Morgunblaðið - 27.04.2001, Page 46

UMRÆÐAN
46 FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR nokkru var
ég á ferðalagi í Banda-
ríkjunum ásamt sviss-
nesk-bandarískri vin-
konu minni, Mayu
Ramati, en hún er gyð-
ingur.
Fjölskylda hennar
hefur verið búsett í
Montreux í Sviss í 18
ár, en þar áður áttu þau
heima í Ísrael og enn
fyrr í Bandaríkjunum,
en hún fæddist í Los
Angeles. Maya á mörg
skyldmenni bæði í Los
Angeles og annars
staðar í Bandaríkjun-
um, gyðinga, sem leituðu þar hælis
bæði fyrir og eftir heimsstyrjöldina
síðari.
Alexander Ramati
Þess má geta að faðir Mayu, Alex-
ander Ramati (hann breytti nafni
sínu úr hinu gyðinglega Greenberg í
Ramati) ólst upp í pólska bænum
Brest, sem nú tilheyrir Rússlandi. Í
Brest voru um það bil fjörutíu þús-
und gyðingar þegar stríðið braust út.
Af þessum fjörutíu þúsundum voru
það aðeins fimmtán sem komust lífs
af svo vitað sé. Meðal þessara fimm-
tán voru Alexander sjálfur, foreldrar
hans og yngri bræður hans tveir. Það
gerðist þannig að auðmaður sem var
vinur fjölskyldunnar og í metum hjá
SS sótti þau bókstaflega í ghettóið,
þar sem gyðingunum hafði verið
safnað saman, rétt áður en SS lagði
að því eld. Foreldrar Alexanders leit-
uðu þvínæst á náðir bændafjölskyldu
sem þau höfðu reynst vel og fengu að
búa í hlöðunni á býli þeirra í felum,
ásamt yngsta syni sínum það sem eft-
ir lifði stríðsins. Allir aðrir ættingjar
hans voru myrtir. Alexander og mið-
bróðirinn flúðu um Rússland, Ung-
verjaland og Júgóslavíu til Ítalíu og
komust báðir lífs af. Alexander gerð-
ist síðar stríðsfréttaritari og mennt-
aði sig í lögum við Rómarháskóla og
lauk þaðan doktorsprófi. Hann gerð-
ist svo rithöfundur, kvikmyndaleik-
stjóri og kvikmyndaframleiðandi og
skrifaði fjölda bóka um reynslu sína
og annarra gyðinga í heimsstyrjöld-
inni síðari og framleiddi jafnframt
kvikmyndir, byggðar á bókum sínum,
sem hann leikstýrði sjálfur.
Þekktasta mynd hans heitir And-
spyrnuhreyfingin í Assissi (The Ass-
issi Underground) og fjallar um
björgun kaþólsku kirkjunnar á
hundruðum gyðinga í Assissi á Ítalíu.
En áfram með sög-
una. Við Maya dvöldum
í tíu daga í Los Angeles
og ákváðum að prófa að
taka strætisvagna frá
norðri til suðurs, þvert í
gegnum borgina, þótt
við vissum að þetta yrði
síður en svo skemmti-
leg lífsreynsla.
Þess má geta að slík
samgöngutæki nota að-
eins þeir sem eiga ekki
bíl í bílaborginni og
þeir eru nær eingöngu
úr hópi hörunds-
dökkra. Það er
skemmst frá því að
segja að ég hef aldrei, hvorki fyrr né
síðar, fundið jafn magnþrungið and-
rúmsloft og í strætisvögnunum í Los
Angeles. Allir farþegarnir voru hör-
undsdökkir og bílstjórarnir einnig.
Við urðum óþægilega vör við sterka
andúð bæði vagnstjóra og farþega í
okkar garð; við áttum alls ekki að
vera þarna að því er virtist eingöngu
vegna þess að við vorum hvít.
Stéttarlegur munur endurskins-
merkjanna og hinna farþeganna hef-
ur vafalaust haft sitt að segja um við-
horf fólksins í okkar garð, en það fór
ekki á milli mála að eldurinn í augum
flestra var ekki kærleiksríkur
ástríðueldur.
David Stern
Eins og fyrr segir búa margir ætt-
ingja Mayu í Bandaríkjunum og hafa
flestir þeirra komið ár sinni vel fyrir
borð. Yngsti föðurbróðir hennar,
Jack Greenberg, sem við heimsótt-
um, á til dæmis og rekur eitt stærsta
olíufyrirtækið í Denver, Colorado.
