Morgunblaðið - 12.06.2001, Blaðsíða 26

ÚR VERINU
26 ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
GUÐRÚN Pétursdóttir, forstöðu-
maður Sjávarútvegsstofnunar Há-
skóla Íslands, sagði í ávarpi sínu á
Miðbakka við Reykjavíkurhöfn á
sjómannadaginn að enginn gæti
áfellst Hafrannsóknastofnun fyrir
að hafa vanmetið ástand þorsk-
stofnsins, meðan stofnunin þyrfti
að búa við óöryggi um sannleiks-
gildi þeirra upplýsinga sem henni
væru færðar til að vinna úr.
Í máli Guðrúnar Pétursdóttur
kom fram að á 25 ára afmæli 200
mílna landhelginnar væri nauðsyn-
legt að horfast undanbragðalaust í
augu við það hvernig til hefði tek-
ist. Undanfarnar vikur hefði um-
ræðan snúist um niðurstöður Haf-
rannsóknastofnunar um ástand
fiskistofna og veiðiráðgjöfina í kjöl-
far þeirra. „Það er ekki auðvelt
hlutskipti að vera boðberi válegra
tíðinda og það þarf kjark og sjálf-
saga til að horfast í augu við
breyttar forsendur, viðurkenna
þær og segja sannleikann. Ég virði
starfsmenn Hafrannsóknastofnunar
fyrir þann kjark – og kannski væri
fleirum hollt að fara að þessu for-
dæmi.“
Í máli Guðrúnar Pétursdóttur
kom fram að lífsafkoma Íslendinga
væri háð því að menn áttuðu sig á
hvers vegna þær vísbendingar sem
farið væri eftir um ástand fiski-
stofnanna hefðu bent niður á við
frá því um miðja síðustu öld. „Frá
1950 til 1985 var þorskafli á Ís-
landsmiðum um 400 þúsund tonn á
ári en með fyrstu svörtu skýrslu
Hafró 1976 hringdu varúðarbjöllur
og það var ljóst að með sívaxandi
veiðigetu flotans yrði að koma
böndum á óheftar veiðar. Þá áttu
stjórnmálamenn möguleika á að
sníða stærð og sóknarmátt flotans
að afkastagetu fiskistofnanna, en
þeir létu það tækifæri fram hjá sér
fara – og enn þann dag í dag eigum
við miklu stærri og afkastameiri
flota en þörf er á á Íslandsmiðum.
Línurnar eru tvær og fara sín í
hvora áttina – veiðigetan upp og
stofnarnir niður.“
Guðrún Pétursdóttir benti á að
til að geta spáð um ástand fiski-
stofna þyrfti að þekkja sem flesta
þá þætti sem áhrif hefðu og gera
sér grein fyrir samspili þeirra.
Gríðarlegt magn upplýsinga um
veiðar í íslenskri lögsögu á síðustu
öld væri til og lykillinn væri fólginn
í þeim. Hún væri talsmaður þess að
upplýsingar sem safnað hefði verið
hjá opinberum stofnunum yrðu
opnaðar fleirum en vísindamönnum
stofnananna sjálfra svo að aðrir
gætu lagt sitt af mörkum til að
nýta þá þekkingarauðlind sem í
þeim væri falin. Skipstjórar og allir
sjómenn byggju líka yfir mikilli
þekkingu og reynslu sem miklu
skipti að geta nýtt. Og mikilvægt
væri að vísindamenn fengju réttar
upplýsingar. „Það er auðvitað lyk-
ilatriði að fiskifræðingar fái réttar
upplýsingar um veiðina – en meðan
við búum við kerfi sem beinlínis
hvetur til þess að menn losi sig
með leynd við hluta aflans, getum
við ekki búist við áreiðanlegum
upplýsingum um afla úr sjó.“
Guðrún Pétursdóttir sagði að
saga þjóðarinnar væri ósigrum og
mistökum stráð. Íslendingasögurn-
ar væru harmsögur á heimsmæli-
kvarða og væri sannleikur í þeim
fólginn ættu þær að vera okkur
varnaðarorð. „Harmur Guðrúnar
þegar hún raðar saman brotum ævi
sinnar í Laxdælu með orðunum
þeim var ég verst er ég unni mest,
vígaslóðin við sögulok Njálssögu,
og loks innbyrðis átök ættboga
Sturlunga, sem leiddu hvorki meira
né minna en til þess að þjóðin
missti sjálfstæði sitt. Þessar hrak-
farir ættu að vera okkur stöðug
áminning og viðvörun.“
Fjóla Sigurðardóttir, sjómanns-
kona, sagði í ávarpi sínu að hún
hefði hugsað um það í verkfalli sjó-
manna hvað Íslendingar væru háð-
ir sjónum og því sem hann gefur.
