi“ í út-
færslunni, þá var syngjandi streymi
yfir fágaðri mótun Kristínar og
greinilega leikið af ástúðlegri natni
og innlifun.
Látlaust, lævíst og lipurt
TÓNLIST
K a f f i l e i k h ú s i ð
Gunnar Reynir Sveinsson: Sönglög
við ljóð eftir Stein Steinarr, Hrafn
Andrés Harðarson og Tómas Guð-
mundsson auk píanóverkanna Ó,
ljúfsára líf, Habanera, Fókus
(frumfl.), Maður hefur nú og Óráð.
Anna Sigríður Helgadóttir mezzo-
sópran og María Kristín Jónsdóttir,
píanó. Föstudaginn 16. marz kl. 21.
EINSÖNGS- &
PÍANÓTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
MÆÐGUR í þorpi á Austfjörð-
um eru orðnar langþreyttar á
ræktarleysi hinna systkinanna.
Loks grípur heimasætan til ör-
þrifaráða til að draga systkini sín í
heimahagana og tilkynnir ótíma-
bært andlát móður sinnar.
Þau þyrpast að, en bæði reynast
þau misjafnlega ánægjulegir gest-
ir og svo er vandséð hvernig á að
snúa ofan af skröksögunni og
reisa mömmu gömlu upp á ný.
Þetta er í stuttu máli kveikjan að
atburðum þeim er sagt er frá í
Blessuðu barnaláni, sem ætlar að
verða lífseigt á verkefnaskrám
áhugaleikfélaganna, eins og
reyndar fleiri verk Kjartans, en
eftir því sem næst verður komist
er um þessar mundir verið að sýna
fjögur verka hans um landið þvert
og endilangt.
Vinsældir Blessaðs barnaláns
er hreint ekki erfitt að skilja.
Spaugilegar uppákomur án þess
að um geirneglda farsafléttu sé að
ræða, ísmeygilegt háð en samt
hjarta á réttum stað. Blessað
barnalán er skopleikur í rammís-
lenskri tóntegund og hefur bæri-
lega staðist tönn tímans.
Margrét Tryggvadóttir stýrir
félögum sínum í leikfélagi Rang-
æinga og hefur augljóslega góða
tilfinningu fyrir viðfangsefninu og
þátttakendum, enda verður sýn-
ingin býsna jafngóð. Á stundum
hefði kannski mátt byggja betur
upp hraðann, spaugileg atvik
verða sum enn hlægilegri ef áhorf-
endur eru ekki alveg búnir að
jafna sig eftir síðustu roku. Eins
hefði hjálpað til við að halda léttri
stemmningu að nota tónlist í
skiptingum milli þátta. En þetta
eru í sjálfu sér smáatriði, skemmt-
unin er aðalatriðið og af henni er
nóg í sýningu Rangæinga.
Af leikendum mæðir einna mest
á Ingu, systurinni sem heima sit-
ur, sinnir móður sinni og hefur
greinilega haft sama hlutverk á
hendi gagnvart systkinum sínum.
Þorbjörg Atladóttir hafði ágætt
vald á hlutverkinu, átti bæði verð-
skuldaða samúð áhorfenda og
varð þeim að athlægi eins og til er
ætlast. Bergsveinn Theodórsson
var eins hlægilegur sr. Benedikt
og hægt er að ætlast til, persóna
sem verður saklaust fórnarlamb
farsans, sú sem við vildum helst
vera en þökkum guði að við erum
ekki. Einnig verður að nefna Önnu
Ólafsdóttur sem var yndislega til-
ætlunarsöm og kærulaus sem hin
vesturheimska systir Addý.
Fullur salur á Hvolsvelli
skemmti sér konunglega yfir
þeirri skopmynd sem dregin er
þar upp af okkur öllum. Við hlæj-
um innilegast þegar við þekkjum
það sem dregið er dár að. Við
þekkjum okkur sjálf og okkar
heimafólk í Blessuðu barnaláni.
Þess vegna lifir það og skemmtir
okkur enn.
Íslenski
farsinn
LEIKLIST
L e i k f é l a g
R a n g æ i n g a
Höfundur: Kjartan Ragnarsson.
Leikstjóri: Margrét Tryggva-
dóttir. Leikendur: Anna Ólafs-
dóttir, Arndís Fannberg, Arndís
Pétursdóttir, Bergsveinn Theo-
dórsson, Brynja Rúnarsdóttir,
Gunnhildur Þ. Jónsdóttir, Gústav
Stolzenwald, Halldór Óskarsson,
Hannes Birgir Hannesson, Jón
Sigurðsson, Sigríður Halldórs-
dóttir og Þorbjörg Atladóttir.
Hvoli á Hvolsvelli, föstudagurinn
16. mars 2001.
BLESSAÐ BARNALÁN
Þorgeir Tryggvason
YFIRSKRIFT Sinfóníutónleikanna
er „Tónlist og stríð“ og verður leikin
tónlist sem tengist á einhvern hátt
stríði.
