Morgunblaðið - 16.06.2001, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. JÚNÍ 2001 31
mikilvægt
framtíð-
von á því
nski helst
til þessa.
ð frá því
tími að að
ð virðast
m er skilj-
gar hinar
gar komu
gar hafði
ð í gegn-
leika og
ög glaðir
anga vel.
að komið
arkerfi á
i og sú
reyndar
gin nú er
n verður í
við höfum
nd tonna
nni síður
f við erum
eta stofn-
san eða
en við
Þá getum
að stofn-
vo mikilli
rðin virki
afa traust
gsandi að
ðinni við
afla. Það
gingarað-
gast slíkt
i að vera
en í afla
aflareglu
menn að
u upplýs-
væri því
a og því
þyrfti að láta stofnana njóta vaf-
ans. Það þyrfti ekki að vera slæmt
til lengri tíma litið en þýddi að á
einhverju árabili yrði aflinn lægri
en þörf væri á og það gæti haft nei-
kvæð áhrif á efnahagslífið á því
tímabili. Mér finnst því ekki rétt að
beita slíkri aðferð eins og staðan er
núna. Hinsvegar gæti það komið til
greina þegar stofninn er það stór
að ekki þurfi að ákveða heildarafla
með varúðarnálgun.“
Hefur Hafrannsóknastofnunin
tapað trúverðugleikanum eftir of-
mat þorskstofnsins undanfarin tvö
ár?
„Ég vil nú ekki nota það orð.
Hinsvegar virðist sem fólk treysti
tölum stofnunarinnar ekki eins ná-
kvæmlega og það gerði áður. Ég
held að við séu öll hinsvegar þann-
ig þenkjandi að við viljum byggja á
vísindunum. Þau fela í sér ákveðin
vinnubrögð og við viljum beita
þeirri nálgun. Þrátt fyrir að okkur
hafi mistekist að ná þeim árangri
sem við stefndum að, þá viljum við
halda áfram og gera betur.
Ég get ekki leynt því að ég hef
orðið fyrir vonbrigðum. Þegar ég
kom í ráðuneytið fyrir tveimur ár-
um var spáin sú að ég ætti að vera
að auka þorskaflann í 275 þúsund
tonn á þessu ári en ekki að vera að
fara með hann niður fyrir 200 þús-
und tonn.“
Kvótakerfið gefur
mesta möguleika
Hver eru tengslin milli stöðu
fiskistofna og stjórn fiskveiða?
„Ef við fáum rangt stofnstærð-
armat eru miklar líkur á því að
kvótakerfið leiði til of mikillar
veiði. Eins geta komið fram ein-
hverjar skekkjur í tölum um land-
aðan afla vegna kvótakerfisins,
sérstaklega vegna brottkasts og
löndun framhjá vigt en við höfum
reynt að meta þessar skekkjur.
Það mat gefur ekki til kynna að
þessar skekkjur hafi veruleg áhrif
á stofnstærðarmatið. Það er því
erfitt að sýna fram á það að það sé
kvótakerfið sem hefur valdið því að
okkur hefur mistekist. Þvert á
móti gefur kvótakerfið okkur
mesta möguleika á að framfylgja
þeim ákvörðunum sem við tökum
um heildarafla. Það fylgja til dæm-
is sóknardagakerfi ýmsar skekkj-
ur, svo sem við yfirfærslu á heild-
arafla yfir í sóknardaga.
Afkastageta flotans getur verið
rangt reiknuð eða hún breyst. Að-
stæður í hafinu geta líka leitt til
þess að hún nýtist betur. Við slíkar
aðstæður veiðist meira en ætlað er
í sóknardagakerfi. Í slíku kerfi er
einnig talað um brottkast eða lönd-
un framhjá vigt. Færeyingar styðj-
ast við sóknardagakerfi og hafa
fengið ráðleggingar frá sínum
fiskifræðingum um 25% samdrátt í
þorskafla. Það er nánast sama
hlutfall og hjá okkur.
