Morgunblaðið - 20.03.2001, Blaðsíða 34

LISTIR
34 ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SÖNGSVEITIN Fílharmónía
var upphaflega stofnuð af Róbert
A. Ottóssyni og áhugafólki um
flutning stórra kórverka og áttu
bæði Ríkisútvarpið og Sinfóníu-
hljómsveit Íslands einnig aðild að
stofnun kórsins. Á meðan Róbert
lifði og í nokkur ár eftir lát hans
blómstraði þetta samstarf. Lík-
lega hefur vöntun á hæfum
stjórnanda til að leiða bæði kór
og hljómsveit valdið því að sam-
starfi þessu var slitið og hefur
kórinn síðan starfað fyrir eigin
reikning. Nú hefur Bernharður
Wilkinson stjórnað kórnum í
nokkur ár og sótt í sig veðrið
með flutningi kórverka af stærri
gerðinni og nú var það stóra c-
moll-messan eftir Wolfgang Ama-
deus Mozart. Sú saga er um
þetta verk, að þegar Constanze
og Mozart voru í tilhugalífinu
hafi Constanze veikst og Mozart
heitið því, að ef henni batnaði,
svo þau gætu gengið upp að alt-
arinu, skyldi hann semja stóra
messu sem þakklætisvott. Þetta
loforð efndi hann að nokkru en
þegar kom að flutningi verksins
átti hann eftir að fullgera ým-
islegt, t.d. heilan þátt, Agnus Dei,
og einnig að fullgera Credo-kafl-
ann, auk ýmissa smærri atriða.
Lítið er vitað um flutning verks-
ins og er talið að Mozart hafi
gripið til þess ráðs, að nota þætti
úr eldri messum, sem margar
hverjar eru í C-dúr, og þannig
staðið við heit sitt varðandi flutn-
ing verksins. Þá er því haldið
fram, að áhugi Mozarts á að ljúka
verkinu, að halda sitt heit, hafi
fljótlega dofnað vegna vandræða
í samskiptum hjónanna, sem
mjög snemma tók að brydda á.
Þrátt fyrir að Mozart hafi ekki
lokið við verkið er það sem til er
frábær tónsmíð. Fyrsti kaflinn er
fyrir kór en miðhluti hans
(Christe eleison) er fyrir sópran
og kór og man undirritaður ekki
betur en Sólrún Bragadóttir hafi
sungið Christe-kaflann og með
miklum glæsibrag. Annar þátt-
urinn, Gloria, er í sjö þáttum og
eru eftirtektarverðustu þættirnir
hægur kórþáttur, Gratias agimus
tibi, og dúettinn Dominus Deus,
einstaklega falleg tónlist, er var
sérlega vel sunginn af Þóru og
Sólrúnu. Þá má telja með tríó,
Quoniam tu solus, fyrir sópran,
alt og tenór, er Þóra, Sólrún og
Björn Jónsson fluttu af öryggi,
og endar Gloria-þátturinn á
glæsilegri kórfúgu, Cum sancto
spiritu, og þar naut sín mikill
hljómur kórsins.
Fyrri hluti trúarjátningarinnar
(Credo), sem nær fram að
„Crucifixus“, er glæsilegur kór-
kafli en Et incarnatus est, sem
Mozart lætur vera niðurlag
Credo-kaflans, er einstaklega fal-
leg aríetta fyrir sópran, við und-
irleik á flautu, óbó og fagott, og
var þessi kafli, fallega aríettan,
sérlega vel sunginn af Þóru Ein-
arsdóttur, en Mozart mun hafa
verið að túlka ást sína á unnustu
sinni. Sanctus-kaflinn er aðeins
17 taktar að lengd en áhrifamikill
kórkafli og á eftir honum er tvö-
föld kórfúga, sem kórinn skilaði í
heild mjög vel. Verkinu lýkur á
Benedictus fyrir fjórar einsöngs-
raddir, sem var sérlega vel mót-
aður og fallega sunginn af Þóru
Einarsdóttur, Sólrúnu Bragadótt-
ur, Birni Jónssyni og Ólafi Kjart-
ani Sigurðarsyni.
