Morgunblaðið - 27.04.2001, Qupperneq 58

MINNINGAR
58 FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
þar sem aldirnar rísa og hníga inn í
eilífðina.
Blessuð sé minning míns góða
vinar, Þorsteins Jóhannessonar.
Guðfinna Ragnarsdóttir.
Í dag verður jarðsunginn frá
Dómkirkjunni í Reykjavík einn af
elstu sonum íslensku þjóðarinnar,
séra Þorsteinn Jóhannesson,
löngum kenndur við Vatnsfjörð við
Ísafjarðardjúp. Hann varð 103 ára
24. mars sl. Lífsskeið hans hafði því
spannað heila öld og hluta úr tveim-
ur. Það má bæta því, að fyrir utan að
vera með allra elstu mönnum hér á
landi, var séra Þorsteinn einn af
landsins bestu og göfugustu sonum.
Það má því með sanni segja, að
hann hafi ekki aðeins lifað tímana
tvenna heldur þrenna. Hann var
Þingeyingur í húð og hár, eins og
hann sjálfur komst að orði. Ættaður
vel, kominn af Laxamýrarætt,
Skútustaðaætt, Reykjahlíðarætt og
Sands- og Sílalækjarætt. Sex ára að
aldri flutti hann með foreldrum sín-
um frá Ytri-Tungu á Tjörnesi, þar
sem hann var fæddur, að Ytra-Lóni
á Langanesi. Hann var alinn upp á
myndar heimili. Faðir hans var í
góðum efnum, eins og sagt var í þá
daga, og móðirin prestsdóttir. Hún
var organisti í Sauðaneskirkju á
Langanesi. Það mun ef til vill hafa
ráðið nokkru þar um að hann valdi
sér prestsstarfið að ævistarfi. En
báðir foreldrar hans hvöttu hann til
þess að ganga menntaveginn, eink-
um þó móðir hans.
Í uppvextinum komst séra Þor-
steinn snemma í kynni við kveðskap
og tónlist. Faðir hans var hagyrð-
ingur góður og síyrkjandi. Sjálfur
fékkst séra Þorsteinn eitthvað við
kveðskap, en fór dult með. Þar kom
til hógværðin og lítillætið sem hann
auðsýndi alla tíð á öllum sviðum allt
sitt líf. Svo mikið er víst að hann
sneri nokkrum latneskum ljóðum á
íslensku þar á meðal Gaudeamus:
Gleðjumst allir, ungir menn
aðeins skaðar töfin.
Eftir ljúfa æskugleði
og elli er veldur döpru geði
við oss gapir gröfin.
Séra Þorsteinn hóf nám í Mennta-
skólanum í Reykjavík haustið 1917.
Bjó þá í ráðherrabústaðnum við
Tjarnargötu hjá Sigurði Jónssyni
frá Ystafelli sem var nýtekinn við
embætti landbúnaðarráðherra. En
Sigurður var upeldissonur ömmu
séra Þorsteins. Hann mundi vel
frostaveturinn mikla þegar fella
varð niður kennslu að mestu leyti
allan veturinn vegna kulda. En frá
Menntaskólanum útskrifaðist hann
vorið 1920, var líklega elsti stúdent
á landinu. Guðfræðiprófi frá Há-
skóla Íslands lauk hann fjórum ár-
um seinna. Gerðist sóknarprestur í
Staðarprestakalli í Steingrímsfirði
og síðar í Vatnsfirði. Prófastur í
mörg ár. Formaður Prestafélags
Vestfjarða um skeið. Fluttist til
Reykjavíkur árið 1955, þar sem
hann gerðist fulltrúi í dóms- og
kirkjumálaráðuneytinu og starfaði
þar fram til ársins 1969.
Séra Þorsteinn var kvæntur
Laufeyju Tryggvadóttur, mikilli
sómakonu, og eignuðust þau fimm
börn og áttu tvær fósturdætur.
Konu sína missti hann árið 1990.