Þegar við dvöldum í Los Angeles
heimsóttum við annan frænda henn-
ar, David Stern, sem er gyðingur af
þýskum uppruna, en faðir hans flúði
með fjölskylduna frá Þýskalandi til
Bandaríkjanna og byggði upp risa-
vaxna verslunarkeðju. David seldi
verslunarkeðjuna fyrir meira en 20
árum og líf hans einkennist af ferða-
lögum milli ólíkra dvalarstaða víðs-
vegar um heim. Svo sorglega vildi til
að hann var nýbúinn að missa eig-
inkonu sína úr krabbameini þegar
við hittum hann.
David hefur brennandi áhuga á
menningu, þjóðfélagsþróun og fólki
með ólíkan uppruna og hefur öðlast
djúpan skilning á þessum málum.
Við Maya heimsóttum hann á heimili
hans í Bel Air. Þar ræddum við með-
al annars um menningu og þjóð-
Safn umburð-
arlyndisins
Ragnar Halldórsson
ÉG TEL rétt að
svara bréfi mér til-
einkuðu í Mbl. 20.
mars sl. frá Sigmari
B. Haukssyni, for-
manni Skotveiðifélags
Íslands. Í því kemur
ýmislegt fram sem er
umhugsunarefni fyrir
skotveiðimenn, skóg-
ræktarfólk og aðra
náttúruunnendur.
„Rugl“ og „dylgj-
um“ í okkar skoðana-
skiptum sem Sigmar
vænir mig um vísa ég
alfarið til föðurhús-
anna, þar sem ég hef
aðeins vitnað til hans
eigin orða í þremur blaðaviðtölum
og þess sem alþjóð veit um hann
sem opinbera persónu, framámann
sem ætti að mega taka mark á.
Villimenn
Í Degi 11. jan. s.l. segir Sigmar
orðrétt: „Ég er því miður afar
áhyggjufullur út af öllum þessum
skógræktarframkvæmdum.“ Í
þessu viðtali var af hans hálfu öll
skógaraukning lögð að jöfnu sem
framtíðarvá fyrir vöxt og viðgang
rjúpnastofnsins, hvergi minnst á
barrskóga sérstaklega.
Nú 20. mars er hins vegar komið
annað hljóð í strokkinn hjá skot-
veiðifélagsformanninum, enda
ábyrgðarhluti hjá slíkum framá-
manni að verða sannur að sök um
að hafa haft umhverfisráðherra að
ginningarfífli þegar hún svaraði
fyrirspurn um margnefndan fugl á
Alþingi.
Hitt blasir við hverjum sjáandi
manni að þegar komnir eru vítt um
landið í framtíðinni afgirtir skóg-
arreitir, sem rjúpan leitar skjóls í
og ekki verða heimilir fyrir tor-
færutækjaumferð eða drápsmenn
þá harðnar á dalnum hjá Sigmari
og kumpánum hans.
Eflaust er stærstur hluti sport-
veiðimanna vandur að virðingu
sinni í þessum efnum, en við hér í
Djúpi höfum hins vegar reynslu af
veiðiþjófum sem skjóta m.a. dilka í
hlaðvarpanum, heimilishundana í
túnfætinum, ófleyga álftarunga svo
og æðarfugl, auk aksturs á fjór-
hjólum, torfærujeppum og vélsleð-
um á eftir rjúpunum. Sjálfur hef
ég þurft að „taka til“
eftir gesti að sunnan,
særðar og lemstraðar
rjúpur m.a. væng-
brotnar, blindar, fóta-
lausar og frostnar nið-
ur lifandi í eigin
blóðpolli.
Það er á slíkum
stundum sem maður
skilur hugarástand
frumbyggjanna í villta
vestrinu forðum, sem
hengdu illþýðið án
dóms og laga í næsta
tré.
Drápsfýsn
Það er tilgangslaust
fyrir Sigmar að bera af sér löngun
til að murka lífið úr hrossagauk-
um. Í Mbl. 20. ágúst sl. segir í upp-
hafi fréttar á baksíðu: „Sigmar B.
Hauksson formaður Skotvíss
félags skotveiðimanna vill að leyfð-
ar verði veiðar á hrossagauk.“
„Líf hrossagauka er ekkert mik-
ilvægara eða verðmætara en t.d.
rjúpu eða lambsins þess vegna,“
segir Sigmar.
Í Mbl. 31. ágúst sl. hnykkir Sig-
mar enn á aðspurður um nýjar
áhugaverðar fuglategundir til að
veiða: „Það má segja að önnur sú
tegund sem kemur til greina, eins
og komið hefur fram í fjölmiðlum,
sé hrossagaukur.“
Í Mbl. 20. mars barmar Sigmar
sér yfir ástæðulausum múgæsing-
um út af þessari ómerkilegu hug-
mynd skotvís-forustunnar. Hann
virðist ekki gera sér grein fyrir
eða er sama um, að hrossagauk-
urinn er hluti af þjóðarsálinni,
gildur tónn í sjálfri vorsinfóníunni.
