Morgunblaðið - 12.06.2001, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGINN
24. maí birtist umfjöll-
un í blaðinu þar sem
nemandi í 10. bekk
Réttarholtsskóla segir
um íslenskukennsluna
að námsefnið hafi verið
leiðinlegt og kennurun-
um þótt tímasóun að
fást við það. Hér er
ekki á ferð neinn miðl-
ungsmaður því þessi
drengur er eini nem-
andinn á landinu sem
fékk tíu á samræmda
prófinu í íslensku.
Þriðjudaginn 29. maí
skrifaði Guðrún Egil-
son grein í blaðið undir heitinu Þarf
málið að vera svona alvarlegt? Þar
má lesa ýmsar vangaveltur um ís-
lenskukennslu á unglingastigi, m.a.
um námsefnið og samræmdu prófin.
Af þessu tilefni langar mig að
segja nokkur orð um námsefnið á
unglingastiginu. Það námsefni sem
drengurinn talar um er bókin Mál-
yrkja III. Í henni er eins og í fyrri
bókunum tveimur gefinn tónninn um
samþættingu og samspil ýmissa
þátta móðurmálsins. Samkvæmt að-
alnámskrá skiptist íslenskunámið í
lestur, talað mál og framsögn,
hlustun og áhorf, ritun, bókmenntir
og málfræði. Mályrkju-
bækurnar koma inn á
flesta þessa þætti og
skarta íslenskum bók-
menntum eftir höfunda
nítjándu og tuttugustu
aldar. Allmikil mál-
fræði er í bókunum,
sérstaklega þeirri
þriðju.
Íslenskukennarar
sem halda því fram að
það sé tímasóun að nýta
slíkt efni til kennslu eru
kannski á nokkuð hál-
um ís. Að afgreiða
þannig 220 síðna
kennslubók, fulla af ís-
lenskum skáldskap, skáldakynning-
um, blaðagreinum, málfræði og verk-
efnum sýnist mér bera vott um
nokkurt fljótræði. Og að láta þetta út
úr sér við nemendur finnst mér und-
arleg uppeldis- og kennslufræði svo
ekki sé meira sagt. Hvernig getur
það verið tímasóun fyrir nemendur í
íslensku að lesa íslenskan nútíma-
skáldskap? Í hverju er sóunin fólgin?
Kannski má til sanns vegar færa
að málfræðin sé á köflum nokkuð
fræðileg í Mályrkju III eins og Guð-
rún Egilson víkur að í grein sinni.
Mörgum finnst líka að bækurnar séu
miklar um sig og yfirfullar af alls
konar efni. Þannig séð geta þær virk-
að óskipulegar og fráhrindandi við
fyrstu sýn. Eins og við er að búast
með jafn yfirgripsmikið kennsluefni
og Mályrkjan er þarf að gefa sér tíma
til að setja sig inn í efnið – og það þarf
að gefa sér tíma til að velja og hafna.
Stundum hefur það hvarflað að mér
að kennarar óski frekar eftir eyðu-
fyllingabókum með tilbúnum svörum
sem hægt er nota með lítilli fyrir-
höfn. Fyrir þetta hafa umræddar
bækur ef til vill liðið.
Til að mæta óskum kennara um ít-
arefni og kennsluleiðbeiningar með
Mályrkjunni hefur Mályrkjuvefur-
inn verið settur upp á vef Náms-
gagnastofnunar. Á honum er kenn-
araefni sem samið er af starfandi
grunnskólakennurum. Efnið þjónar
bæði sem viðbót við Mályrkjubæk-
urnar og til að leiðbeina kennurum
um notkun þeirra. Er þar á ferðinni
mikil búbót að mínu mati sem býður
upp á ótalmargt er nýtist í kennsl-
unni, svo sem kennsluleiðbeiningar,
orðskýringar, glærusafn, m.a. með
málfræði- og bókmenntaefni, verk-
efnabanka, leiðbeiningar um
kennsluáætlanir og námsmat, um-
fangsmikið ítarefni, krækjur og
ábendingar um tónlistarefni. Einnig
er komin út stafsetningarbókin
Orðalind sem tengist Mályrkju I og
væntanleg er Málbjörg, stafsetning-
ar- og málfræðiefni í tengslum við
Mályrkju II sem að hluta fer inn á
vefinn. Einnig er von á málfræði- og
stafsetningarverkefnum með Mál-
yrkju III sem verða í verkefnabank-
anum á vefnum. Allt þetta námsefni,
ásamt hljóðbókum og Handbók um
málfræði, ber vitni um sömu viðleitn-
ina sem hófst með útkomu Mályrkju
I, árið 1994 – að búa til heildstætt
námsefni fyrir unglingastigið þar
sem margir námsþættir vinna sam-
an. Hvernig til tekst verður tíminn að
leiða í ljós en næsta haust verður allt
efnið komið út og vefurinn kominn í
endanlega útgáfu að svo miklu leyti
sem vefefni verður endanlegt.