Verkið er samið samkvæmt
þeirri hefð er var ráðandi í
messugerð Salzborgarbúa á tím-
um Mozarts, þ.e. að einsöngs-
þættirnir voru fáir og stuttir en
nokkuð lagt upp úr kvartettum
fyrir einsöngvara, sem í raun eru
hvað rithátt snertir eins og samd-
ir fyrir kór. Auk þess er klarin-
ettið ekki notað og „continuo“-
rödd skrifuð fyrir orgel, þannig
að barokkið gægist í gegn og
mátti heyra „Halelúja“-hljóm-
skipan (plagal) frá Händel, eins
og t.d. í Gloríunni, og kontra-
punktísk tilþrif í fúguþáttunum
er minntu á J.S. Bach. Söng-
sveitin Fílharmónía söng vel, þótt
merkja mætti hér og þar óvissar
innkomur, sérstaklega hjá sópr-
aninum, og hljómsveitin, sem á
köflum var nokkuð sterk, átti
nokkra góða spretti, t.d. „tréblás-
ararnir“, sérstaklega í Et inc-
arnatus est. Þessu öllu stýrði
Bernharður Wilkinson af öryggi,
svo að í heild var flutningurinn á
þessu sérstæða listaverki mjög
góður.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Bernharður Wilkinson stjórnaði af öryggi svo að í heild var flutningurinn mjög góður, segir í dómnum.
Að halda sitt heit
TÓNLIST
L a n g h o l t s k i r k j a
Flutt var stóra c-moll-messan
KV 427 eftir W.A. Mozart.
Flytjendur voru Söngsveitin
Fílharmónía og kammersveit,
konsertmeistari Rut Ingólfs-
dóttir. Einsöngvarar: Þóra Ein-
arsdóttir, Sólrún Bragadóttir,
Björn Jónsson og Ólafur Kjartan
Sigurðarson. Stjórnandi:
Bernharður Wilkinson.
Laugardaginn 17. mars.
KIRKJUTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
HALLVEIG Thorlacius gerði víð-
reist á síðasta ári og ferðaðist um
Bandaríkin og Kanada með brúður
sínar í farteskinu til að minnast landa-
fundaafmælisins. Auk þessa samdi
hún brúðuleikrit þar sem hvert níu at-
riða vísaði í sína borgina í tilefni af því
að Reykjavík var valin ein af níu
menningarborgum Evrópu árið 2000.
Nú er Hallveig aftur á heimaslóð-
um og leitar fanga í gamalli íslenskri
þjóðsögu í því augnamiði að semja
nýjan brúðuleikþátt fyrir íslensk nú-
tímabörn. Sagan sem verður fyrir val-
inu er skemmtilegt sambland af hefð-
bundnu ævintýri og hræðilegri
tröllasögu og réttlætið sigrar að sjálf-
sögðu að lokum.
Sögumaður hefur leikinn og grípur
inn í söguna þegar færi gefst. Í upp-
hafi er hann sýnilegur og kynnir aðal-
persónurnar: Ásu, Signýju, Helgu,
föður þeirra systra og tröllið Loðin-
barða fyrir áhorfendum. Þegar líður á
söguna breytist frásagnarmátinn í
hefðbundnara handbrúðuleikhús uns
komið er að glímu tröllkarlanna í lok-
in þegar Hallveig hefur á loft gríð-
arlega tröllshausa sem takast á fyrir
ofan öftustu tjöldin.
Leikbrúðurnar eru af ýmsu tagi og
í ólíkum hlutföllum eftir aðstæðum.
