Morgunblaðið - 04.04.2001, Blaðsíða 4

SAMKVÆMT nýrri og umfangsmik-
illi rannsókn á vegum líftæknifyrir-
tækisins Urðar Verðandi Skuldar
(UVS) og samstarfslækna þess er
áhætta á magakrabbameini mark-
tækt aukin hjá fyrsta stigs ættingj-
um þeirra sem greinst hafa með
magakrabbamein. Með fyrsta stigs
ættingjum er átt við systkini, for-
eldra og börn. Rannsóknin, sem fór
fram sl. ár, beindist að tæplega 50
þúsund manns. Könnuð var ættlægni
krabbameins á Íslandi og metin
áhætta ættingja þeirra sem greinst
hafa með sjúkdóminn.
Einn þeirra er stóð að rannsókn-
inni, Albert Kjartansson Imsland,
forstöðumaður tölfræðideildar UVS,
segir í samtali við Morgunblaðið að
niðurstöður rannsóknarinnar hafi
mikið gildi fyrir leit að magakrabba-
meini. Nú þegar þær liggi fyrir sé
hægt að hefja leit að áhættugenum
magakrabbameins í ættum með
áhættuaukningu. Þá sé þessi rann-
sókn aðeins fyrsta skrefið af mörgum
í að kanna fleiri tegundir krabba-
meins meðal sjúklinga hér á landi.
Forspárgildið mikilvægt
Samkvæmt rannsókninni eru
120% meiri líkur á því að karlar úr
hópi fyrsta stigs ættingja fái maga-
krabbamein en aðrir og 60% meiri
líkur á því að konur úr þessum hópi
fái sjúkdóminn. Skoðaðir voru þeir
sem greinst höfðu yngri en sextugir
með magakrabbamein. Áhætta ann-
arra ættingja en fyrsta stigs ættingja
reyndist ekki hærri en í viðmiðunar-
hópi.
„Forspárgildi rannsóknarinnar er
afar mikilvægt að okkar mati.
Krabbamein er það algengur sjúk-
dómur á Íslandi í dag að flestar fjöl-
skyldur hafa kynnst honum með ein-
um eða öðrum hætti. Ef að maga-
krabbamein kemur upp þá veit
viðkomandi náinn ættingi að hann er
í áhættuhópi. Með þá vitneskju að
leiðarljósi er hægt að beita forvörn-
um og reyna að koma í veg fyrir að
sjúkdómurinn greinist síðar meir. Ef
magakrabbamein greinist á forstigi
eru batahorfurnar yfirleitt góðar en
þær eru mun verri ef greiningin kem-
ur á síðari stigum sjúkdómsins.
Rannsóknin hefur líka mikið að segja
fyrir lækna sem geta þá varað sína
sjúklinga við og beðið þá til dæmis að
forðast ákveðinn mat ef vitað er um
magakrabbamein í ættinni,“ segir Al-
bert.
Við gerð rannsóknarinnar var unn-
ið úr upplýsingum sem fengust úr
krabbameinsskrá Krabbameins-
félags Íslands. Fjölskyldutré allra
sjúklinga yngri en sextugra sem
greindust með krabbamein á árunum
1955 til 1999 voru könnuð. Við rann-
sóknina fundust 455 karlkyns og 161
kvenkyns einstaklingur. Fjölskyldur
voru raktar til þriðja stigs ættingja
beggja kynja og reiknað áhættuhlut-
fall fyrir öll ættstig. Í rannsókninni
greindust 58 fjölskyldur með tvo eða
fleiri einstaklinga með magakrabba-
mein og í 26 fjölskyldum voru þrír
eða fleiri einstaklingar með maga-
krabbamein.
Ekki fannst fylgni á milli áhættu á
magakrabbameini og aukinnar
áhættu á öðrum algengum krabba-
meinum, til dæmis ristilkrabbameini,
endaþarmskrabbameini eða brjósta-
krabbameini.
Gæti vakið heimsathygli
Magakrabbamein var algengasta
krabbamein hjá íslenskum körlum en
nýgengi þess hefur lækkað síðustu
áratugi og er það þakkað breyttu
mataræði. Nú greinast um 17 karlar
á hverja 100.000 karla á ári. Fylgni
milli magakrabbameins og umhverf-
isþátta, svo sem mataræðis og sýk-
inga, er vel þekkt. Ættgengi maga-
krabbameins á Íslandi hefur
hinsvegar lítið verið rannsakað og
ekki var vitað um hvort fylgni er á
milli magakrabbameins og annarra
krabbameina innan sömu fjölskyldu.
Að sögn Alberts má reikna með að
rannsóknin muni vekja mikla athygli
erlendis þar sem ekki sé vitað um við-
líka niðurstöðu áður. Búið er að
kynna rannsóknina á læknaþingi í
byrjun ársins og kynning fer einnig
fram á skurðlæknaþingi í næstu viku.
Þá verður rannsóknin kynnt á næst-
unni með erindi á heimsþingi maga-
krabbameinslækna í New York.
„Það er óvíða hægt að gera svona
rannsóknir. Efniviðurinn er til staðar
hér á Íslandi þar sem upplýsingum
hefur verið safnað um krabbamein
síðastliðin 50 ár. Þetta eru ákveðin
forréttindi fyrir vísindamenn,“ segir
Albert.
