Morgunblaðið - 21.08.2001, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 2001 29
lveg autt,
æðinu, að
bara hver
kki er á að
menningin
að setjast
ígarettu,“
mkvæmdir
strætinu í
því sé erf-
viðskiptin
laganna.
afi minnk-
ólíklegt að
n þátt.
kt 20. maí
nn sam-
arstaddir.
óhress og
ar á þingi
Auðvitað
r og í takt
ona boð og
Hann tel-
ar átt að
u skyldað
sér upp
völ er á.
„Svo á frelsið náttúrlega bara að
vera þannig að fólk geti opnað reyk-
lausa staði og staði þar sem leyft er
að reykja. Fólk sem ekki reykir
sniðgengur þá bara þessa staði,“
segir hann.
Hægt að setja nánari reglur
um útfærslu í reglugerð
Jónína Bjartmarz, formaður heil-
brigðis- og trygginganefndar Al-
þingis, segir að engar ábendingar
hafi borist til nefndarinnar um að
erfitt sé að koma lögunum í fram-
kvæmd. Hún segir að telji fólk þörf á
endurskoðun og einhverjum breyt-
ingum á lögunum sé sjálfsagt að fólk
beini tilmælum til nefndarinnar, eða
til heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytis. Jónína segir að einu við-
brögðin hafi hingað til komið fram í
fjölmiðlum. „Veitingamenn hafa
bent á viss vandkvæði við að fram-
fylgja lögunum. Vafalaust eiga ein-
hverjir erfiðara með að bregðast við
þessu en aðrir,“ segir hún. Jónína
bendir á að heilbrigðisráðherra hafi
heimild til að setja nánari reglur í
reglugerð í samráði við samgöngu-
ráðherra og umhverfisráðherra,
m.a. til að flokka staðina með tilliti til
reykinga, þar sem enginn greinar-
munur er gerður á veitingastöðum í
tóbaksvarnalögunum. Jónína segir
spurningu hvernig brugðist yrði við
þessu í reglugerð. „Aðalkrafa neyt-
enda í dag er að á matsölustöðum
sem fólk á öllum aldri sækir sé reyk-
leysi. Minni krafa er gerð til reyk-
leysis á skemmtistöðum og þar sem
áfengi er eingöngu selt,“ segir hún.
Guðríður Þorsteinsdóttir, skrif-
stofustjóri í heilbrigðis- og trygg-
ingaráðuneytinu, segir að nú sé í
skoðun hvort þurfi að setja nánari
reglur um útfærslu á níundu grein
laganna, sem kveður á um takmörk-
un reykinga á veitingahúsum. Skoð-
að verði hvaða vankantar komi upp á
þessum lagaákvæðum á fyrstu vik-
um gildistíma laganna og segir hún
að skriður gæti komist á þessa vinnu
að loknum sumarfríum í september
og október. Hún segir að það verði
gert í samráði við samgönguráð-
herra og umhverfisráðherra og seg-
ist einnig gera ráð fyrir að samráð
verði haft við Samtök ferðaþjónust-
unnar.
Jónína segist telja að ákveðinn
misskilningur ríki meðal almennings
um nýju lögin, hefur hún m.a. heyrt
því haldið fram að lögin banni for-
eldrum að reykja heima hjá sér. Hún
segir að foreldrum sé að sjálfsögðu í
sjálfsvald sett hvort þeir reykja á
heimilum sínum, í lögunum sé þó
áréttað að börnin hafi sama rétt og
fullorðnir, en þar er viðurkenndur
réttur einstaklinga til hreins lofts.
„Það er ekkert eitt sem dregur úr
reykingum, það eru margar sam-
verkandi aðgerðir, en kannski erum
við með þessu að breyta viðhorfun-
um svolítið og draga fram að þetta
sé hættulegt efni og óæskilegt fyrir
heilsuna,“ segir Jónína.
Hulda Hákon segir að sér finnist
framkvæmd laganna vera bæði ger-
ræðisleg og fálmkennd. „Við veit-
ingamenn eigum að vera einhvers
konar eftirlitsaðilar með viðskipta-
vinum okkar og framfylgja þessum
lögum, en við höfum ekki fengið
neinar upplýsingar frá yfirvöldum,
hvað þá heimsókn frá einhverjum
sem gæti ráðlagt okkur,“ segir hún.
Hulda segir að öll umræðan hafi far-
ið fram gegnum fjölmiðla og þaðan
hafi hún allar sínar upplýsingar.