Þannig eru stærstu brúðurnar notað-
ar í kynningunni og heima í kotinu og
smærri brúðurnar á ferðalaginu og á
fjöllum uppi. Persóna Loðinbarða er
t.d. leikin með þremur mismunandi
brúðum. Leikmyndin hentar vel til að
gefa til kynna aukna fjarlægð milli
kotsins og hellis tröllkarlsins. Þetta
er mikilvægt þar sem ungir áhorfend-
ur þurfa að hafa tilfinningu fyrir því
að hinir hryllilegu atburðir sem sagan
greinir frá gerist sem fjærst frá þeim.
Þetta hafði sín áhrif á frumsýning-
unni og hughraust börnin héldu skelf-
ingu sinni í skefjum og nutu þess ynd-
islega fiðrings sem hæfilegur
hryllingur veldur áhorfendum á öllum
aldri. Það er margsannað að blanda af
hræðslu og hlátri í réttum hlutföllum
heldur áhorfendum við efnið og sú
varð raunin hér.
Skuggamyndin af vondu systrun-
um hangandi á hárinu greyptist í
huga tveggja ungra leikhúsgesta sem
ég náði tali af og þær voru sammála
um að Ása og Signý verðskulduðu
ekki þessi hræðilegu örlög þrátt fyrir
framkomu sína við Helgu – enda
bentu þær á að Loðinbarði hefði ekk-
ert vitað um heimilisaðstæður í
kotinu og hefði því ekkert umboð til
að hefna harma Helgu á hennar eigin
systrum, enda Helga ein af þeim
hetjum sem una glaðar við sitt og
bera ekki kala í brjósti til nokkurs
manns.
Boðskapurinn komst þannig
óbrenglaður til skila og hinir ungu
leikhúsgestir höfðu uppi stór orð um
ágæti leikhússins og sýningarinnar.
Þarf betri meðmæli?
Hæfilegur hryllingur
LEIKLIST
S ö g u s v u n t a n
Höfundur, sögumaður og brúðu-
stjórnandi: Hallveig Thorlacius sem
byggir verkið á íslenskri þjóðsögu.
Leikstjórn og leikmynd: Helga
Arnalds. Lýsing: Sigurður Kaiser.
Tónlist: Atli Heimir Sveinsson og
Sergej Prokofjeff.
Laugardagur 17. mars.
LOÐINBARÐI
Sveinn Haraldsson
NÚ standa yfir æfingar á franska
gamanleiknum Fífl í hófi eftir
Francis Veber, í þýðingu Krist-
jáns Þórðar Hrafnssonar. Leik-
ritið verður frumsýnt í Íslensku
óperunni 30. mars nk. Leikritið
heitir á frummálinu „Le Diner de
Cons“. Leikstjóri er María Sig-
urðardóttir.
Í fréttatilkynningu segir að Fífl
í hófi sé kaldhæðinn, fyndinn en
jafnframt dálítið grimmur gam-
anleikur. Vinahópur Pierre held-
ur kvöldverðarboð reglulega, þar
sem hver meðlimur hópsins býður
með sér aðila sem hann telur vera
sem „fíflalegastan“. Það eru
gjarnan menn með misjafnlega
undarleg áhugamál. Hver og einn
leggur sig í líma við að koma með
„mesta fíflið“ og í lok kvöldsins
er valinn „sigurvegari“. Francis
Veber tekur hér upp hanskann
fyrir „fíflin“ í samfélaginu, í
fléttu gamans og alvöru.
Með helstu hlutverk fara Bald-
ur Trausti Hreinsson, Þórhallur
Sigurðsson Laddi, Laufey Brá
Jónsdóttir, Elva Ósk Ólafsdóttir,
Ari Matthíasson og Björn Ingi
Hilmarsson. Leikmynd og bún-
inga annast Helga I. Stef-
ánsdóttir. Hönnun ljósa er í hönd-
um Halldórs Arnar Óskarssonar.
Það er fyrirtækið Sögn ehf. í
eigu Baltasars Kormáks og Lilju
Pálmadóttur, sem setur leikritið
upp.
