Morgunblaðið - 04.04.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2001 37
KÆRI Davíð: Ofeldi
þjóðarinnar hefur ekki
farið leynt, enda varla
hægt þar sem við horf-
um á þjóðina þenjast út
og er þar ekki farið í
manngreinarálit.
Það hefur ekki farið
fram hjá þjóðinni að
forsætisráðherrann
okkar telur sig eiga við
ofeldisvandamál að
stríða, a.m.k. hefur
hann oftar en einu sinni
tjáð sig um sína ,,megr-
unarkúra“ í fjölmiðl-
um.
Nýjasti kúr forsætis-
ráðherranns er Atkins-
kúrinn. Sá ,,vinsæli“ kúr sem farið
hefur sem stormsveipur um landið
inniheldur mikla neyslu fitu og pró-
teina en engin kolvetni.
Manneldisráð Íslands hefur sett
fram manneldismarkmið í þeim til-
gangi að stuðla að æskilegri þróun í
mataræði þjóðarinnar og efla heil-
brigði.
Hlutverk manneldisráðs er að
fylgja manneldis- og neyslustefnu
stjórnvalda eftir í samvinnu við heil-
brigðisráðuneyti og vera ráðgjafi
stjórnvalda, skóla og annarra opin-
berra stofnana í mann-
eldismálum. Manneld-
ismarkmið Íslendinga
ráðgerir að 10% ork-
unnar komi úr prótein-
um, 25-35% úr fitu og
50-60% úr kolvetnum.
Það er hægt að setja
saman ótrúlegustu
megrunarkúra og
margir af þeim ,,svín-
virka“, en það sem ger-
ist í Atkins-kúrnum,
eins og í svo mörgum
öðrum kúrum, er að lík-
aminn losar sig við
mjög mikinn vökva og
þar af leiðandi mörg
kíló.
Það hefur margsýnt sýnt sig og
sannað að megrunarkúrar viðhalda
offitu.
Íslenska þjóðin hefur verið í
margs konar megrunarkúrum und-
anfarin ár og má þar til dæmis nefna
rangt samsett mataræði, skyndikúr-
ar af ýmsum toga svo ekki sé talað
um alla draumana í dósunum. Þrátt
fyrr alla þessa fyrirhöfn sem íbúar
þessa lands hafa lagt á sig hefur
holdafar þjóðarinnar aldrei verið
verra en nú.
Forsætisráðherra þjóðarinnar á
að vera okkur til fyrirmyndar í þessu
sem og öðru og þar sem ekki er hægt
að búast við að hann hafi mikla þekk-
ingu í næringarfræði né neyslu er
sjálfsagt að hann leiti sér hjálpar
fagaðila á því sviði sem og öðru.
Við vitum hvað margir taka sér
Davíð til fyrirmyndar enda hefur
hann ,,ráð undir rifi hverju“, þess
vegna langar mig til að segja við okk-
ar kæra forsætisráðherra ,,leitaðu
ráða hjá næringarlærðu fólki svo þú
þurfir ekki að vera í þessu jó-jó-
ástandi eins og stór hluti þjóðarinn-
ar“.
Ofeldi
Guðrún Þóra
Hjaltadóttir
Höfundur er næringarráðgjafi.
Megrun
Leitaðu ráða hjá nær-
ingarlærðu fólki svo að
þú þurfir ekki að vera í
þessu jó-jó-ástandi eins
og stór hluti þjóð-
arinnar, segir Guðrún
Þóra Hjaltadóttir.
EFTIRFARANDI
er svar mitt við grein
Gísla Baldurssonar 24.
febrúar síðastliðinn,
Örvandi lyf og hinn
þröngi vegur dyggðar-
innar, og Gylfa Gylfa-
sonar hinn 1. mars, Rí-
talín – blessun eða
bölvaldur.
Þegar grein er skrif-
uð sem fer á móti al-
mennt viðurkenndum
kenningum getur hún
verið túlkuð á marga
vegu. Gísli valdi að
túlka hana sem ónær-
gætni. Umræðan um
ofvirkni á Íslandi hefur hingað til
verið mjög einhliða og það er kominn
tími til að víkka sjóndeildarhringinn.