Með séra Þorsteini er fallinn frá
mikill öðlingur og hinn mesti dreng-
skaparmaður. Ég kynntist honum
fyrst fyrir þrjátíu árum. Og tel mig
mikinn lánsmann að hafa átt hann
að vini. Að öllum öðrum ólöstuðum
var hann einhver sá elskulegasti og
geðþekkasti maður sem ég hef fyr-
irhitt. Það var svo undarlega gott að
vera í návist hans. Það streymdi frá
honum góðvild og gæska. Í hvert
skipti sem maður kvaddi hann
fylgdu blessunaróskir og fyrirbæn-
ir. Af hans fundi fóru menn ávallt
með ró og frið í sinni. Menn urðu
einfaldlega betri menn eftir að hafa
setið hjá honum um stund og spjall-
að við hann.
Ég spurði hann eitt sinn hverju
hann þakkaði það að hafa náð svo
háum aldri. Hann svaraði því til, að
líklega væri það vegna þess, að hann
hefði alltaf litið björtum augum á líf-
ið og tilveruna, þótt stundum hafi
syrt í álinn. Það mætti ávallt sjá ein-
hverja ljósa bletti, þrátt fyrir
skuggana sem stundum koma.
Þessi orð hans eru í samræmi við
það sem hann sagði í ræðu er hann
hélt við skólauppsögn þegar hann
varð 70 ára stúdent. „Fullveldisvið-
urkenningin fór sem sólvermdur
vorboði um þjóðlífið og vakti þær
vonir að við gætum innan tíðar
dregið íslenska fánann að hún yfir
frjálsu og sjálfstæðu ríki, eins og í
árdaga Íslandsbyggðar.“ Hann var
alla tíð bjartsýnn og kunni þá lífsins
list að sjá ávallt sólskin og vorboða
hvar sem hann fór. Og það sem
meira er um vert, hann kunni að
deila þessum eiginleikum með öðr-
um svo þeir fengju einnig notið sól-
skins og komu vorboðans.
Séra Þorsteinn var félagslyndur
maður, naut sín í góðra vina hópi.
Hann var félagi í Frímúrararegl-
unni á Íslandi og starfaði þar af
áhuga og einlægni við miklar vin-
sældir á meðan kraftar leyfðu. Átti
hann þar mikinn fjölda vina enda
dáður og virtur fyrir einlægni og
ástúðlega framkomu við alla sem
voru svo lánsamir að kynnast hon-
um og starfa með honum. Fyrir
störfin hans í Frímúrarareglunni
fyrr og síðar og allt það sem hann
eftirlét þeim sem voru honum sam-
ferða í þeim félagsskaperu hér fram
bornar og honum færðar einlægar
þakkir fyrir störfin öll og minningu
hans virðing vottuð. Minningarnar
um góðan dreng og sannan bróður
munu lifa með félögum hans þar um
langan aldur.
Viðburðaríkri og langri ævi góðs
manns er nú lokið. Séra Þorsteinn
Jóhannesson hafði upplifað árdaga
íslensks lýðveldis, búið í ráð-
herrabústaðnum frostaveturinn
mikla, skolfið þar af kulda. Hann
hafði hlustað á drunur Kötlugossins,
sloppið við spönsku veikina og fagn-
að lokum ófriðarins mikla í Evrópu.
En ávallt hélt hann ró sinni, styrkt-
ur af trúnni á þann sem öllu ræður
og öllu ráð við kann, í þeirri öruggu
vissu, að leiðinni væri að lokum heit-
ið til æðri heima, þegar jarðlífs-
ferðalaginu lyki. Eftir langan dag er
hvíldin fengin.
Megi blessun almáttugs Guðs,
friður hans og náð vera með og um-
vefja ættingja hans og ástvini alla.
Megi minningin um séra Þorstein
Jóhannesson í Vatnsfirði lifa nú og
ævinlega.
Hreinn Hjartarson.
Aldurhniginn féll að fold,
felldu margan örlög köld.
Sjaldan hef ég svartri mold
seldan vitað betri höld.