Hún spurði hvar Íslendingar væru
ef ekki hefðu verið þessi gjöfulu
fiskimið umhverfis landið og á
hverju þjóðin hefði lifað. Hún gerði
tryggingarmál sjómanna að umtals-
efni og benti á að sjómenn hefðu
fært þjóðinni velferðina, Sjómenn,
sem oft hefðu sótt miðin í válegu
veðri á misjöfnum bátum og skip-
um. Þeir hefðu stefnt lífi sínu í
hættu í hverri veiðiferð og oft
hefðu komið færri heim en af stað
fóru. Að því hefði komið að þeir
hefðu stofnað samtök þar sem
áhersla hefði verið lögð á aukin
réttindi og mannsæmandi laun og
rétt til bóta vegna veikinda og
slysa. „Sjómenn eru sú stétt manna
sem er með hæsta slysatíðni og hjá
þeim verða oft alvarlegustu slysin,“
sagði hún. „Þess vegna skil ég ekki
að tryggingar sjómanna skuli vera
þrætuefni í kjarasamningum
þeirra, fyrir mér eru góðar trygg-
ingar sjálfsagður hlutur.“
Í máli hennar kom fram að ríkið
hefði komið sjómannaafslættinum á
til að greiða fyrir kjarasamningum
á sínum tíma. Hann hefði líka verið
hugsaður sem greiðsla upp í dýran
öryggisfatnað og ekki væri hægt að
taka hann í burtu nema eitthvað
annað kæmi í staðinn.
Fjóla Sigurðardóttir sagðist ekki
skilja hvers vegna sjómannasam-
tökin mótmæltu ekki stöðunni 1.
maí eftir mánaðar verkfall og það
væri frekar máttlaust þegar viðeig-
andi félög nenntu ekki að minna á
sig á alþjóðlegum baráttudegi
verkamanna. Eins heyrðist aldrei
talað um þátttöku sjómanna í ol-
íukaupum útgerða en verslunar-
menn vildu til dæmis ekki borga
hluta af rafmagnsreikningum fyr-
irtækjanna. Ennfremur sagði hún
hlægilegt að skipa gerðadóm í kjöl-
far sjómannaverkfallsins. „Ég ætla
að skora á ykkur sjómenn og á fjöl-
skyldur ykkar að muna eftir þess-
um hryðjuverkum ríkisstjórnar
Davíðs Oddssonar enn og aftur,
þegar þið standið í kjörklefanum í
næstu kosningum,“ sagði hún.
Í máli Fjólu Sigurðardóttur kom
jafnframt fram að að sjórinn hefði
verið fastur punktur í tilveru sinni
og hún hefði kynnst hættunum.
Með það í huga væru tryggingar
sjómanna mjög mikilvægar. Margir
segðu að þeir hefðu góð laun en
þegar málið væri skoðað ofan í
kjölinn sæist að tímakaupið væri
ekki hátt. Stundum væri bátum
lagt í tvo til þrjá mánuði vegna
kvótaleysis og þá væru sjómenn
launalausir. Margir sjómenn hyrfu
til annarra starfa og fáir væru í
námi við sjómannaskólana. „Ef
þessi þróun heldur áfram þá verður
þess ekki lengi að bíða að það fást
ekki menn á sjó. Og hvað þá?“
Mikilvægi öryggismála
sjómanna
Jón Gunnarsson, formaður Slysa-
varnafélagsins Landsbjargar, gerði
skipulagða björgunar- og slysa-
varnarstarfsemi hér á landi að um-
talsefni sínu og sagði að hægt væri
að halda úti svo öflugu starfi sem
raun bæri vitni vegna skilnings og
stuðnings þjóðarinnar á mikilvægi
starfseminnar.