Gísli er sérfræðingur í geðlækning-
um, hans atvinna felst í því að gefa
lyf við sjúkdómum, og sjónarmið
hans er því skiljanlegt. Ég vinn með
börnum sem eru búin að vera árang-
urslaust á lyfjum árum saman og for-
eldrar eru orðnir ráðalausir, og það-
an kemur mitt sjónarmið. Gísli
skrifar að „rangfærslur og jafnvel
samsæriskenningar eins og fram
koma í umræddri grein Karenar eru
ekki til þess fallnar að bæta stöðu of-
virkra barna og fjölskyldna þeirra“.
Þetta er rangtúlkun og persónuleg
skoðun Gísla. Það er engin að ásaka
foreldra um neitt. Auk þess talar
Gylfi í sinni grein um „óvandaðan
málflutning“. Óvandaður málflutn-
ingur kemur til af umræðum sem eru
einhliða. Þannig að ég er ánægð að
ég get veitt þær upplýsingar sem
hingað til hefur vantað, og þar með
bætt umræðuna. Markmiðið var að
koma af stað faglegum umræðum um
þessi mál og ég vona að
það sé hægt að halda
þeim á því stigi.
Upplýsingarnar sem
ég gaf í greininni komu
beint frá virtu fagfólki
og stofnunum í Banda-
ríkjunum. Þessi mál
hafa verið rannsökuð
ítarlega í mörg ár,
vegna þess að öryggi og
ástæður lyfjanotkunar
á börnum hafa vakið
grunsemdir. Þetta eru
ekki skoðanir, heldur
upplýsingar sem koma
frá rannsóknum. Gísli
segist ekki vita hvað
mér „gangi til“ að vera með „fullyrð-
ingar“ um að NIH og American Aca-
demy of Pediatrics hafi staðfest að
ofvirkni hafi enga líffræðilega skýr-
ingu. Báðar þessar stofnanir skýra
frá því að ekkert sjálfstætt próf get-
ur greint ofvirkni sem líffræðilegt
vandamál. Samt sem áður tekur Gísli
fram í grein sinni, „að ekki hefur ver-
ið hægt að sýna fram á neina eina líf-
fræðilega orsök“. Semsagt, ofvirkni
er ekki sjálfstæður líffræðilegur
sjúkdómur. Það er ekkert sem bend-
ir á líffræðilega orsök, þrátt fyrir að
ótrúlegt fjármagn og mörg ár hafi
farið í rannsóknir til að finna ein-
hvern sjúkdóm. Báðar þessar stofn-
anir hafa haldið þessu fram en segja
ennfremur að „grunur“ leiki á tilvist
sjúkdóms. Þannig að spurningin er,
hvernig er hægt að greina sjúkdóm
sem einungis leikur grunur um? Og
við hverju erum við að gefa lyf? Þrátt
fyrir að þetta eigi við um flesta geð-
sjúkdóma eru börn varnarlaus. Full-
orðnir hafa vald til að taka ákvörðun
og því er reynsla follorðinna og
barna ekki sambærileg.
Í grein Gísla greinir frá því að
„sjúkdómsgreining á ofvirkniröskun
byggist á nákvæmri sjúkrasögu, en
hegðunarmatskvarðar og taugasál-
fræðileg próf gegna einnig mikil-
vægu hlutverki“. Þessi próf eru
framkvæmd af fólki sem ekki fær
tækifæri til að líta á barnið í sam-
hengi við umhverfi sitt. Þessi próf
eru þess vegna óhóflega einföld og
byggð á smættarkenningum sem
halda því fram að einstaklingar séu
óháðir umhverfi sínu. Þar af leiðandi
er viss hegðun dregin fram og dómur
felldur samkvæmt henni. Þessi próf
hafa verið marggagnrýnd af fagfólki
hér í Bandaríkjunum fyrir einhæfni
og huglægni. Það er afleitt að gefa
börnum þá hugmynd að þau séu með
sjúkdóm sem einungis leikur grunur
á. Það sviptir þau allri virðingu og
mótar framtíðina fyrir þau. Þessi
börn þurfa umhverfi og skilning á
þeim eiginleikum sem þau hafa, ekki
pillur til að berja þau niður.