Guðrún segir í grein sinni að í ís-
lenskukennslunni sé skynsamlegra
að koma unglingunum „á bragðið“
með „áhugaverðu námsefni og
kennsluháttum“ en að láta þá „brjóta
málið til mergjar“. Henni finnst að
markmið kennslunnar eigi að vera að
nemendur fái dálæti á bókmennta-
texta. Námskráin í íslensku leggur
líka áherslu á þetta en í henni er jafn-
framt gert ráð fyrir umfjöllun um
texta og að í þeirri umfjöllun eigi
nemendur að öðlast færni í að nota
ýmis bókmennta- og málfræðihug-
tök. Hvernig eiga nemendur að geta
það án þess að skilja þessi hugtök,
jafnvel að læra þau utanbókar? Að
vísu er það rétt að fram að þessu hafa
bókmenntastefnur ekki verið til um-
fjöllunar í námsefni grunnskólans en
með stefnubreytingu á samræmdum
prófum hefur myndast ákjósanlegt
svigrúm til umfjöllunar um ákveðin
einkenni tímabila sem birtast í bók-
menntum í stað utanbókarlærdóms.
Nú er nefnilega ekki lengur prófað
upp úr ákveðnu efni heldur er lesefni
til prófsins frjálst þannig að kennar-
ar geta í raun undirbúið nemendur
sína eins og þá lystir í samræmi við
námskrána. Þetta ætti líka að geta
stuðlað að breytingum á prófinu
sjálfu.
Höskuldur Pétur Halldórsson
heitir hann, drengurinn sem kom, sá
og sigraði á samræmda prófinu í ís-
lensku vorið 2001. Hann sagði í frétt-
um á Stöð 2 að hann hefði gaman af
málfræði. Og ekki virðist málfræðin í
Mályrkju III hafa vafist fyrir honum.
En það er ljóst að kennarar Hösk-
uldar hafa í nógu að snúast ef þeir
ætla að nýta sér það efni sem verður
á boðstólum næsta vetur í íslensku á
unglingastigi. Ég vona bara að þeim
leiðist ekki mikið og að þeir finni eitt-
hvað við sitt hæfi, jafnvel eitthvað
skemmtilegt, í þessum stóra banka
sem bækurnar og vefurinn mynda.
Slóðin er namsgagnastofnun.is
Kennsla ætti aldrei
að vera tímasóun
Ingólfur Steinsson
Kennsla
Hvernig getur það verið
tímasóun, spyr Ingólfur
Steinsson, fyrir nem-
endur að lesa íslenskan
nútímaskáldskap?
Höfundur er ritstjóri í íslensku hjá
Námsgagnastofnun.
LÖGGJAFINN
hefur þegar hafið
endurskoðun á reglu-
verki kvótakerfisins
þ.e. á langtímanyt-
semi kerfisins fyrir
almannahag og er það
vel.
En endurskoðun af
þessu tagi dugir ekki
ein sér. Gjaldtaka á
útgerðina nú eða inn-
köllun veiðiheimilda
munu ekki sjálfkrafa
bæta óréttlæti sem
kann að hafa leitt af
aðferðum ríkisvalds-
ins þegar almennum
frelsisréttindum til veiða á hafinu
var breytt í framseljanleg sérrétt-
indi.