Forherðingin virðist slík að næstu
skref Skotvís gætu allt eins orðið
að fara fram á veiði á þröstum, ló-
um, spóum og stelkum sem allt eru
ólíkt matmeiri og girnilegri bráð
en gaukagreyin.
Er þá nokkurt vit eða sanngirni í
því á þessum yndislegu frelsistím-
um, lesendur góðir, að Sigmar og
garpar hans með allar þessar fok-
dýru og glæsilegu marghlæður,
flottu felubúninga og stríðöldu
veiðihunda þurfi að sitja auðum
höndum allan guðslangan vetur-
inn?
Staðfuglastofnar eru víst sumir
býsna stórir. Því ekki að fara fram
á að fá að leggja til atlögu við
þessa kjána sem eru að þreyja með
okkur þorrann og góuna, svo sem
auðnutittlinga, músarrindla og sól-
skríkjur.
Hún Sif myndi eflaust skoða það
með velvilja og skilningi um leið og
hún setur hrafn og svartbak á vá-
lista.
Ný veiðimannasamtök
Við það verður ekki lengur unað
að Sigmar og klúbbfélagar hans í
Reykjavík dragi alla skotveiði-
menn niður í svað skógræktarand-
úðar og smáfugladrápsfýsnar.
Áður hefur Sigmar marglýst yfir
andúð sinni á atvinnuskyttum, sem
fæstir munu þó stunda „brottkast“
á rjúpu og gæs eins og þeir skot-
óðu.
Í hver skipti sem lögfræðinga-
mafía þéttbýlisins sýknar veiði-
þjófa fagnar Skotvís og fyrir hver
jól reynir formaðurinn að halda
niðri rjúpnaverði með ýkjusögum
af veiði.
Í undirbúningi er því að stofna
landssamtök atvinnuveiðimanna
sem komi fram sem málsvari þess
stóra hóps gagnvart ríkisvaldi og
sveitarfélögum. Siðleg veiði-
mennska, friðun hálendisins fyrir
skotveiðum – nema á refi og minki,
hófleg sókn í nytjafuglastofna,
eðlileg, sjálfsögð og stóraukin sókn
um land allt gegn minki og refi,
hrafni, svartbaki og kjóa og síðast
en ekki síst; endurreisn veiði-
stjóraembættisins virðast nærtæk-
ust markmið slíkra samtaka.
Að lokum þakka ég Sigmari fyrir
upplýsandi skrif. Hann kallar mig
„ágætan hagyrðing“ og er það von
mín að hann misvirði það þá ekki
þótt ég endi þessa grein með vísu
frá í haust.
Ekki bregst hann okkar vonum,
æfir vel og snjall að hitta.
Lands með fremstu sómasonum
Sigmar hrossagaukaskytta.
Skotvís í
skammar-
króknum
Indriði
Aðalsteinsson
Skotveiði
Við það verður ekki
lengur unað, segir Indr-
iði Aðalsteinsson, að
Sigmar og klúbbfélagar
hans í Reykjavík dragi
alla skotveiðimenn nið-
ur í svað skógræktar-
andúðar og smáfugla-
drápsfýsnar.
Höfundur býr á Skjaldfönn v/Djúp.
FYRIR nokkru kom
grein í DV með þessari
fyrirsögn. Í greininni
segir ,,Í dag verða
stofnuð ný umhverfis-
samtök, Náttúruvernd-
arsamtök Mývatns.
Mývetningar standa að
félagsskapnum, og eitt
helsta baráttumálið, að
skoða þörf þess að
dýpka Mývatn á
ákveðnum svæðum. Ef
niðurstaðan verður sú
að dæla þurfi úr vatn-
inu til þess að vernda
hið hefðbundna lífríki,
verði leitað samstarfs
við Kísiliðjuna um að tækjum fyrir-
tækisins verði beitt til þess að dæla
úr vatninu“. Þá segir einnig ,,Enn
fremur verði lagt hart að mývetnsk-
um veiðibændum að hætta veiðum í
ágúst, til þess að vernda þann mikla
fjölda andarunga, sem alla jafna
svamla á sumrin á Mývatni. Hundr-
uð fugla fara árlega í net og drepast“.
Þetta finnst manni
skynsamlega mælt og
þarna sé vel að verki
staðið. Ásmundur
Geirsson hefur gert at-
hugasemdir við ýmis-
legt af því sem ég hef
verið að skrifa hér í
blaðið. Í síðari grein
sinni segir hann að
tjónið sem Kísiliðjan
veldur á lífríki Mývatns
blasi við hverjum
manni sem sjá vill. Nú
hafa vísindamenn verið
að rannsaka áhrif Kís-
iliðjunnar á lífríki Mý-
vatns um áratuga
skeið, og þeir hafa ekki fundið að hún
hafi haft nein skaðleg áhrif á lífríkið.