Þó að það hafi ekki verið sannað að
ofvirkni sé líffræðilegur sjúkdómur
þýðir það ekki að það sé ekki eitthvað
líffræðilegt sem útskýrir hegðun í
sumum tilfellum. Ég hef sjálf unnið
með börnum sem eru sjálfum sér og
öðrum hættuleg vegna hegðunar.
Það er þá augljóst að eitthvað þarf að
gera. Rítalín er skammtímalausn en
ég hef sjálf mælt með lyfinu í örfá
skipti, með þeim skilningi að lyfið
virkar vegna aukaáhrifanna, ekki
vegna þess að það er að laga sjúk-
dóm. Þetta réttlætir ekki þær öfgar
sem hafa náð fótfestu í Bandaríkj-
unum og markmiðið með greininni
var að greina frá því. Börn eru dæmd
erfið og eru sett á lyf í mörg ár undir
því yfirskini að það sé verið að lækna
sjúkdóm. Ég hef líka séð tveggja ára
börn sem sett hafa verið á rítalín.
Sjálfur framleiðandi rítalíns mælir á
móti því að börn undir sex ára séu
sett á lyfið.
Gísli segir: „Í raun er þetta alveg
ótrúleg fullyrðing. Það er eitt að hafa
einhverja skoðun en annað að heim-
færa hana upp á virtar stofnanir.“
Hvað er ótrúlegt? Að stór hópur
virtra geðlækna, taugasérfræðinga,
sálfræðinga, ráðgjafa og hjálpar-
lausa foreldra vogaði sér að skoða
þessi mál út frá víðari sjóndeildar-
hring og hefur sýnt fram á misnotk-
un og mistúlkanir á stórgölluðum
rannsóknum? Eða að þessar virtu
stofnanir virkilega taki mark á þess-
um gölluðu rannsóknum? Yfirlýsing-
ar vísindafólks og fagfólks um að of-
virkni sé veikleiki, hvað þá sjúk-
dómur, eru byggðar á einstrengings-
legum forsendum fyrir því hvað er
farsæld eða vöntun og á peninga-
græðgi lyfjafyrirtækja.
Ég tek það fram að ég er fjöl-
skylduráðgjafi. Það ætti að vera aug-
ljóst að ég ber fyrst og fremst velferð
fjölskyldunnar fyrir brjósti og miðla
reynslu og upplýsingum samkvæmt
því. Ég trúi því að Gísli og Gylfi geri
það sama með þá reynslu og upplýs-
ingar sem þeir hafa. En fagfólk þarf
að vera opið fyrir nýjum upplýsing-
um. Foreldrar eru oft ráðalausir og
treysta því að fagfólk geri það sem er
best fyrir börnin. Í þessu tilfelli er
augljóst að það sem er best fyrir
börnin er vafamál. Foreldrar nota
þær upplýsingar sem þeim eru gefn-
ar og gera sitt besta. Þess vegna hafa
foreldrar rétt á að sjá heildarmynd-
ina. Það er fagfólkið sem á að bera
ábyrgð á þróuninni í sínu fagi og sjá
til þess að upplýsingum sé miðlað til
almennings.
Þeir sem hafa áhuga geta fundið
upplýsingar sjálfir. Dr. John Breed-
ing, dr. Armstrong, dr. William Car-
ey, dr. Fred Baughman og dr. Peter
Breggin eru aðeins nokkrir sérfræð-
ingar sem hafa skrifað bækur og
greinar um ofnotkun lyfja á börnum,
áhrifaleysi foreldra í kerfinu og áhrif
lyfja á börn. The Merrow Report gaf
einnig út yfirlit fyrir bandaríska rík-
issjónvarpið um þessi mál.
Rítalín og velferð
fjölskyldunnar
Karen Kinchin
Heilsa
Ég ber fyrst og fremst
velferð fjölskyldunnar
fyrir brjósti, segir
Karen Kinchin, og
miðla reynslu og upplýs-
ingum samkvæmt því.
Höfundur er fjölskylduráðgjafi.
Verð:
Með statívi
kr. 2.995
Án statívs
kr. 2.300
fyrir
cappucino
Froðuþeytari
Klapparstíg 44,
sími 562 3614