Hún segist vita um veitingamann,
sem segist ekkert hafa fylgst með
fjölmiðlum undanfarið, sem leyfir
enn reykingar í samræmi við gömlu
lögin. „Mér finnst það alveg rétt hjá
honum. Það er ekki hægt að ætlast
til þess af einstaklingum í samfélag-
inu að þeir fylgist með fjölmiðlum
alla daga.“
Um tíu kvartanir hafa
borist Heilbrigðiseftirliti
Eftirlit með framkvæmd laganna
er í höndum sveitarstjórna á hverj-
um stað fyrir sig. Rósa Magnúsdótt-
ir, sviðstjóri hjá Heilbrigðiseftirliti
Reykjavíkur, segir að nokkrir veit-
ingamenn hafi verið heimsóttir og að
nú sé í undirbúningi að senda bréf á
alla veitingastaði og kaffihús til að
kynna nýju lögin betur. Rósa segir
að um tíu kvartanir hafi borist frá
því að lögin tóku gildi og til þessa
hafi einungis verið kvartað undan
því að reyklausu svæðin séu ekki
nægilega stór eða þau vanti algjör-
lega. Þessir staðir hafa verið heim-
sóttir og segir Rósa að yfirleitt hafi
starfsmönnum Heilbrigðiseftirlits-
ins verið vel tekið og að hún hafi
enga ástæðu til að ætla annað en að
þeir muni fara eftir tilmælum stofn-
unarinnar. „Þetta er náttúrlega svo
skammt á veg komið að ég get eig-
inlega ekki svarað því hvernig þetta
gengur. Við förum og ræðum við þá
og ef þeir segjast ætla að standa sig
betur þá treystum við því að þeir
geri það þar til annað kemur í ljós.
Eins og gefur að skilja er mjög erfitt
að koma í veg fyrir að reykur berist
á milli og verður reynslan að leiða í
ljós hvernig þetta gengur,“ segir
Rósa. Hún segir að mörgum veit-
ingamönnum hafi fundist erfitt að
ekki var gert ráð fyrir neinum aðlög-
unartíma í lögunum.
Heilbrigðiseftirlitið getur beitt
þvingunaraðgerðum, ef tóbaks-
varnalögin eru brotin. Ef veitinga-
maður fer ekki að fyrirmælum stofn-
unarinnar er veitt áminning, þá
frestur til úrbóta og loks er hægt að
takmarka starfsemi staðarins, t.d.
með því að takmarka afgreiðslutíma
eða eitthvað slíkt. Einnig er hægt að
svipta staðinn tóbakssöluleyfi ef
brotið er gegn ákvæðum um sölu á
tóbaki.
Heilbrigðiseftirlitið hefur reglu-
bundið eftirlit með veitingastöðum,
það felur í sér eftirlit með húsnæði,
sorpi, hávaða, meðferð matvæla og
fleira og er tóbaksvarnaeftirlitið
einnig hluti af því. Rósa segir að
stofnunin muni ekki vera með sér-
stakt tóbaksvarnaeftirlit nema þeg-
ar kvartanir berast. Hún segir að
annað væri óeðlilegt þar sem veit-
ingahúsin þurfi að greiða fyrir
hverja heimsókn Heilbrigðiseftir-
litsins. Tímagjaldið er 4.900 krónur
og er lágmarksverð fyrir tóbakseft-
irlit rúmlega 12 þúsund krónur, að
hennar sögn. Rósa segir að engar
áætlanir séu uppi um sérstakt átak
vegna þessara nýju laga að svo
komnu máli, fyrst verði látið á það
reyna hvernig lögin koma út.
rnalögin víða
ramkvæmd
Morgunblaðið/Golli
veitingarýminu skipt í tvennt. Reykt er á jarðhæð en reyklaust rými er á þeirri efri.
ninabjork@mbl.is
ann seg-
um þriðj-
að er þó
aklega
fa við-
upa tób-
fara
a, ef
eldri
a við söl-
að þeg-
á
0 á
a með
ga.“
starfs-
ára
kning-
k ráðið.
við að
kössum
g
i
lluð að
u hljóti
ð ein-
hverju leyti. Þó það sé ekki hollt
að reykja verða menn bara að
átta sig á því að það er verið að
selja þessa vöru,“ segir Finnur.
Hann segir að kúnnarnir hafi
brugðist vel við þegar þeim er
bent á að fara á aðra kassa.