Auk hans stóðu að rannsókninni
frá UVS þau Bjarki Jónsson Eldon,
Sturla Arinbjarnarson, Steinunn
Thorlacius, Súsanna Jónsdóttir og
Þórgunnur Hjaltadóttir. Frá hand-
lækningadeild Landspítalans – há-
skólasjúkrahúss komu Valgarður
Egilsson, Hjörtur Gíslason, Margrét
Oddsdóttir og Jónas Magnússon,
sem stjórnaði rannsókninni. Einnig
tóku þátt Shree Datye frá handlækn-
ingadeild Fjórðungssjúkrahússins á
Akureyri og Reynir Arngrímsson frá
erfðalæknisfræði Háskóla Íslands.
Rannsókn UVS og samstarfslækna á ættlægni magakrabbameins
Marktækt meiri áhætta
hjá nánustu ættingjum
FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÚTFÖR Björgvins Schram, fyrrver-
andi stórkaupmanns og eins fremsta
knattspyrnumanns landsins á sinni
tíð, fór fram frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í gær. Björgvin var jarð-
settur í Fossvogskirkjugarði og báru
kistu hans þeir Einar Sæmundsson
og Sveinn Jónsson, fyrrverandi for-
menn KR, Kristinn Jónsson, formað-
ur KR, fyrrverandi knattspyrnu-
landsliðsmennirnir Gunnar Guð-
mannsson, Hörður Felixson og
Guðmundur Pétursson, Örn Stein-
sen, framkvæmdastjóri KR-hússins,
og Hörður Sófusson. Séra Jakob
Ágúst Hjálmarsson þjónaði fyrir alt-
ari en einsöng annaðist Sigurður
Skagfjörð Steingrímsson.
Morgunblaðið/Jim Smart
Útför
Björgvins
Schram
ÞAÐ var mikið um að vera hjá 1.
bekk í Hafralækjarskóla þegar
nemendur komu úr helgarfríinu,
en mikið af hænungum hafði kom-
ið í heiminn úr útungunarvélinni í
kennslustofunni.
Það var Hulda Svanbergsdóttir
kennari sem fékk lánaða litla vél
sem ungar út eggjum og síðustu
þrjár vikurnar hafa krakkarnir
fylgst með eggjunum og unnið
verkefni sem tengjast hænsfuglum.
Í þessari síðustu kennsluviku
fyrir páskafrí fá ungarnir að vera í
kassa í stofunni og munu fyrstu-
bekkingar vinna verkefni sín við
ungatíst.
Nú þegar hafa allir ungarnir
verið nefndir með nöfnum og vin-
sælasta stofan í skólanum er auð-
vitað ungastofan. Allir bekkir vilja
koma í heimsókn til að sjá hnoðr-
ana og litadýrðin spillir ekki fyrir
en ungarnir eru af íslenska
hænsnakyninu og því flestir mis-
litir.
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Allir vildu sjá ungana og halda á þeim.
Páskaungar
í Hafra-
lækjarskóla
Laxamýri. Morgunblaðið.
FINNBOGI Jónsson, stjórnarfor-
maður Samherja hf., fram-
kvæmdaaðila fyrirhugaðs sjókvía-
eldis á laxi í Reyðarfirði, segir
úrskurð Sivjar Friðleifsdóttur um-
hverfisráðherra, þess efnis að lax-
eldið skuli sæta mati vegna um-
hverfisáhrifa, koma sér á óvart.
Hann segir að Samherji hf. muni
engu að síður hlíta úrskurðinum
en hann muni fresta framkvæmd-
um um eitt ár.
„Þessi úrskurður kemur okkur á
óvart í ljósi fyrri úrskurða vegna
áforma um laxeldi á Austfjörðum,“
segir Finnbogi. „Reyðarfjörður er
í meiri fjarlægð frá laxveiðiám en
t.a.m. Berufjörður og Mjóifjörður
auk þess sem aðstæður í Reyð-
arfirði eru með þeim hætti að þar
er sjávardýpi mikið og sjávar-
straumar sterkari. Þá er Reyð-
arfjörður breiðari en aðrir laxeld-
isfirðir og þar af leiðandi minni
hætta á mengun. Við munum samt
hlíta þessum úrskurði og hefja
undirbúning að því að gangast
undir umhverfismatið, en það er
fyrirsjáanlegt að það muni tefja
framkvæmdir um a.m.k. eitt ár.“
Úrskurður um umhverf-
ismat kemur á óvart
ÖKUMAÐUR missti stjórn á bifreið
sinni við leikskólann Ægisborg við
Ægissíðu á mánudagsmorgun með
þeim afleiðingum að hann keyrði ut-
an í húsvegg leikskólabyggingarinn-
ar og olli skemmdum á klæðningu
hússins. Ekki hlutust af nein meiðsli
við óhappið en starfsfólki og leik-
skólabörnum innan dyra brá talsvert
við höggið þegar bifreiðin rakst á
húsið.
„Fólk hélt jafnvel að það væri
kominn annar Suðurlandsskjálfti,“
sagði Kristjana Thorarensen, leik-
skólastjóri Ægisborgar, og gat þess
að starfsfólki hefði jafnvel brugðið
meira en börnunum. Ökumaður bif-
reiðarinnar var að koma með barn
sitt á leikskólann þegar óhappið
varð.
„Svona óhöpp geta alltaf orðið við
umferðargötur og byggingarnefnd
Reykjavíkurborgar mun útbúa
sterkbyggða girðingu við húsið til að
fyrirbyggja óhapp sem þetta,“ segir
Kristjana.
Héldu að
kominn væri
jarðskjálfti