Leikarar gamanleiksins Fífl í hófi: Efri röð f.v.: Baldur Trausti Hreins-
son og Björn Ingi Hilmarsson. Neðri röð f.v.: Þórhallur Sigurðsson, Elva
Ósk Ólafsdóttir, Laufey Brá Jónsdóttir og Ari Matthíasson.
Gamanleikurinn
Fífl í hófi æfður
ÞAÐ er ekki algengt að lesa inn-
taksríka fylgitexta eftir íslenska
myndlistarmenn sem fylgiplagg með
sýningum. Ragnari Stefánssyni –
sem búsettur er í Danmörku – veitist
einkar létt að koma orðum að
ákveðnum heimspekilegum vanga-
veltum sem gaman væri að heyra
reifaðar í fyrirlestri.
Það er spurningin um efnið og
andann með viðkomu í leyndardóm-
um efnafræðinnar.
Ragnar spyr þeirrar algildu
spurningar hvernig efnafræði heil-
ans getur framkallað svo næmar til-
finningar sem hughrif frammi fyrir
mikilfengleik náttúrunnar og síðan
raðað þeim sem myndum í þar til
gert minni. Hann bendir réttilega á
hve lítið við vitum enn um tengsl og
boð efnafræðinnar við hugann.
Með því að taka mið af heilanum
sem ákveðnum efnislegum hlut
bendir Ragnar á það að listaverkið
sé einnig mælanlegur hlutur. En líkt
og starfandi heili býr listaverkið yfir
ómældri virkni sem gengur langt út
yfir megindir þær – summu efnis –
sem kallast áþreifanlegur efniviður.
Ragnar er hér að andmæla þeim
pósitísku fullyrðingum margra ma-
teríalista – til að mynda bandaríska
málaranum Frank Stella – að ekkert
sé í verkinu annað en það sem sést
og hægt er að vega og mæla. Hug-
myndalega er hann miklu nær öðr-
um amerískum málara – Philip Gust-
on – sem taldi allt megindarlegt tal
um málaralistina tómt þvaður vegna
þess að það væri aldrei hægt að skil-
greina listaverkið út frá áþreifanleg-
um atriðum þess.
Það merkilega er þó það að verk
Ragnars eru snöggtum nær mini-
malismanum – naumhyggjunni – en
sjálfsprottinni list Guston. Verk
hans eru staðlaðar málmplötur, mót-
aðar með þríhyrndum halla og mál-
aðar með fjörlegum, spegilfægðum
litum. Slík mótsetning milli ákalls
um andagift og staðlaðra efnistaka
getur ekki verið sett fram öðruvísi
en af ráðnum hug.
Ragnar ætlar sér að sýna fram á
það að þó svo að verk hans séu verk-
smiðjugerð og lituð samkvæmt hag-
kvæmum framleiðslueiningum séu
þau ekki minni listaverk fyrir vikið.
Það má raunar velta því fyrir sér
hvort Ragnar sé ekki hreinlega að
afhjúpa listaverkið og segja okkur að
allt sem hittir augað og veldur með
því efnahvörfum í heilabúinu sé með
ákveðnum hætti jafngilt. Getur verið
að listaverk séu ekki annað en gælur
við hugann, til þess gerð að örva
skynjun okkar og koma róti á sell-
urnar? Ragnar mætti að ósekju viðra
athyglisverðar hugmyndir sínar í
fyrirlestri næst þegar hann heim-
sækir Ísland og heldur hér sýningu.
Ljósmynd/Halldór B. Runólfsson
Eitt af stærri verkum Ragnars á sýningunni á Mokka.
Andinn bak-
við efnið
MYNDLIST
M o k k a ,
S k ó l a v ö r ð u s t í g
Til 8. apríl. Opið daglega frá kl. 10–
23.30. Sunnudaga frá kl. 14–23.30.
LÁGMYNDIR – RAGNAR
STEFÁNSSON
Halldór Björn Runólfsson