Eins hefur þeim verið
ráðlagt að nánast hætta
ýsuveiðum. Færeying-
ar eru því síst í minni
vandræðum en við
varðandi heildarafla-
markið.“
Viðbrögð við frjálsum stein-
bítsveiðum koma á óvart
Alþingi ákvað nú á vordögum að
lög um kvótasetningu aukateg-
unda hjá smábátum skyldu taka
gildi á næsta fiskveiðiári. Árni seg-
ir að ekki hafi verið hægt að fresta
gildistöku laganna án þess að ger-
ast brotlegur við stjórnarskrána.
Því til viðbótar komi fiskifræðileg
rök. „Það var verið að ganga á ýsu-
stofninn með óheftum veiðum smá-
bátanna og framúrkeyrsla undan-
farin ár umtalsverð og hafði án
vafa áhrif á stofnstærðina. Ég
reyndi málamiðlun á Alþingi en
það gekk ekki upp. Ég varð því að
beita öðrum tækjum til að auð-
velda mönnum þessa breytingar,
meðal annars að taka steinbít úr
kvóta. Það var gert á þeirri for-
sendu að steinbíturinn hefði í raun
og veru ekki verið fullkomlega í
kvóta, þar sem smábátarnir sóttu í
hann frjálst. Þrátt fyrir það hefur
veiðin verið í ágætu jafnvægi og
nýliðun í stofninum verið góð. Það
var auk þess ekki ástæða til að
ætla að aflamarksbátarnir myndu
auka sókn í steinbítinn því þeir
hafa ekki veitt allt aflamark sitt
undanfarin ár.“
Sú ákvörðun að taka steinbít út
úr kvóta hefur reynst afar um-
deild. Kemur það þér á óvart?
„Þessi aðgerð hefur ekki fengið
þær viðtökur hjá þeim sem aðgerð-
in var ætlað að hjálpa eins og ég
hafði búist við. Það virðist vera
hræðsla við að aflamarksskipin
muni sækja stífar í stofninn en þau
hafa gert áður til að vinna sér inn
aflareynslu, enda sjái menn fram á
að steinbíturinn verði aftur settur í
kvóta. Hugmyndin var aldrei að
þetta yrðu stjórnlausar veiðar. Það
eru til ýmis tæki til að stjórna veið-
unum, önnur en kvótinn, og við
notum þau víða.
Ég hefði kosið að málamiðlunin
hefði gengið í gegn og að 3.300
tonnum hefði verið bætt í kvótann í
stað þess að gefa steinbítinn frjáls-
an.
Mér finnst ég hafa skynjað það í
umræðunni um steinbítinn síðustu
daga að áhyggjur manna af stofn-
inum og aukinni sókn að þá átti
menn sig betur á styrkleikum
kvótakerfisins og að í því felst vörn
fyrir smábátana. Ef maður horfir
til baka til ársins 1983, þegar
kvótakerfið var sett á í bolfiski, þá
var nú ekki mikil smábátaútgerð
hérlendis og hlutdeild þeirra í
heildarafla sáralítil og hafði
minnkað á kostnað togaranna.
Menn kannski óttast í þessu ljósi
að aflamarksskipin ýti smábátun-
um út úr steinbítsveiðinni.
Það er tæknilega erfitt að snúa
þessum ákvörðunum við. Til að
breyta hlut smábátanna í úhlutun á
ýsu og steinbít þarf lagabreytingu
en þingið kemur ekki saman fyrr
en 1. september. En það hafa menn
sett sig í samband við mig og viljað
að málamiðlunarleiðin verði skoð-
uð aftur.“
Mikilvægt skref í
átt að hvalveiðum
Mun aðild Íslendinga að Alþjóða
hvalveiðiráðinu auka líkur á að
hvalveiðar hefjist fyrr en ella?
„Það að ganga í Alþjóða hval-
veiðiráðið er sennilega mikilvæg-
asta einstaka ákvörðunin sem við
tökum á eftir þeirri ákvörðun að
hefja veiðarnar sjálfar. Það sem
þarf að gerast næst er að það fari
fram viðskipti milli Norðmanna og
Japana með hvalaafurðir. For-
sendan fyrir því að við getum hafið
hvalveiðar er að við getum selt af-
urðirnar. Það er hinsvegar ekkert
hægt að segja til um það hvenær
það verður.