Þessi staka flaug gegnum hugann
þegar mér barst helfregn séra Þor-
steins Jóhannessonar, fyrrum pró-
fasts í Vatnsfirði. Hann átti langa og
giftudrjúga ævileið að baki, og með
honum er genginn einn þeirra
manna sem menningarauki var að
hvar sem hann fór og þannig mun
hann lifa í endurminningunni. Hann
var af göfugu þingeysku bergi brot-
inn. Að honum stóðu flestar þær
ættir í héraði sem hafa brugðið
stórum svip yfir það. Í föðurætt séra
Þorsteins má annars vegar nefna
Guðmund Friðjónsson á Sandi og þá
bræður Indriða og Jóhannes á Fjalli
af Sílalækjarætt í Aðaldal og hins
vegar var séra Þorsteinn af Laxa-
mýrarætt sem listfengi Jóhanns
skálds Sigurjónssonar hefir gert
fræga. Því var um skamman veg að
fara í ættanna kynlega blandi til að
rekast annaðhvort á snilligáfur eða
glöggskyggna fræðimenn.
Þuríður Þorsteinsdóttir, móðir
séra Þorsteins, var sonardóttir séra
Jóns Þorsteinssonar í Reykjahlíð,
en bróðir hennar var Jón Þorsteins-
son skáld á Arnarvatni í Mývatns-
sveit. Því má með sanni segja að
hvert sem litið er megi hitta fyrir
óvenjulega hæfileika á ólíkum svið-
um í frændgarði séra Þorsteins Jó-
hannessonar og eru þá fáir hér
nefndir. Sá sem þetta ritar ólst upp í
næsta nágrenni við bæina þar sem
ættfólk hans hafði áður búið og
heyrði því oft um það talað. Sér-
staklega var gömlu fólki tíðrætt um
þann menningarviðburð þegar Þur-
íður Þorsteinsdóttir kom með orgel í
sveitina og braut með því blað í
sönglífi sveitarinnar. Tónlistargáfan
hefir síðan fylgt niðjum hennar og
skal hér aðeins nefna barnabarna-
barn hennar Einar Jóhannesson
klarinettleikara. Sjálfur var séra
Þorsteinn góður söngmaður og mik-
ill tónlistarunnandi. Hann var marg-
fróður og stálminnugur til æviloka.
Mér er minnisstætt hvað hann var
prýðilega vel að sér í Sturlungu og
þótti það tal allgott að ræða um
menn og málefni þeirrar aldar. Tím-
inn leið jafnan fljótt í þeim sam-
kvæmum, þar sem hann sat í önd-
vegi. Ræða hans var jafnan rökvís
og öfgalaus, blandin góðlátlegri
gamansemi og krydduð góðvild og
mannlegri hlýju. Ég var stundum að
segja við hann að hann væri engum
manni jafnlíkur og þýska hljóm-
sveitarstjóranum Bruno Walter, en
um hann var sagt, sem sjaldan heyr-
ist um hljómsveitarstjóra, að hann
hefði umgengist hljómsveitina eins
og góður og umhyggjusamur faðir.
Sama held ég að hafi verið raunin
með séra Þorstein og sóknarbörn
hans.
Séra Þorsteinn Jóhannesson var
mótaður af því jákvæða lífsviðhorfi
sem var ríkjandi með þjóðinni í upp-
hafi liðinnar aldar. Ungir menn sem
urðu þeirrar gæfu aðnjótandi að
njóta menntunar og geta nýtt hæfi-
leika sína urðu merkir leiðtogar í
sveit og við sæ. Íslensk alþýðu-
menning naut góðs af leiðtogastarfi
þeirra. Við fráfall þeirra stendur op-
ið og ófullt skarð í íslensku þjóðlífi.
Aðalgeir Kristjánsson.
ÞORSTEINN
JÓHANNESSON
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í
Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvangsstræti 1,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi (569
1115) og í tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer
höfundar/sendanda fylgi.
Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð tak-
markast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa
skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar grein-
ar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar afmælisfréttir
ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í daglegu tali eru
nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin Word og Wordperfect
einnig auðveld í úrvinnslu.
Birting afmælis- og
minningargreina