Þess vegna er þörf annars konar
og sjálfstæðrar end-
urskoðunar á þeirri
aðferð sem notuð var
við umbreytinguna yf-
ir í nýtt kerfi. Með
henni væri stefnt að
því að bæta þeim sem
kunna að hafa verið
hlunnfarnir við lokun
eldra kerfis og kalla
jafnframt eftir endur-
greiðslum frá hinum
sem kunna að hafa
fengið verðmæti í
hendur umfram rétt-
mætt tilkall. Endur-
skoðun af þessu síð-
arnefnda tagi er
reyndar ekki einungis mikilvæg til
að leiðrétta megi hugsanleg mis-
tök löggjafans í þessu einstaka
máli. Hún er ekki síður mikilvæg
vegna fordæmisgildis allrar máls-
meðferðarinnar fyrir frekari um-
breytingu sameigna og samrétt-
inda í einkaeignir og sérréttindi.
Fundið fé, töpuð lífsbjörg
Jónas Ólafsson
Kvótinn
Gjaldtaka á útgerðina
nú eða innköllun
veiðiheimilda, segir
Jónas Ólafsson,
mun ekki sjálfkrafa
bæta óréttlæti.
Höfundur er kerfisfræðingur.
 Meira á netinu
„HVENÆR er
kvennahlaupið, stelp-
ur?“ Spurði ung kona
á mínum vinnustað
fyrir stuttu. „Já, er
það 16. júní í ár, fínt
þá verður maður í
bænum þá helgi útaf
sautjánda.“ „Ég hef
reyndar aldrei farið í
kvennahlaupið í
Garðabæ,“ sagði önn-
ur, „hef alltaf verið
einhvers staðar úti á
landi í sumarbústað
og verið með í hlaup-
inu á Flúðum eða
Laugarvatni.“ „Í ár
ætla ég bara að fara með stelp-
urnar mínar, tvíburana og fara
næststystu leiðina og ekki fara
með strákinn með, það verður frá-
bært,“ sagði sú þriðja með bros á
vör.
Tólfta hlaupið
Það er hluti af tilverunni að
undirbúa sig og taka þátt í
kvennahlaupi ÍSÍ. Frá upphafi
hefur aðalhlaupið verið í Garðabæ
og hafa íbúar þar lagt sitt af mörk-
um til þess að gera hlaupið sem
eftirminnilegast. Fyrsta árið var
hlaupið í Garðabæ og á nokkrum
stöðum á landinu, en
síðan hefur hlaupun-
um fjölgað koll af
kolli og síðustu árin
hefur kvennahlaupið
verið haldið á um
áttatíu stöðum hér á
landi og mjög víða er-
lendis. Reynt er að
halda hlaupið sem
næst 19. júní, kven-
nréttindadeginum, og
undirstrika með því
samtakamátt kvenna,
sem getur verið ótrú-
legur þegar á þarf að
halda.
Dætur – mömmur – ömmur
Það sem gerir kvennahlaupið
svo sérstakt er hugmyndafræðin
að baki því. Takmarkið er ekki að
hlaupa til þess að keppa, heldur að
vera þátttakandi á sínum eigin for-
sendum. Konan sem var með í
fyrra, 99 ára, gat tekið þátt af því
hún gat farið á sínum hraða og
tímatökur voru ekki að reka á eft-
ir. Dætur geta farið með ömmum
og langömmum og allir koma heilir
heim. Hins vegar er fólk sem
gjarnan vill hlaupa og aðgæta tím-
ann. Það getur gert það og tekið
tímann sjálft, eins og það gerir á
sínum hlaupaæfingum.
Allar með – setjum met
Það væri gaman að við tækjum
okkur saman þetta árið og settum
nýtt þátttökumet og gerðum þenn-
an stærsta íþróttaviðburð ársins
hjá ÍSÍ enn stærri og fjölmennari.
Samtaka nú stelpur!
Kvennahlaupið 16. júní
Unnur Stefánsdóttir
Hlaup
Það væri gaman að við
tækjum okkur saman
þetta árið, segir Unnur
Stefánsdóttir, og sett-
um nýtt þátttökumet og
gerðum þennan stærsta
íþróttaviðburð ársins
hjá ÍSÍ enn stærri og
fjölmennari.
Höfundur er íþróttakona í
framkvæmdastjórn ÍSÍ.