„Viðskiptavinurinn er meðvit-
aður að einhverju leyti um þessi
lög og áttar sig á þessu. Það er
náttúrulega mjög vont fyrir okk-
ur að það skuli koma niður á
okkar viðskiptavinum að okkur
séu settar þessar skorður.“
Þórður segir að nú sé ekki
ráðið starfsfólk sem ekki hefur
náð 18 ára aldri, en áður var
aldurstakmarkið 17 ár. Hann
segir að í vor hafi starfsmönnum
sem voru yngri en 18 ára verið
sagt upp, þegar fyrirséð var að
lögin tækju gildi þann 1. ágúst.
Hann segir að síðan hafi 10-11
fengið undanþágu hjá heilbrigð-
iseftirlitinu til áramóta þannig
að megnið af starfsfólkinu hafi
verið ráðið aftur. Hann segir
nauðsynlegt að starfsmenn geti
gengið í öll störf, bæði áfyllingu
og afgreiðslu á kassa.
Lögin kveða einnig á um að
þeir sem selja tóbak í smásölu
þurfi sérstakt leyfi heilbrigð-
isnefndar á viðkomandi svæði,
sem þarf að endurnýja á fjög-
urra ára fresti og er sveit-
arfélögum heimilt að innheimta
sérstakt gjald fyrir slíkt leyfi.
Rósa Magnúsdóttir, sviðstjóri
hjá Heilbrigðiseftirliti Reykja-
víkur, segir að yfir 230 staðir
séu nú komnir með leyfi til tób-
akssölu, fyrst og fremst smá-
söluverslanir. „Veitingahús hafa
ekki skilað sér jafn vel, enda
höfum við engar upplýsingar um
það hversu stór hluti þeirra sel-
ur tóbak, en auðvitað þurfa þeir
sem selja tóbak, hvort sem það
heitir veitingahús eða verslun að
sækja um leyfi.“ Rósa segir að
leyfið sé nauðsynlegt til að nálg-
ast vöruna hjá ÁTVR.
Hún segir að engar kvartanir
hafi borist, hvorki um að tóbaki
sé stillt upp í verslunum, né að
starfsfólk yngra en 18 ára selji
vöruna.
Fjórtán undanþágur hafa ver-
ið afgreiddar um að unglingar
sem ekki hafa náð átján ára
aldri megi afgreiða tóbak og
gilda þær til áramóta. Rósa seg-
ir að fylgst verði með þessum
þáttum samhliða öðru reglu-
bundnu eftirliti, jafnframt því að
kvörtunum verði sinnt.
r kvartanir
borist vegna
ásölunnar
„KONUR hafa að mínu mati betri
skipulagshæfileika en karlmenn og
koma hlutunum í verk fyrr en karl-
menn. Mér er því óhætt að segja að
konur hafi komið með miklum krafti
og blásið ferskum vindum inn í Rot-
ary,“ segir Richard D. King, forseti
alþjóðahreyfingar Rotary, spurður
um stöðu kvenna í Rotaryhreyfing-
unni. Félagar í Rotary eru í dag 1,2
milljónir í 30 þúsund klúbbum í 163
þjóðlöndum.
Í dag eru konur 10% Rotary-
hreyfingarinnar og fer talan vax-
andi frá ári til árs en aðeins eru liðin
13 ár frá því konum var fyrst veittur
aðgangur að þessum tæplega
hundrað ára félagsskap. Á Íslandi
eru 29 klúbbar, 17 eru blandaðir,
félagar samtals1100 og sama hlut-
fall kvenna eða liðlega 10% félagar.
„Þegar Rotary var stofnað árið
1905 stjórnaði tíðarfarið andanum
innan félagsins. Eins og gefur að
skilja breytist tíðarandinn og að-
stæður allar eftir því sem leið á öld-
ina, karlar voru ekki lengur einráðir
á vinnumarkaði og í heimi stjórn-
valda og árið 1988 var stórt skref
stigið í sögu Rotary þegar konum
var loks veittur aðgangur að hreyf-
ingunni. Það hafði lengi stefnt í
þessa breytingu eða í allt að tvo ára-
tugi.“
Richard viðurkennir reyndar að
óánægjuraddir hafi heyrst í fyrstu
frá ýmsum gamalgrónum Rotary
félögum en þær raddir séu löngu
þagnaðar og nú undrist menn að
breytingin hafi ekki verið gerð
miklu fyrr. „Nú er það líka almennt
viðurkennt að þrátt fyrir umdeilda
byrjun hefur það reynst gríðarleg-
ur styrkur og vaxtarbroddur fyrir
hreyfinguna að hleypa konum inn í
Rotary. Aðrir klúbbar af svipuðu
tagi hafa streist á móti nútímanum
og finna nú að þeir eru að verða úr-
eltir – tímarnir breytast og menn-
irnir með,“ segir Richard.