Gagnstætt því sem margir telja
erum við að vinna mikið starf til að
undirbúa okkar hvalveiðar. Eðli
málsins er hinsvegar þannig að
þessi vinna gæti misst marks ef
henni er flaggað um of.
Markmiðið er hinsveg-
ar að hefja hvalveiðar
og það líður ekki sá
dagur í ráðuneytinu að
ekki séu tekin fyrir mál
sem á einhvern hátt
tengjast hvalveiðum.
Við verjum umtalsverðum fjár-
hæðum í þennan málaflokk, erum
með sérstakan starfsmann sem
sinnir honum og eigum auk þess
gott samstarf við utanríkisráðu-
neytið. Við erum auk þess í nánu
sambandi við bæði Norðmenn og
Japani sem eru okkar helstu
bandamenn í hvalamálum,“ segir
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra.
li fiskveiðistjórnunarinnar og ofmats þorskstofnsins
f að byggja
um grunni
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
na fram á það að það sé kvótakerfið sem hefur valdið því að okkur hefur mistekist.“
Forsendan
fyrir hval-
veiðum er að
við getum selt
afurðirnar
hema@mbl.is
REKSTUR þriggja sjúkra-húsa í Stokkhólmi verð-ur um næstu áramótboðinn til sölu, en fyrir
hálfu öðru ári var þeim breytt í
hlutafélög. Eitt þeirra St. Eriks-
augnsjúkrahúsið. Lars Lindberg,
framkvæmdastjóri sjúkrahússins,
telur að einkavæðing í sjúkrahúsa-
rekstri sé framfaraspor, stjórn
hlutafélags hafi það markmið eitt
að bera rekstrarhag sjúkrahússins
fyrir brjósti og sjá til þess að veitt
sé sem fullkomnust þjónusta og
það hafi í för með sér betri yfirsýn
og markvissari stjórn.
Hópur stjórnenda St. Eriks-
sjúkrahússins heimsótti Ísland til
að leggja á ráðin um næstu skref í
uppbyggingu sjúkrahússins. Jafn-
framt notaði hópurinn tækifærið
til að kynna sér rekstur augndeild-
ar Landspítala – háskólasjúkra-
húss og ræddu Svíarnir við augn-
læknana Einar Stefánsson,
Friðbert Jónasson og Harald Sig-
urðsson.
Á St. Eriks-augnsjúkrahúsinu
starfa 350 manns, þar af eru
læknar um 100. Um 200 þúsund
sjúklingar njóta þjónustu sjúkra-
hússins á hverju ári að meðtöldum
um 30 þúsund manns sem koma á
bráðamóttöku spítalans. Starf-
ræktar eru sex deildir, m.a. bráða-
deild og barnaaugndeild. Lars
Lindberg segir sjúkrahúsið sinna
um 50% af augnþjónustunni í
Stokkhólmi en þar búa um 1,9
milljónir manna. Þá eru á spít-
alanum einnig stundaðar rann-
sóknir og þar fer einnig fram
kennsla læknanema og hjúkrunar-
nema.
Fá fjármagn eftir
umfangi þjónustunnar
Lars Lindberg sagði í samtali
við Morgunblaðið að árið 1992
hefði fyrirkomulagi fjármögnunar
á rekstri þriggja sjúkrahúsa í
Stokkhólmi verið breytt á þann
veg að fjármagn væri nú látið
fylgja verkum og umfangi þjónust-
unnar á sjúkrahúsunum. Einnig
hefði sjúkrahúsunum verið breytt í
hlutafélög en hlutaféð væri allt í
eigu hins opinbera. Stjórnir þeirra
væru skipaðar eins og í venjuleg-
um hlutafélögum.