Með tónleikaröð Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar lýkur vorönn skólatón-
leikaverkefnisins Tónlist fyrir alla, en
alls hafa verið haldnir um 158 tón-
leikar á þess vegum allt austan frá
Kirkjubæjarklaustri vestur í Búðar-
dal. Markmið verkefnisins er að
skipuleggja heimsóknir tónlistarfólks
í grunnskóla landsins, kynna tónlist í
sínum ólíkustu birtingarmyndum og
gera hana að hluta af skólastarfinu,
en að sögn Davíðs Ólafssonar, verk-
efnastjóra Tónlistar fyrir alla, er leit-
ast við að gera hverja tónleika í senn
fræðandi og að listrænni upplifun.
Leitað er eftir samstarfi við tónlist-
arfólk af ólíkum sviðum en í ár var
m.a. leikinn djass, sungin einsöngs-
lög, leikið á slagverk og blandað sam-
an leikbrúðusýningu og tónlist. „Boð-
ið er upp á ólíkar gerðir tónleika sem
tvinnað er saman við fræðslu af ýmsu
tagi,“ segir Davíð og bætir því við að
áhugi bæði flytjenda og nemenda sé
jafnan mikill enda séu skólatónleika-
rnir farnir að skipa fastan sess í skóla-
starfinu.
Sinfóníuhljómsveit Íslands sinnir
almennri tónlistarkynningu fyrir
börn á öllum stigum skólastarfsins, og
gengur í samstarf við verkefnið Tón-
list fyrir alla í tengslum við grunn-
skólana. Í framlagi sínu leggur sveitin
áherslu á að kynna það hvernig tón-
listin fjallar um ákveðin viðfangsefni,
og hefur stríð orðið fyrir valinu í ár.
Margrét Örnólfsdóttir hefur tekið
saman dagskrána ásamt Bernharði
Wilkinson, stjórnanda hljómsveitar-
innar. „Um er að ræða tónverk m.a.
eftir Edward Elgar, Shostakovitsj,
Strauss, Jón Leifs og John Williams.
Þetta er ýmist tónlist sem hefur verið
samin til að upphefja stríð, eða í kjöl-
far stríðshörmunga, eða tónlist úr
kvikmyndum sem fjalla um styrjaldir.
Þannig erum við að sýna fram á það
hvernig tónlist getur túlkað marg-
breytileika fyrirbæra, og velt upp
ólíkum hliðum þeirra,“ segir Margrét
og ítrekar þannig að hugmynd tón-
leikanna sé ekki síst að sýna fram á
hve tónlistin hefur mikla túlkunar-
möguleika. Margrét verður kynnir á
tónleikunum og mun hún leitast við að
benda á ólíka þætti í upplifun tónlist-
arinnar og leiða börnin þannig í gegn-
um eins konar tilfinningalegt ferða-
lag. „Auk þess er markmiðið að halda
góða tónleika fyrir krakkana og
kynna fyrir þeim Sinfóníutónleika-
formið, sem ekki allir þekkja.“
Í dag verða þrennir tónleikar
haldnir í Íþróttahúsinu í Reykja-
nesbæ fyrir grunnskólanemendur á
Suðurnesjum en á morgun og
fimmtudag leikur Sinfónían sams
konar tónleikaröð í Háskólabíói. Alls
verða haldnir níu tónleikar og er áætl-
að að um 3.500 börn hlýði á dag-
skrána.
Morgunblaðið/Jim Smart
Margrét Örnólfsdóttir verður kynnir á skólatónleikum Sinfóníuhljómsveitarinnar.
„Tónlist og stríð“
Sinfóníuhljómsveit Íslands heldur röð
skólatónleika í dag, á morgun og fimmtudag
fyrir nemendur grunnskóla í Hafnarfirði,
Kópavogi, Reykjavík og á Suðurnesjum.
HÁALOFT einleikur um konu með
geðhvarfasýki eftir Völu Þórs-
dóttur er á dagskrá einleikjahátíð-
arinnar sem nú stendur yfir í Kaffi-
leikhúsinu. Sýningin verður í kvöld,
þriðjudagskvöld, kl. 21. Vala er ein-
leikarinn í verkinu. Í verkinu er
fjallað um geðhvarfasýki og eyða
áhorfendur kvöldstund með Kar-
ítas þar sem hún fjallar á hispurs-
lausan hátt um sjúkdóm sinn, lyfja-
töku, stöðu sína innan
samfélagsins, drauma og plön. Hún
ferðast í tíma og rúmi á þeirri
klukkustund sem verkið tekur, upp
á háloft, upp í háaloft og alla leið
niður í kjallara. Þetta er svo sann-
arlega svört kómedía.
Það er The Icelandic Take Away
Theatre sem sýnir verkið í sam-
vinnu við Kaffileikhúsið.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Háaloft í Kaffi-
leikhúsinu