Í FRÉTT Morgun-
blaðsins sunnudaginn
10. júní segir að engin
lög eða reglur komi í
veg fyrir að stjórnendur
fyrirtækja skoði tölvu-
póst og fylgist með
tölvupósti starfsmanna
sinna til og frá fyrirtæk-
inu. Ég fæ ekki betur
séð en að þessar upplýs-
ingar, sem virðast vera
fengnar úr erindi Gunn-
ars Sturlusonar hæsta-
réttarlögmanns um
persónuvernd í fjar-
skiptum, séu beinlínis
rangar.
Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands
bannar persónunjósnir af þessu tagi
nema samkvæmt dómsúrskurði eða
sérstakri lagaheimild. Segir skil-
merkilega í 71. grein stjórnarskrár-
innar að bannið eigi við um „rannsókn
á skjölum og póstsendingum, símtöl-
um og öðrum fjarskiptum, svo og
hvers konar sambærilega skerðingu á
einkalífi manns.“
Tölvupóstsendingar eru tvímæla-
laust verndaðar með þessu ákvæði.
Dómsúrskurður til þess að lesa
tölvupóst fæst væntanlega ekki nema
fyrir liggi rökstuddur grunur um
refsivert athæfi. Og engin sérstök
lagaheimild er til um að stjórnendur
fyrirtækis geti fylgst með póstsend-
ingum starfsmanna sinna.
Í Morgunblaðsfréttinni er vísað í
álit Persónuverndar um að ákvæði í
persónuverndarlögum um „rafræna
vöktun“ nái til tölvupóstsendinga. Er
of langt seilst að leita heimildar fyrir
því að hnýsast í póst manna í lög um
persónuvernd. Þau lög eiga að
tryggja að ekki sé farið
með persónuupplýsing-
ar í andstöðu við grund-
vallarsjónarmið um
friðhelgi einkalífsins.
Enn fremur orkar tví-
mælis að túlka laga-
ákvæði um „rafræna
vöktun“ með þeim hætti
að þau nái til tölvupósts,
því að rafræn vöktun á
umfram allt við um eft-
irlitsmyndavélar sem
eru stöðugt eða mjög
reglulega í gangi, t.a.m.
í bönkum. En það má
kannski einu gilda, því
að svo rúm túlkun á
hugtakinu „rafræn vöktun“ jafngildir
hvort sem er ekki „sérstakri laga-
heimild“ sem stjórnarskráin gerir að
skilyrði fyrir því að póstsendingar séu
kannaðar.
Nær væri að athuga lög um póst-
flutninga, þar sem eru ströng ákvæði
um póstleynd, og yfirfæra þau á
tölvupóst til og frá fyrirtækjum.
Fyrirtæki geta ekki svipt starfs-
menn mannréttindum vegna sérhags-
muna sinna þótt þau geti sett reglur
um meðferð póstsendinga og ætlast
til að eftir þeim sé farið. Gildir einu
þótt tölvupóstur fari inn á lén í eigu
fyrirtækisins eða sé sendur úr tölvu
þess. Stjórnendur fyrirtækja verða
einfaldlega að treysta starfsmönnum
sínum til þess að misnota ekki að-
stöðu sína.
Til marks um að hér er ekki um
neitt smámál að tefla er að stjórnar-
skráin leggur að jöfnu líkamsleit, hús-
leit, símahleranir og rannsókn á póst-
sendingum. Niðurstaðan er því sú að
fyrirtæki mega ekki skoða tölvupóst
starfsmanna sinna fremur en að hlera
síma þeirra. Að því leytinu virðist Ís-
land standa ýmsum öðrum siðuðum
ríkjum framar, ef trúa má því sem
Morgunblaðið hefur eftir áðurnefnd-
um Gunnari Sturlusyni, að forstjórum
bæði í Bandaríkjunum og Bretlandi
leyfist að skoða tölvupóst starfs-
manna sinna. Má þá að ósekju styrkja
lýðræðið í þeim löndum.
Tölvupóstur
verndaður í
stjórnarskrá
Þór Jónsson
Höfundur er varaformaður
Blaðamannafélags Íslands.
Persónuvernd
Fyrirtæki, segir
Þór Jónsson, geta ekki
svipt starfsmenn mann-
réttindum vegna
sérhagsmuna sinna.