Að sömu niðurstöðu komust erlendir
sérfræðingar sem líka rannsökuðu
þetta. Hvernig má það þá vera að
,,hin slæmu áhrif“ séu hverjum
manni sýnileg?
Ég sagði í grein minni að Ytriflói
væri mjög einangraður frá frá aðal-
vatninu. Segir Ásmundur að það lýsi
mjög lélegri staðþekkingu hjá mér.
Fyrir nokkru var sett á laggirnar
nefnd sérfræðinga um Mývatns-
rannsóknir. Í skýrslu hennar kemur
fram að Ytriflói sé tiltölulega ein-
angraður frá syðri hluta vatnsins auk
þess sem breytingar á setflutningum
til Syðriflóa vegna kísilgúrnáms í
Ytriflóa séu óverulegar. Mývatn sé í
raun réttri tvö stöðuvötn. Flóarnir
tveir, Syðriflói og Ytriflói, séu allein-
angraðir hvor frá öðrum, tengdir
saman með mjóu og grunnu sundi,
Teigarsundi. Þessir vísindamenn
virðast vera sammála mér um flóana.
Varla getur Ásmunur haldið því
fram að þessir menn hafi ekki stað-
þekkingu.
Þá telur Ásmunur lítið að marka
það sem ég hef eftir oddvita Skútu-
staðahrepps, en það eru fleiri á sama
máli og oddvitinn. Tveir íbúar í sveit-
inni skrifuðu um silungsveiði í Mý-
vatni. Þar segir: ,,Ljóst er að margir
töldu nauðsynlegt að dýpka Ytriflóa
löngu áður en Kísiliðjan hóf dælingu
þar. Nú er búið að dæla úr flóanum í
34 ár og fullyrðum við að dýpkun
hans hafi haft mjög jákvæð áhrif. Án
dýpkunar væru þar nú stór svæði
þurrlendi og enginn fugl né fiskur
syndandi þar. Nú í sumar hefur verið
meiri fugl og fleiri ungar í Ytriflóa en
áður hefur sést. Þá var veiði þar á
síðastliðnu ári með besta móti. Og
geysilegt rykmý kviknaði.“ Síðan
segir: ,,Árin 1939–1941 var alls
sleppt úr klakstöðvum 2.166.000
seiðum í Mývatn. Þessari silungs-
ræktun var framhaldið óslitið til árs-
ins 1945 en þá urðu þáttaskil. Síðan
má segja að óveruleg silungsræktun
hafi átt sér stað í Mývatni miðað við
fyrri tíma. Ef rétt reynist að ofveiði
hafi verið stunduð í Mývatni um tugi
ára með nýrri veiðitækni, vélbátum,
óhóflegri sókn, smárri möskvastærð
og lítilli ræktun, þannig að stofninn
hefur gengið til þurrðar, þá er sjálf-
um veiðibændum um að kenna.“
Er ekki líklegt að þetta eigi heldur
sök á minnkandi silungsveiði heldur
en Kísiliðjan? Þá telur Ásmundur
það ábyrgðarlausa glæframennsku,
skammsýni og afglapahátt að halda
áfram að dæla kísilgúr úr vatninu.
Hvernig stendur á því að það koma
fram svona gjörólík sjónarmið um
kísilgúrverksmiðjuna? Ein megin-
hugsun sumra náttúruverndar-
manna er að náttúran eigi að þróast
eftir eigin lögmálum og mannshönd-
in eigi ekki að grípa þar inn í. Þetta
virðist vera orðið slíkt trúaratriði hjá
mörgum þeirra að rök og staðreynd-
ir komast ekki að.
Nú heyrist að í stað kísilgúrverk-
smiðjunnar eigi að reisa kísilduft-
verksmiðju og hún eigi ekki að vinna
kísilgúr úr Mývatni heldur flytja
hráefnið inn frá Noregi. En ætli að
þá þyki heppilegt að sú verksmiðja
verði starfrækt í Mývatnssveit? Við
skulum nú vona að hin nýju samtök
Mývetninga finni farsæla lausn á
þessum málum.
,,Dælt úr Mývatni til
þess að bjarga því“
Björn Loftsson
Kísilduft
Nú heyrist að í stað kís-
ilgúrverksmiðjunnar
eigi að reisa kísilduft-
verksmiðju, segir Björn
Loftsson, og hún eigi
ekki að vinna kísilgúr úr
Mývatni heldur flytja
hráefnið inn frá Noregi.
Höfundur er fyrrverandi kennari.