Árangur íslenskra kvenna í Rot-
ary þykir að sögn Richards fram-
úrskarandi þar sem þær hafa verið
frumkvöðlar í vinnu sinni innan
hreyfingarinnar og reynst öflugir
liðsmenn. Konur veljast nú einnig í
sívaxandi mæli í leiðtogastöður inn-
an Rotary og gildir hið sama um ís-
lenskar Rotary-konur. „Íslendingar
eru sérstaklega framarlega í um-
hverfismálum og er skemmst að
benda á umhverfisráðherra ykkar,
Siv Friðleifsdóttur, í þeim málum.“
Richard gerðist Rotary-félagi ár-
ið 1968 og inntur eftir breytingum
sem orðið hafa á þeim tíma segir
hann: „Þegar ég kom inn í hreyf-
inguna einbeitti Rotary sér ekki eins
að því að finna heildrænar lausnir á
stórum verkefnum, menn voru
meira að einbeita sér að því að bæta
nánasta umhverfi sitt – enginn var
að gera neitt á heimsvísu. Í dag
starfar Rotary að ýmsum framfara-
og stuðningsmálum og er stærsta
verkefnið sem hreyfingin hefur stað-
ið fyrir svonefnt polio-plús verkefni
sem er ætlað að stemma stigu við út-
breiðslu barnalömunarveiki en verk-
efnið er unnið í nánu samstarfi við
alþjóðaheilbrigðisstofnunina, WHO.
Nær tvær milljónir barna hafa verið
bólusettar og árangur herferðarinn-
ar er það góður að vonast er til þess
að tekist hafi að mestu að útrýma
veikinni á aldarafmæli Rotaryhreyf-
ingarinnar árið 2005. Við leggjum
einnig ríka áherslu á önnur stór
verkefni eins og að fræða ungt fólk
um alnæmi og aðra málaflokka eins
og fíkniefni og eiturlyfjamisnotkun.
Við höfum einnig lagt okkar af
mörkum í baráttunni við ólæsi,
vinnum að bættri umhverfisvitund
almennings og í raun má segja að
verkefni Rotary spanni flest það
sem er manneskjunni viðkomandi.
Rotary-félagar nýrrar aldar taka því
mun virkari og beinni þátt í að hafa
áhrif á það sem er að gerast í heims-
þorpinu.“
Richard segir það ekki heldur
aftra framförum að félagar í Rotary
séu oftar en ekki mjög áberandi í
þjóðfélaginu. Þetta sé áhrifafólk í
sinni grein, stjórnmálamenn, trúar-
leiðtogar og viðskiptamógúlar.
„Þetta hjálpar okkur auðvitað að
ná árangri í viðfangsefnum okkar.
Við erum líka með öflugt samstarf
við Sameinuðu þjóðirnar og Rotary-
hreyfingin er líka farin að ná til
landa þar sem hún hefur aldrei verið
áður, s.s. Austur-Evrópu og til Mið-
Austurlanda. Rotary heldur því
áfram að vaxa af krafti og lítur á
hvern félaga sem liðsauka á leiðinni
til heimsfriðar og sátta manna á
meðal.“
Aðspurður hvaða framtíðarsýn
hann hafi fyrir hreyfinguna svarar
Richard að unga fólkið sé alltaf
framtíðin. „Ungt fólk vill láta eitt-
hvað gott af sér leiða í veröldinni –
það vill stuðla að enn frekari vinnu í
mannúðarskyni og er tilbúið að láta
sitt af mörkum til að sú vinna skili
raunverulegum jákvæðum breyting-
um á lífsháttum annarra. Við viljum
stuðla að því að þessu fólki sé gert
kleift að láta drauma sína um betri
heim rætast.“
Íslandsheimsókn forseta
alþjóðahreyfingar Rotary
Þar sem ein-
staklingurinn
skiptir máli
Forseti Rotaryhreyfingarinnar var
staddur á Íslandi um helgina. Jóhanna K.
Jóhannesdóttir ræddi við hann um þær
breytingar sem orðið hafa í Rotary á
liðnum áratugum.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Richard King, forseti alþjóðahreyfingar Rotary, átti m.a. fund með
Ólafi Ragnari Grímssyni á Bessastöðum. Á myndinni eru auk Ólafs
Ragnars og Richards eiginkona hins síðarnefnda, Cherie.
jkj@mbl.is