„Þetta þýðir að stjórnirnar eru
ekki lengur skipaðar stjórnmála-
mönnum heldur fólki úr atvinnulíf-
inu sem rekur sjúkrahúsin eins og
hvert annað fyrirtæki. Þar er því
eingöngu hugsað um hag sjúkra-
hússins og rekstur þjónustunnar í
stað þess að reka það út frá póli-
tískum hagsmunum eins og oft
hefur verið,“ segir Lars Lindberg.
Næsta skref sagði Lindberg að
væri sala á hlutafélögunum og yf-
irvöld myndu því losa sig út úr
rekstrinum. „Það verður gert á
sama tíma með sjúkrahúsin þrjú
og er ætlunin að nýir aðilar geti
tekið við stjórnartaumunum frá
næstu áramótum. Fyrirkomulagi
fjármögnunar verður ekki breytt
og verður það fyrirkomulag við
lýði að settar verða fram forsend-
ur um þjónustu og tekjur mark-
aðar samkvæmt því.“
Lars Lindberg segir hugmynd-
ina að gefa fimm til sex hópum
kost á að bjóða í hlutaféð og yrði
það allt sent einum slíkum hópi.
„Þar er verið að tala um fagfjár-
festa eða aðra sterka aðila úr at-
vinnulífinu en einn hópurinn eru
starfsmenn sem myndu sameinast
um kaupin og þá kannski í félagi
með fjármálaráðgjöfum,“ segir
Lindberg og bendir einnig á að
hóparnir verði ekki aðeins að gera
tilboð í verð hlutafjárins heldur og
að setja fram hugmyndir um fram-
tíðarsýn og allan rekstur.
Rekstur St. Eriks-sjúkrahússins
hefur gengið vel síðustu árin að
sögn Lindbergs og hafa um 90%
tekna sjúkrahússins komið gegn-
um samninginn við yfirvöld en um
10% er sjálfaflafé. Er það m.a.
fengið með sérstökum rannsókn-
arverkefnum og með því að spít-
alinn tekur að sér aukaverkefni
fyrir aðra spítala eða sjúklinga-
hópa utan upptakasvæðis sjúkra-
hússins.
Svigrúm fyrir nýjungar
„Þessi fjármögnunaraðferð mun
ekki breytast þótt yfirvöld selji
hlutafélagið öðrum aðila því það
hefur fengist góð reynsla af þessu
fyrirkomulagi gegnum árin. Settar
eru fram ákveðnar forsendur um
fjölda aðgerða á ákveðnum sviðum
og svo framvegis og síðan er
ákveðinn sveigjanleiki og unnt að
breyta samningnum að vissu
marki,“ og segir Lindberg þetta
kerfi því að flestu leyti gott.
Þegar nýjungar koma upp á
miðju ári og óskað er eftir fjárveit-
ingum vegna nýrra tækja eða til
að taka upp dýrari meðferð segir
Lindberg unnt að verða við slíku
að vissu marki. Enda sé það oft
svo að ný tækni eða nýjungar á
sviði meðferðar á einu sviði geti
þýtt sparnað á öðru sviði. En
stundum segir hann slíkt þurfa að
bíða eftir nýju fjárhagsári.
„Ég tel að bæði þetta fjármögn-
unarkerfi og nýtt stjórnfyrirkomu-
lag spítalanna skapi betri yfirsýn
og meira aðhald með rekstri. Pen-
ingarnir fara í það sem þeim er
ætlað og reynslan hefur sýnt að
þau sjúkrahús sem hafa búið við
þetta kerfi um hríð vilja ekki snúa
til baka,“ segir Lindberg að lok-
um.
Þýðir betri yf-
irsýn og mark-
vissari stjórn
Selja á í haust hlutafé
þriggja sjúkrahúsa í
Stokkhólmi sem í dag
eru í eigu hins op-
inbera. Stjórnendur
telja rekstri betur borg-
ið þannig og ákvarð-
anatöku skjótari en
þegar yfirvöld ráða för.
Morgunblaðið/Golli
Lars Lindberg er fram-
kvæmdastjóri St. Eriks-sjúkra-
hússins í Stokkhólmi.
Þrjú sjúkrahús í Stokkhólmi
verða einkavædd í haust