Hann rifjaði upp atvik úr sög-
unni, hvernig starfsemin hefði eflst
jafnt og þétt. Tilkynningarskylda
íslenskra skipa tók til starfa 1968
og sagði Jón að um hefði verið að
ræða eitt mesta framfaraskref sem
stigið hefði verið í öryggismálum
sjómanna.
„En skyldan er ekki einungis í
þágu sjómannanna sjálfra heldur
einnig aðstandenda þeirra. Í stað
óvissu áður, oft í langan tíma, er nú
hægt að fá upplýsingar um ferðir
skipa og það sem mest er um vert,
að allt sé í lagi.“
Í máli Jóns kom fram að frá 1985
hefði verið lögð mikil áhersla á að
fækka slysum til sjós. Banaslys til
sjós heyrðu nú til undantekninga
en nokkuð væri í land með að
fækka öðrum slysum. Ekki væri við
það unandi að sjómenn byggju við
lakara öryggi um borð í skipum en
aðrar stéttir í landi. Nýlega hefði
samgönguráðherra mælt fyrir lang-
tímaáætlun í öryggismálum sjó-
manna þar sem m.a. væri stefnt að
því að öryggisstjórnunarkerfi verði
um borð í öllum fiskiskipum. „Þetta
teljum við vera eitt af stærstu
framfarasporum sem stigin hafa
verið í öryggismálum sjómanna og
félagið hefur gert samkomulag við
ráðherra um að taka að sér ákveðin
verkefni tengd því,“ sagði Jón
Gunnarsson.
Lykillinn fólginn
í upplýsingunum
Sr. Hjálmar Jónsson dómkirkjuprestur blessaði viðstadda við minning-
aröldur í Fossvogskirkjugarði í tilefni sjómannadagsins.
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Fimm fyrrverandi sjómenn voru heiðraðir á sjómannadaginn í Reykjavík. Frá vinstri: Aðalsteinn Gunnarsson
loftskeytamaður, Georg Stefánsson Scheving skipstjóri, Guðbjörn Axelsson vélstjóri, Haraldur Jensson skip-
stjóri og Rúdolf Kristinn Kristinsson háseti.
Morgunblaðið/Júlíus
Fjóla Sigurðardóttir, sjómannskona, sagði meðal annars í erindi sínu að
sjómenn hefðu fært íslensku þjóðinni velferðina.
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Sjómannadagurinn í Reykjavík
HÁTÍÐARHÖLD sjómannadags-
ins hér í Neskaupstað fóru fram
með hefðbundnum hætti í ágætu
veðri og var mikil og góð þátt-
taka en tveir aldraðir sjómenn
voru heiðraðir.
Hátíðarhöldin hófust þegar á
föstudag með sjóstangaveiðimóti
og var svo framhaldið á laug-
ardag og sjómannadaginn sjálfan
og enduðu með dansleik að kvöldi
sjómannadagsins.
Meðal atriða sem menn
skemmtu sér við var dorg-
veiðikeppni fyrir börn, keppt var
í handflökun og kappróðri, farið
var í reiptog, karadrátt, kodda-
slag og ýmislegt fleira.
Þá var farið í hina ómissandi
hópsiglingu á morgni sjó-
mannadagsins en þá fara flestar
fleytur Norðfirðinga í skemmti-
siglingu og fjölmenna bæjarbúar í
hana.
Sjómannamessa var og blóm-
sveigur lagður á leiði óþekkta
sjómannsins. Tveir aldraðir sjó-
menn voru heiðraðir, þeir Magn-
ús Hermannsson og Trausti
Björnsson.
Tveir aldraðir sjómenn, Magnús Hermannsson og Trausti Björnsson,
sem voru heiðraðir í Neskaupstað á sjómannadaginn.
Morgunblaðið/Ágúst
Tveir heiðraðir í Neskaupstað
Neskaupstað. Morgunblaðið.